Quranın pis güman etməkdən çəkinməyə vurğusu
Cəmiyyətdə inamın itməsinə səbəb olan və nəticədə cəmiyyətin bünövrəsini məhv edən şeylərdən biri də başqaları haqqında pis düşünməkdir; Aydındır ki, insan düşündüyü kimi davranır. Davranışı onun zehnində olanlara işarədir. Ona görə də həmişə başqaları haqqında pis düşünən insan onlarla pis rəftar etməsinə səbəb olur və başqalarına etimadı olmur.
Qurani-Kərim insanın bütün duyğu və əhval-ruhiyyəsini bilən ilahi kitablardan biri kimi insanlara bu əməli qadağan edir; "Ey iman gətirənlər! Çox zənnə-gümana qapılmaqdan çəkinin. Şübhəsiz ki, zənnin bəzisi (heç bir əsası olmayan zənn) günahdır" (Hücürat, 12).
Bu ayədə zənnə-gümana qapılmaq açıq şəkildə qadağan edilib. Bu, qeybət etmək üçün müqəddimə sayılır. Lakin sual yaranır ki, bu ayədə nə üçün “çox şübhələr” (çox şübhələr) ifadəsi verilmişdir? Çünki insanların bir-birinə olan şübhələrinin çoxu pis şübhələrdir.
həqiqətə ziddir. Gerçəkliyə zidd olan günahdır. Hansının həqiqətə uyğun, hansının həqiqətə zidd olduğu bəlli deyil. Buna görə də insan günaha düşməmək üçün pis gümanlardan çəkinməlidir.
Allah başqa bir ayədə isə zənnə-gümana qapılmağın digər bir növünə işarə edir. O da Allah-Təala haqqında pis düşünməkdir: “(Cihad əmri həm də ona görədir ki) Allah (Muhəmmədin Rəbbi nə Muhəmmədin özünə, nə də möminlərə kömək edəcəkdir, -deyə) Onun barəsində bədgüman (bədniyyət) olan münafiq kişi və qadınları, müşrik kişi və qadınları əzaba düçar etsin. Onların bədniyyətliyi öz başlarında çatlasın! Allahın onlara qəzəbi tutmuş və (Allah) onlara lənət etmişdir. (Allah) Cəhənnəmi onlar üçün hazırlamışdır. Ora necə də pis məskəndir!” (Fəth, 6(.
Onların Allaha qarşı etdikləri pis zənn o idi ki, Allahın Peyğəmbərinə verdiyi vədlərin heç vaxt düşünürdülər. Müsəlmanların nəinki düşmənlərinə qalib gəlməyəcəklərini, hətta Mədinəyə qayıtmayacaqlarını düşünürdülər. Necə ki, müşriklər Peyğəmbərin (s) və onun səhabələrinin bu az sayda və kifayət qədər silah-sursatdan məhrum olduqları üçün əziləcəyini və İslamın tezliklə məhv olacağını güman edirdilər. Halbuki Allah müsəlmanlara qələbə vəd etmişdi və nəhayət, bu baş verdi. Münafiqlərin və müşriklərin Allah haqqında pis fikirlərə qapılması, möminlərin qəlblərinin isə gözəl düşüncələrlə dolu olması buna görədir ki, müşriklər və münafiqlər şeylərin zahirini görürlər. Həqiqi möminlər isə məsələlərin batininə diqqət yetirirlər.
Hər halda Qurani-Kərim bu bədgüman olmağı qətiyyətlə pisləyir, onun sahiblərinə ağrılı əzablar vəd edir.
