Həzrət Adəm (ə) günahsızdır, yoxsa günahkar?
Adəm və Həvva yaradıldıqdan sonra Allahın iradəsi ilə cənnətdə məskunlaşdılar. Allah onlara buyurdu ki, orada istədiyiniz nemətdən yeyin, lakin haram ağaca yaxınlaşmayın. Lakin şeytan onları aldatdı. Onlar qadağan olunmuş ağacın meyvəsini yedilər. Bu itaətsizliyə görə onlar cənnətdən qovulmağa və yerdə yaşamağa məhkum edildilər.
Quran Adəmin itaətsizliyini "üsyan" kimi şərh etmişdir: "Adəm Rəbbinə asi oldu və səhv yola düşdü" (Taha, 121). Adəm (ə) ilk peyğəmbər idi. Şiə inancına görə, peyğəmbərlər hər cür günah və xətadan məsumdurlar. Əgər belədirsə, Adəmin Allahın əmrinə qarşı üsyan etməsinin mənası nədir və buna necə haqq qazandırmaq olar? Şiə təfsirlərində bununla bağlı beş fikir irəli sürülmüşdür:
1_ Adəm (ə), Yusif (ə), Yunis (ə) və s. kimi peyğəmbərlərdən zikr edilən xətalar "tərki-övla"dır və günah sayılmır. “Üsyan” itaətsizlik deməkdir. Mütləq vacibi tərk etmək və ya haramı etmək demək deyil. Əksinə, müstəhəbb olanı tərk etmək və ya məkruhu etmək olar. Buna görə də, Adəmin (ə) üsyanı qadağan olunmuş itaətsizlik növündən deyildir. Daha doğrusu, məkruh bir iş idi və peyğəmbərlərin məqamı Allah yanında çox yüksək olduğu üçün onlardan məkruh bir iş belə gözlənilmir. Əgər belə bir iş etsələr, Allah onlara qarşı sərt davranacaq və onları cəzalandıracaq. Bəzi hərəkətlər böyüklərə yaraşmaz. Amma bunu adi insanlar etsə, günah deyil və cəzası yoxdur.
2_ Bəziləri hesab edirlər ki, Allahın həmin ağacın meyvələrini yeməyi qadağan etməsi ancaq Adəmi (ə) onun təbii təsirlərindən xəbərdar etmək məqsədi daşıyır. Həkimin xəstəyə verdiyi göstəriş kimi, o əmrlərə tabe olmadıqda, əbədi cəza olmasa da, xəstəyə daha çox iztirab və ağrı gətirir. Quranda da bildirilir ki, Allah Adəmə (ə) xəbərdarlıq etmişdir ki, "Biz də belə dedik: Ey Adəm! Bu (İblis) sənin də, xanımının da düşmənidir. (Ehtiyatlı olun ki) sizi (tovlayıb) Cənnətdən çıxartmasın, yoxsa (ey Adəm!) məşəqqətə düşüb bədbəxt olarsan!" (Taha, 117).
3_ Bəzi təfsirçilər də haram meyvəni yeməyin qadağan edilməsinin əmr və ya vəzifə olmadığını deyiblər. Daha doğrusu, bu, yalnız bir tövsiyə olub. Yəni, müstəhəb əməl idi ki, onu tərk etməklə, sadəcə olaraq, özünü daha çox savabdan məhrum etdi.
4_ Bəziləri deyirlər ki, Adəm (ə) və onun itaətsizliyi hekayəsi simvolik bir hekayədir. Bu hekayədə o, əslində insandan bir simvoldur.
5_ Bəzi təfsirçilər də hədislərə istinad edərək Adəmin (ə) itaətsizliyinin onun risalətindən əvvəl olduğunu və onun peyğəmbərliyi ilə ziddiyyət təşkil etmədiyini söyləyiblər.
