استدلال منطقی تکیه‌گاه دعوت پیامبر(ص) بود/ تکفیری‌ها؛ خوارج زمان و مروجان تفرقه
گروه بین‌الملل: نبی مکرم اسلام با گفتاری نیکو و صادقانه و با ارائه استدلال‌‌های منطقی در مسائل مختلف، قوم خویش را مخاطب قرار می‌داد و ایشان با ندایی مبتنی بر مبانی قرآن کریم، وحدت را به‌عنوان راه‌کاری برای تحقق سعادت مسلمانان معرفی کردند.
«علی رمضان الاوسی»، استاد دانشگاه جهانی علوم اسلامی لندن و قرآن‌پژوه عراقی مقیم انگلیس، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) که به مناسبت آغاز هفته وحدت و در آستانه میلاد پیامبر(ص) انجام شد، ویژگی‌های شخصیتی نبی مکرم اسلام(ص) و ضرورت وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن را تبیین کرد که حاصل آن از نظر می‌گذرد:
ایکنا: به نظر شما پیامبر(ص) در مقایسه با سایر انبیای الهی از چه ویژگی‌هایی برخوردار بودند؟
ـ در ابتدا هفته وحدت را به امت اسلام تبریک می‌گویم و امیدوارم که خداوند متعال در این مناسبت فرخنده که فرصت مهمی برای وحدت مسلمانان است، اتحاد را محقق کند.
پیامبر(ص) ویژگی‌هایی دارد که در آن با سایر انبیای الهی مشترک است و در عین حال ویژگی‌هایی دارد که مختص خودش است، مثلا «رحمة مهداة: رحمتی هدایت‌شده» و خاتم الانبیاء است و با معجزه جاویدی به نام قرآن مبعوث شد و با مردم با رسالت آسمانی‌اش تعامل می‌کرد.
پیامبر(ص) کسی است که در آیه 159 سوره آل عمران درباره آن حضرت آمده است: «فَبِمَا رَحْمَةٍ مِّنَ اللّهِ لِنتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّواْ مِنْ حَوْلِکَ فَاعْفُ عَنْهُمْ؛ پس به [برکت] رحمت الهى با آنان نرمخو [و پرمهر] شدى و اگر تندخو و سختدل بودى قطعا از پیرامون تو پراکنده مىشدند» آن حضرت در میان قومش مشکلات و رنج‌های زیادی را تحمل کرد، اما با عفو و رحمت و تسامح با آنان رفتار می‌کرد، این درس بسیار مهمی است و ما امروز به عنوان مسلمان در هر جایی نیاز داریم که با یکدیگر با تسامح رفتار کنیم و همدیگر را عفو کنیم، زیرا در غیر این صورت امت به اختلاف و شکست خواهد رسید.
ایکنا: همان‌طور که می‌دانید پیامبر(ص) در زمان خود مخالفانی داشتند، آن حضرت با مخالفان خود چگونه تعامل می‌کردند؟
ـ نخستین اقدامی که پیامبر(ص) انجام داد، مخاطب قراردادن قوم و نزدیکانشان و دعوت‌کردن آنان به اسلام بود، این در حالی بود که برخی از آنان روی برگردانیدند، پیامبر(ص) با مهربانی و گفتار نیکو با آنان سخن می‌گفت، این در حالی بود که قریشی‌ها علیه وی و اصحابش به مبارزه برخاسته و با آنان مخالفت کردند، همین امر سبب شد بسیاری از آنان هجرت کنند.
با وجود تمام آزار و اذیت‌ها، پیامبر(ص) دوستانه رفتار می‌کرد و آنان را با گفتاری صادقانه به اسلام دعوت می‌کرد و توانست مسئله «دلیل و برهان» را در میان قومش رواج دهد و به آنان بگوید که کورکورانه تقلید نکنند و عبادت بت‌ها را که عاقلانه نیست، کنار بگذارند. دعوت پیامبر(ص)، دعوتی قرآنی بود و آن حضرت با حرکت در مسیر قرآنی توانست با جهل و نادانی مردم مبارزه و آنان را آگاه کند، ندای پیامبر(ص) نخستین ندایی بود که با دلیل و برهان مطرح شد و آن حضرت مسئله‌ای را تبیین نمی‌کرد، مگر این که دلیل و برهانش همراهش باشد.
ایکنا: برخی درباره امی‌بودن پیامبر(ص) شبهاتی مطرح کرده‌اند، نظر شما در این زمینه چیست؟
ـ قرآن کریم، پیامبر(ص) را رسولی عربی، امی و از قبیله قریش می‌داند، دو دیدگاه درباره امی در این توصیف وجود دارد، دیدگاه نخست این که ایشان صاحب معرفت و مبادی کامل توحیدی است و کسی نمی‌تواند در توحید و دعوت به سوی خدا جلوتر از پیامبر(ص) حرکت کرده باشد، اما در عین حال آن حضرت خواندن و نوشتن نمی‌دانست و برای نخستین بار با همین کتاب مقدس که یک معجزه بود، خواندن و نوشتن را آموخت.
دومین دیدگاه این است که پیامبر(ص) خواندن و نوشتن می‌دانست، آن حضرت منتسب به «ام القری» یعنی «مکه مکرمه» بود، به همین دلیل امی نامیده شد، من به شخصه در دیدگاه نخست مشکلی نمی‌بینم، چرا که پیامبر(ص) قطعا از علوم مختلف و مسائل غیبی آگاه بود، بنابراین، آن حضرت در علم، امی(بی‌سواد) نبود، بلکه سرچشمه علم بود، در دیدگاه دوم نیز به دلیل انتساب پیامبر(ص) به ام القری، آن حضرت به امی توصیف شده است.
ایکنا: همان‌طور که می‌دانید وحدت از ضرورت‌های یک جامعه اسلامی است، این مقوله چگونه می‌تواند در تضعیف جریان‌های تکفیری تأثیرگذار باشد؟
ـ پیامبر(ص) برای وحدت انسان‌ها و نه تنها امتش آمد، به تعبیر قرآن آن حضرت رحمتی برای جهانیان است:« وَمَا أَرْسَلْنَاکَ إِلَّا رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ؛ و تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم(آیه 108 سوره انبیاء)»، این رحمت مختص مسلمانان نیست، زیرا رسالت پیامبر(ص)، جهانی و هدف آن انسان‌سازی و ساخت زندگی و به سعادت‌رساندن انسان بود، رسول الله(ص) بارها گرفتارشدن در اختلاف و تفرقه را به قومش هشدار می‌داد و نسبت به این مسئله نگران بود.
این روزها مصادف با میلاد پیامبر(ص) است، این مناسبت فرصت مناسبی است که مسلمانان در هر جایی یک‌بار دیگر عشق و ارادت خود را به آن حضرت اعلام دارند، پیامبری که مهربان بود و کسی را که به ایشان بدی می‌کرد، می‌بخشید، نسبت به افراد کم سن‌و سال عطوفت داشت، همه این صفات رسول(ص) ارزش‌های والایی است که آن حضرت به آن دعوت می‌کرد.
وحدت امت اسلام در رأس ارزش‌هایی بود که پیامبر(ص) بر آن تأکید داشت، در آیه 46 سوره انفال «وَلاَ تَنَازَعُواْ فَتَفْشَلُواْ؛ با هم نزاع مکنید که سست شوید» قرآن کریم به وحدت دعوت کرده است، بنابراین تفرقه و درگیری چیزی جز طعمه غرب و استکبار برای نفوذ در بین مسلمانان و پراکنده‌کردن آنان نیست، مسلمانان قدرت بزرگی دارند و تعداد آنان در حال حاضر بیش از یک میلیارد نفر است، اما متأسفانه تکفیر و تفرقه که سیره پیامبر(ص) نیست در میان آنان نفوذ کرده است و افراط‌گرایانی در این عرصه فعال هستند که از دین چیزی جز اسمش را نمی‌دانند و متدین واقعی نیستند، این‌ها به عقب تنزل پیدا کرده و متون اسلامی را به شیوه صحیح تفسیر نمی‌کنند، زیرا چگونه ممکن است قرآنی که در آیات زیادی از جمله آیه 2 سوره مائده «تَعَاوَنُواْ عَلَى الْبرِّ وَالتَّقْوَى وَلاَ تَعَاوَنُواْ عَلَى الإِثْمِ وَالْعُدْوَان؛ در نیکوکارى و پرهیزگارى با یکدیگر همکارى کنید و در گناه و تعدى دستیار هم نشوید»، آیه 10 سوره حجرات: « إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ؛ در حقیقت مؤمنان با هم برادرند، پس میان برادرانتان را سازش دهید و از خدا پروا بدارید، امید که مورد رحمت قرار گیرید» و آیه 52 سوره مؤمنون: «وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُکُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّکُمْ فَاتَّقُونِ؛ و در حقیقت این امت شماست که امتى یگانه است و من پروردگار شمایم پس از من پروا دارید» بر وحدت تأکید دارد، تفرقه و تکفیر را تأیید کند.
همه این آیات و ده‌ها آیه دیگر بر وحدت تأکید دارد، در قرآن حتی یک آیه نداریم که به تفرقه دعوت کند و حتی یک حدیث از پیامبر(ص) نقل نشده است که به اختلاف دعوت کند، بلکه همه متون اسلامی با این رویکرد مطابقت داشته و بر این مسئله تأکید دارد که مسلمانان باید واحد و یکپارچه بوده و نسبت به یکدیگر بخشش و مهربانی نشان دهند و در مسیر واحدی حرکت کنند و این همان ندای پیامبر(ص) برای رسیدن به سعادت بوده است.
تکفیری‌ها و کسانی که به کشتار دست می‌زنند، باید بدانند که اقداماتشان خارج از دین اسلام است و آنان خوارج این زمان هستند، کسانی که بر اصل دین خروج کرده‌اند، زیرا دین و شریعت اسلامی دعوت‌کننده به رحمت، الفت، محبت و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز است و کشتار انسان‌ها را نمی‌پذیرد، بنابراین آنان نمی‌توانند با این اقدامات اسلام را پیاده کنند، در اسلام، خداوند با کشتار و اهانت اطاعت نمی‌شود.
فعالیت‌های تکفیری که در سوریه، عراق، لبنان، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها می‌بینیم، فعالیت‌هایی اسلامی نیست، بلکه از اندیشه مخدوش، غیر اسلامی و عقب‌گرایی نشئت گرفته که از سوی دفاتر استکباری حمایت می‌شود، این اندیشه مروج تفرقه و قتل است، این در حالی است که پیامبر(ص) به وحدت، همدلی، الفت و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز دعوت کرده است.
ایکنا: در پایان ضرورت تمسک مسلمانان به قرآن برای تحقق وحدت اسلامی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ـ بدون شک قرآن کتابی جاوید و معجزه پیامبر(ص) است، کتابی که مسلمانان بر آن اتفاق‌نظر دارند، آیه 9 سوره حجر: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ؛ بىتردید ما این قرآن را به تدریج نازل کردهایم و قطعا نگهبان آن خواهیم بود»، نشان می‌دهد که قرآن از هر گونه تحریف، نقصان و یا اضافه‌شدن آیات حفظ و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است، قرن‌های متمادی بر این قرآن گذشته، اما این کتاب جاودانه مانده و همین مسئله کافی است که مسلمانان نسبت به آن اتفاق‌نظر داشته باشند.
قرآن کریم در آیاتی صریح به وحدت دعوت کرده و در آیه 13 سوره حجرات آورده است:«إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا؛ ما شما را از مرد و زنى آفریدیم و شما را ملت ملت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید» بنابراین چگونه برخی افراط‌گرایان که خود را مسلمان می‌نامند، در بین امت اختلاف ایجاد می‌کنند، اختلاف و تفرقه خط قرمزی که قرآن آن را ترسیم کرده ونسبت به آن هشدار می‌دهد.
بنابراین توجیهی جز طمع‌ورزی‌های استکبار برای تفرقه وجود ندارد، امروز آگاهی، تقوی و تمسک به قرآن راهی برای نجات و رهایی از این توطئه‌ها است، مسلمانان باید نسبت به قرآنشان آگاهی کامل داشته‌باشند، قرآنی که غربی‌های مغرض از آن هراس دارند و معتقدند تا زمانی که در دست مسلمانان باشند، امیدی به پیروزی بر امت اسلام نیست.
اگر مسلمانان به این کتاب بزرگ تمسک ورزند، هویتشان را بازیافته و به عزت و کرامت خواهند رسید و در نهایت خواهند توانست وحدت اسلامی جامعی را که همه مسلمانان در شرق و غرب را زیر پرچمی واحد(قرآن) جمع کند، محقق کنند.
