«افق انتظار»؛ افقی برای کشف راه و کوشش برای صلح در سنت اسلامی شیعی
گروه اندیشه: استاد فلسفه دانشگاه تهران در همایش «فلسفه و صلح جهانی» گفت: «صلح، افق انتظار»؛ درس عمیقی است که ما از ملاصدرا می‌گیریم، در اینجا چاره‌ای نداریم جز این که به سنت خودمان رجوع کنیم و در سنت ایرانی و سنت اعتقادی خود راه و کوششی برای صلح بیابیم.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، کریم مجتهدی، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران، امروز، اول خرداد در هجدهمین همایش ملی حکیم ملاصدرا که با موضوع «فلسفه و صلح جهانی» برگزار شد به بیان نکاتی در باب فلسفه، صلح و امید پرداخت.
بنابر این گزارش، مجتهدی در ابتدای سخنان خود گفت: صلح، امیدی است که در نهایت نگاه ما می‌توان آن را حدس زد و می‌توان امیدوار بود که روزی به یک صلح خواهیم رسید، اما تا وقتی که انسان در این جهان حی و حاضر است اگر جنگ هم باشد این امید وجود دارد. اگر واقعیت این عالم تضاد و جنگ است، باز هم اگر انسانی هست این امید قوی‌تر از آن جنگ است. امید یک امر طبیعی و همان زندگی است و همان حفظ زندگی است؛ یعنی صلح است.
وی با اشاره به نظریات کانت، فیلسوف آلمانی درباره صلح، بیان کرد: از نظر کانت راجع به صلح به دو لحاظ اخلاقی و حقوقی می‌توان سخن گفت. کار حقوقدان در این رابطه آسان‌تر است؛ چرا که او واقعیت‌های موجود را در نظر می‌گیرد و قوانینی را تنظیم می‌کند تا اختلافات را در جامعه یا در میان ملل کمتر کند. اما کار فیلسوف یا معلم اخلاق بسیار مشکل‌تر است؛ چرا که فیلسوف آرمان و تعهد دارد و حتی واقعیت صرف را می‌تواند، نفی کند و بگوید که به عنوان یک انسان ظلم را قبول ندارم. فیلسوف می‌خواهد یک گونه تعهد فوق حیوانی می‌خواهد داشته باشد.
وی ادامه داد: فیلسوف در جستجوی واقعیت موجود نیست بلکه در جستجوی آرمان‌های بشری است که با حضور بشر در این عالم این آرمان‌ها معنا پیدا می‌کند.
وی با اشاره به بخشی دیگری از آراء کانت در مورد جنگ و صلح و این که کانت به دوره‌ها و مراحلی میانی بین جنگ و صلح قائل است، بیان کرد: از نظر کانت در این دوره‌ها که نه جنگ است و نه صلح، آن چه مهم است، پیشگیری است. یعنی ما کاری نداریم که صلح برقرار است یا کاری نداریم که جنگ رخ داده است اما کار داریم که جریان به سوی جنگ می‌رود. این یک گونه بهداشت پیشگیری است. بر این اساس اگر پیشگیری از جنگ نکنیم مفهوم صلح هم مفهومی کاذب خواهد بود و به عنوان قرص مسکن و آرام‌بخش به کار خواهد آمد و واقعیت نخواهد داشت و این چیزی است که ما الان می‌بینیم.
مجتهدی جنگ را از لحاظ سیاسی یک امر اجتناب‌ناپذیر دانست و در مقابل اخلاق و فلسفه‌ای را که مشحون به اخلاق باشد نویدبخش صلح و امید دانست و گفت: خواه این اخلاق به صلح برسد یا نرسد، برای فیلسوف راهی جز این نیست و او چاره‌ای جز این ندارد که قدم در این راه بگذارد.
این استاد بازنشسته دانشگاه تهران در ادامه به فلسفه ملاصدرا پرداخت و با اشاره به جنبه بنیادی حکمت نبوی در اندیشه ملاصدرا، گفت: با وجود تفاوت‌های زیاد فلسفه کانت و فلسفه ملاصدرا هر دو در این امر مشترک هستند که تنها راه را در مقابل جنگ، اخلاق می‌دانند که این هم مستلزم تربیت است.
وی افزود: ترجیح می‌دهم عنوان صحبت‌هایم را به جای این که «صلح، افق امید»، «صلح، افق انتظار» بخوانم. این درس عمیقی است که ما از ملاصدرا می گیریم. در واقع وقتی بگویم «صلح، افق انتظار» دیگر در خط صدرا افتاده‌ایم و می‌توانیم درسی در باب صلح در افق انتظار از او بگیریم. در اینجا چاره‌ای نداریم جز این که به سنت خودمان رجوع کنیم و در سنت ایرانی و سنت اعتقادی خود راه و کوششی برای صلح بیابیم؛ حتی اگر به آن نرسیم.
