بی‌اطلاعی واردکنندگان قرآن از ظرفیت‌های داخلی
گروه ادب: مدیر انتشارات و فروش سازمان چاپ و انتشارات، بی‌اطلاعی واردکنندگان قرآن از ظرفیت‌های داخل کشور برای چاپ قرآن، گرانی کاغذ و دستگاه‌های فرسوده را از علل چاپ قرآن در خارج از کشور عنوان کرد.
چاپ قرآن کریم از حوزه‌هایی است که توسط چاپخانه‌های کشورمان انجام می‌شود. در این راستا شاید لازم باشد که چاپخانه‌های تخصصی به این امر بپردازند که متاسفانه تاکنون هیچ چاپخانه‌ای در کشورمان به صورت تخصصی برای این منظور راه‌اندازی نشده است.
با توجه به این مطلب و این که تقریبا بسیاری از چاپخانه‌های کشورمان درگیر موضوع چاپ قرآن هستند، ظرفیتی عظیم برای تامین قرآن‌های داخل کشور ایجاد می‌شود. ولی با این وجود، بازار قرآن‌هایی که از خارج کشور وارد می‌شوند سؤال‌برانگیز است.
در همین راستا خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، با زهرا میرزاخانی، مدیر انتشارات و فروش سازمان چاپ و انتشارات به گفت‌وگو نشسته است که متن آن را از نظرتان می‌گذرانیم.
لطفاً درباره فعالیت‌هایی که در سازمان انجام می‌دهید توضیح دهید و اینکه آیا صرفاً به چاپ قرآن اشتغال دارید یا چاپ آثار غیرقرآنی را نیز در دستور کار دارید؟
این سازمان پیش از این وابسته به سازمان اوقاف و امور خیریه بود که به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سپرده شده است. بر این اساس فعالیت‌های فرهنگی و قرآنی در این سازمان انجام می‌شود. به این معنی که هم قرآن و هم کتاب‌های دیگری که مجوز وزارت ارشاد داشته باشند را در این سازمان چاپ می‌کنیم.
این چاپخانه میلیون‌ها جلد کتاب برای ناشران را لیتوگرافی، صحافی و چاپ می‌کند؛ از انتشارات سمت گرفته تا ناشران خصوصی دیگر. برای این اقدام، بسته‌ای آماده است که مشتری و ناشر فایل کتاب را می‌آورد و فایلی را که روی آن کار انجام شده است تحویل می‌گیرد.
این انتشارات با همه ناشران فعالیت‌هایی همچون مذاکره با نویسندگان را به منظور جذب و بررسی اثر در شورای نویسندگان تا آماده‌سازی و ویرایش و صفحه‌آرایی تا تولید و چاپ و بسته‌بندی و پخش بروشور کتاب را انجام می‌دهد.
میزان تولیدات شما در سال چه میزان است؟
سالانه زیر نیم میلیون کتاب تولید می‌کنیم و اکنون از 700 ـ 10 هزار نسخه توسط این سازمان برای شمارگان کتاب‌ها در نظر گرفته می‌شود که بسته به خواست ناشر، کتاب در آن تیراژ به چاپ می‌رسد، در کنار این فعالیت‌ها در چاپ و لیتوگرافی و صحافی هم کار می‌کنیم.
آمار انتشار کتاب‌هایی که توسط این سازمان در سال گذشته منتشر شده، چه میزان بوده است؟
به طور میانگین این سازمان در سال گذشته نزدیک به 700، 800 هزار جلد منتشر کرده که این میزان برای نزدیک به 80 عنوان کتاب بوده است.
چه تعداد از این آثار به چاپ قرآن اختصاص داشت؟
از این تعداد، سه عنوان چاپ قرآن هم داشتیم که در یک نوبت، 40 هزار نسخه از قرآن کریم را با همکاری مرکز طبع و نشر قرآن جمهوری اسلامی به چاپ رساندیم. همچنین در دو نوبت دیگر به ترتیب 20 هزار و پنج هزار قرآن چاپ کردیم.
این مصاحف، قرآن‌های خاصی بودند یا جزء آثار فاخر به شمار می‌آمدند؟
خیر. قرآن با ترجمه زنده‌یاد محمدمهدی فولادوند و الهی‌قمشه‌ای و قرآن بدون ترجمه برای مدارس بوده است که برای روخوانی دانش‌آموزان و با همکاری آموزش و پرورش چاپ شدند. البته فعالیت‌های غیرقرآنی هم داریم.
لطفا در این باره بیشتر توضیح دهید.
مجموعه کتاب‌های مرتبط با موضوع قرآن، «آیات زن در قرآن» که به آیاتی اشاره دارد که درباره زن در قرآن آمده است. «نماز در قرآن» نیز اثر دیگری است که به چاپ رسانده‌ایم.
کتاب «اعجاز علمی قرآن» از دیگر آثار این انتشارات به شمار می‌آید که اگر چه جزء چاپ قرآن به شمار نمی‌آید، ولی با استفاده از آیات و احادیث، قرآن را شرح و تفسیر داده است. کتاب «بیان» نیز از آثار چاپی این انتشارات است که مرتبط با مسائل علوم قرآنی است و با نظر آیت‌الله خویی چاپ شده و این اثر اگرچه تجدید چاپ است، ولی با اصلاحات منتشر شده.
این سازمان دو بخش دارد؛ چاپخانه که خدمات چاپی ارائه می‌دهد و بخش انتشارات که در این بخش هم قرآن چاپ می‌کنیم و هم کتاب‌های متفرقه.
سازمان چاپ و انتشارات در کنار دو چاپخانه دیگر، در این حوزه سردمدار حوزه چاپ قرآن به شمار می‌آید؛ در این راستا مایحتاج کل کشور در حوزه چاپ قرآن کریم چقدر است و شما چه میزان از آن را پوشش می‌دهید؟
آمار دقیق ندارم که بتوانم بر اساس آن اظهار نظر کنم. این آمار و اطلاعات را سازمان توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی وزارت ارشاد و دارالقرآن الکریم می‌توانند ارائه کنند.
چاپخانه ما جزء چاپخانه‌های معتبر و بزرگ است و آمار چاپخانه‌های دیگر در این رابطه را نداریم که بخواهیم خود را در حوزه چاپ قرآن با دیگر سازمان‌ها قیاس کنیم. بر این اساس نمی‌توانم بگویم که به نسبت دیگر چاپخانه‌ها، چه میزان از نیاز کشور را در حوزه چاپ قرآن مرتفع می‌کنیم.
ممکن است رقمی را که من به عنوان آمار اعلام کنم، کمتر از میزان واقعی یا بیشتر از آن باشد؛ چرا که آمار دقیق ندارم و این آمار در دست سازمان دارالقرآن الکریم است.
سازمان چاپ و انتشارات در سال گذشته 65 هزار جلد قرآن چاپ کرده است. آیا این آمار در سال‌های قبل با هم متفاوت بوده است؟
بله. مشکلی که در حوزه چاپ قرآن وجود دارد، بحث کاغذ است؛ این موضوع حتی کار برای ناشران را نیز سخت می‌کند؛ بر این اساس با گران شدن قیمت کاغذ، قیمت قرآن چین، بازار قیمت را در داخل کشور شکسته است.
این موضوع باعث شده است که بسیاری از ناشران نتوانند قرآن را با بهای پایین چاپ کنند. این موضوع است که باعث شده تا تولیدات کشورمان در این حوزه کاهش پیدا کند و از سویی دستگاه‌ها و ماشین‌آلات فرسوده هستند.
بسیاری از قرآن‌هایی که در لبنان چاپ می‌شوند، نیاز به کاغذهای 48 و 38 گرمی دارند که با این روش، امکان چاپ این قرآن‌ها در ایران فراهم نبوده و دستگاهش نیز در ایران موجود نیست.
اگر این امکان در اختیار چاپخانه قرار داده شود، قطعاً هم از نظر کیفیت و هم از نظر کمیت، چاپخانه‌های کشورمان در چاپ و تولید قرآن خودکفا می‌شوند، به طوری که حتی قادر خواهیم بود برای رفع نیاز مردم کشورهای همسایه هم قرآن تولید کنیم.
موضوعی در این باره مطرح است و آن اینکه قرآن‌هایی که در کل سال تولید و منتشر می‌کنیم در حدود یک میلیون جلد است، ولی مواردی مشاهده می‌شود که دو سوم این شمارگان از خارج از کشور وارد می‌شوند. دلیل این موضوع را چه می‌دانید؟ اگر چاپخانه‌های داخل با یک میلیون جلد قرآن در طول سال نیاز مردم را برطرف می‌کنند، چرا نیاز است که دو سوم این تعداد را از خارج کشور وارد کنیم و آیا توانایی این موضوع را نداریم که همین میزان شمارگان را در داخل کشور چاپ کنیم؟
این موضوع ناشی از بی‌اعتنایی وارد کنندگان نسبت به تولید کنندگان داخلی است. در حوزه چاپ قرآن توانمندی داخلی زیاد است، اما وارد کنندگانی وارد این چرخه می‌شوند که بی‌توجه به تولید داخلی قرآن و تولید ملی، واردات بی‌رویه قرآن را پیش می‌گیرند. این موضوع نه فقط در حوزه فرهنگ که در همه حوزه‌های دیگر هم وجود دارد.
اگر نگاهی به چاپخانه‌ها داشته باشیم می‌بینیم که ممکن است چاپخانه‌ای کار هم نداشته باشد. اینکه از خارج کشور قرآن وارد می‌شود، دلیل بر آن نیست که چاپخانه‌های کشورمان در سه شیفت به صورت 24 ساعته کار می‌کنند و تولید انجام شده، کفاف نمی‌دهد؛ گاه چاپخانه‌هایی هستند که حتی برای یک شیفت هم کار ندارند.
در این راستا می‌شود این سفارش‌ها را به چاپخانه‌های داخلی داد. دلیل اینکه از خارج قرآن وارد می‌شود، بحثی کلی است که مجال فرصت آن در اینجا نیست.
به نظر شما می‌توان مشکلی که در این حوزه وجود دارد را برطرف کرد؟ با کمک کدام سازمان‌ها و با چه رویه‌ای؟
سازمان‌های مختلف متولی در حوزه فرهنگ. ابتدا باید مشخص شود که چه متولیانی قرآن وارد کشور می‌کنند. در این راستا باید با آنها ارتباط برقرار کرد، شاید از توانمندی‌های داخلی و فعالیت‌هایی که در حال انجام است اطلاع نداشته باشند.
در این راستا اتحادیه ناشران قرآنی که می‌داند هر چاپخانه چقدر ظرفیت دارد و ناشران را می‌شناسند و از دوره‌های زمانی بیکاری چاپخانه‌ها مطلع است باید در این راستا اطلاع‌رسانی کند.
هم‌اکنون بسیاری از چاپخانه‌ها سرشان خلوت است. این دوره زمان بیکاری، اوقات مناسبی است که قرآن توسط این چاپخانه‌ها در تیراژ بالا چاپ شود. اگر این ارتباط برقرار شود و از فرصت‌ها استفاده بهینه صورت گیرد، قطعاً چاپخانه‌های داخل می‌توانند پاسخگوی نیاز داخل کشور باشند.
به نظر من با همه این احوال، این موضوع می‌تواند ناشی از بی‌اطلاعی ناشرانی که قصد چاپ قرآن دارند از توانمندی چاپخانه‌های داخلی باشد.
قطعاً کسانی که قرآن را در چاپخانه‌های خارجی چاپ یا وارد می‌کنند این موضوع را نمی‌دانند و چاپخانه‌ها را نمی‌شناسند و تصورشان این است که در داخل چنین ظرفیتی وجود ندارد. این اقدام میسر است مگر برای قرآن‌هایی که نیازمند کاغذ خاص باشند.
در حال حاضر نمی‌توانیم قرآن با کاغذهای خاص را در داخل کشور چاپ کنیم. این موضوع مربوط به چاپ قرآن با گراماژ پایین می‌شود که به دلیل نبود دستگاه و کاغذ مورد نیاز باید در خارج از کشور چاپ شود.
پس در حوزه چاپ قرآن‌هایی که نیاز به کاغذ با گراماژ پایین ندارند می‌توانیم نیازمندی داخل کشور را برطرف کنیم؟
بله. اکنون خیلی از چاپخانه‌ها را می‌شناسم که برای یک شیفت هم کار ندارند و تابستان ایام بیکاری آنها به شمار می‌آید که می‌توان این زمان را برای چاپ قرآن اختصاص داد.
دلیل این بیکاری چیست؟
نمایشگاه کتاب دوره زمانی کار برای بخش کتاب است و اردیبهشت هر سال برگزار می‌شود. ناشران در ایام پیش از نوروز تلاش می‌کنند که کتاب‌هایشان را برای نمایشگاه کتاب آماده و عرضه کنند.
پس از این دوره و بعد از نمایشگاه رکود حاصل می‌شود. مردم کتاب‌هایشان را خریده‌اند و ناشران توزیع آثارشان را انجام داده‌اند؛ از این رو یک، دو ماهی افت کاری در چاپخانه‌ها وجود دارد که بهترین فرصت برای چاپ قرآن است.
بر این اساس مشکلات اصلی این حوزه گرانی کاغذ، دستگاه‌های فرسوده و در اختیار نداشتن کاغذ با گراماژ پایین است؟
مشکلی که هست یکی گرانی کاغذ و دیگری دستگاه‌های فرسوده است که اگر برطرف شود، مشکل ما در حوزه چاپ برطرف می‌شود. ارتباط بین وارد کننده و تولید کننده هم مشکل دیگر است.
من اطمینان دارم که واردکنندگان از ظرفیت و توانمندی تولید کنندگان دخلی بی‌اطلاع هستند. با این وجود اگر از وضعیت موجود مطلع شوند، قطعاً کار باید در داخل انجام شود. قطعاً این ارتباط وجود ندارد که کار را به بیرون از کشور ارجاع می‌دهند.
