نبود جاذبه‌های بصری در کتب دینی/ فرهنگ کتابخوانی رو به افول است
گروه ادب: مدیر فروش انتشارات ولاء منتظر با اشاره به نبود جاذبه‌های بصری در کتب دینی گفت: متأسفانه فرهنگ کتابخوانی در کشور رو به افول است.
کاهش عناوین و شمارگان کتب دینی مدتی است که از سوی مسئولان فرهنگی مطرح شده است و نسبت به این موضوع و دلایل آن اظهارنظرهای متفاوتی وجود دارد. این بار به سراغ یک ناشر کتابهای دینی رفته‌ایم تا موضوع را از نگاه آنها نیز بررسی کنیم. در این راستا خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت‌وگویی را با محمدصادق زارع، مسئول بخش انتشارات مؤسسه فرهنگی - هنری ولاء منتظر انجام داده است که در ادامه می‌خوانید.
مشکلاتی که در حوزه صنعت نشر طی سال‌های اخیر به وجود آمده، چه اندازه انتشارات ولاء منتظر را تحت تأثیر قرار داده است؟
انتشارات ولاء منتظر نیز همانند سایر انتشارات کوچک و بزرگ، با توجه به نوسان بدی که در حوزه کاغذ داشت، دچار افت و رکود شد. اما من حرفم برای کاغذ نیست، چرا که فرهنگ کتابخوانی در کشور ما دچار افول است و خیلی با کاغذ ارتباط ندارد، حتی کتاب‌هایی که دارای حجم پایین و قیمت کمتری هستند، یکسری از آنها چاپ نمی‌شوند و یا اگر چاپ می‌شوند با شمارگان محدود به چاپ می‌رسند.
فکر نمی‌کنید، گرانی کاغذ در این زمینه دخیل است، چرا که قیمت کتاب‌ها افزایش چند برابری داشته‌اند؟
این امر نمی‌تواند در موضوع کتابخوانی دخالت چندانی داشته باشد، به طور مثال لوازم آرایشی و بهداشتی در سال‌های اخیر افزایش چند برابری داشته‌اند، اما مشتریان خود را از دست نداده‌اند، اما قیمت کتاب در بالاترین رقم ممکن خود، تقریباً دو برابر شده است. این که لوازم آرایشی هنوز به فروش می‌رود، اما کتاب به فروش نمی‌رود به دلیل این است که فرهنگ کتابخوانی رو به افول است.
این موضوع ارتباط چندانی به گرانی کتاب ندارد، چرا که لوازم و نیازمندی‌های دیگر مردم نیز افزایش قیمت داشته‌اند. به همین دلیل باید فرهنگ کتابخوانی احیاء شود و مقام معظم رهبری نیز به این موضوع تأکید کرده‌اند که کتاب باید جزء کالاهای نخست سبد خانوار باشد. اما مشاهده می‌شود که کتاب نه تنها کالای اول نیست بلکه در اولویت دوم و سوم هم قرار ندارد.
این موضوع را می‌پذیرید که خرید کتاب مستلزم احساس نیاز به آن است و به نظر می‌رسد کسی در این رابطه احساس نیاز نمی‌کند؟
مسلماً این طور است. باید به این نکته توجه داشت که نسل جدید رغبت و اقبال کمتری نسبت به کتاب دارند و این می‌تواند در آینده کشور خطرساز باشد و باید مسئولان فرهنگی برای این مسئله جدی، فکر اساسی کنند.
در به وجود آمدن چنین وضعیتی چه کسانی نقش بیشتری دارند؟
آموزش و پرورش باید در زمینه آموزش و ایجاد شوق و علاقه نسبت به کتاب برنامه جدی داشته باشد، در حالی که این گونه نیست. از دهه 60 تاکنون نه تنها از محتوای کتابهای درسی کم نشده، بلکه برخی از کتاب‌ها نیز حذف شده‌اند و از این دهه تاکنون چندین بار کتاب‌ها دچار تغییر محتوایی شده‌اند و این نشان می‌دهد که برنامه مشخصی در این زمینه و ارتقای سطح علمی دانش‌آموزان وجود ندارد.
فکر نمی‌کنید پیش‌تر از آموزش و پرورش، خانواده‌ها در این زمینه نقش‌آفرینی زیادی دارد؟
بله همینطور است، یکی از مسائل مهم در زمینه فرهنگسازی کتابخوانی و مطالعه، خانواده‌ها هستند که اگر خانواده‌ها برای بحث کتابخوانی فرزندان برنامه‌ریزی کنند، مسلماً نقش سازنده‌ای خواهد داشت وگرنه با اقدام تعداد محدودی از خانواده‌ها نمی‌توان کاری از پیش برد.
خانواده‌های کمتری هستند که دغدغه کتابخوانی و مطالعه فرزندان خود را داشته باشند و به ارتقای سطح علمی آن بیندیشند. متأسفانه این تکنولوژی‌ها که به جامعه ما راه‌یافته نیز سبب افول فرهنگ مطالعه در میان جامعه شده و آنها ترجیح می‌دهند اگر کتاب هم می‌خوانند از طریق موبایل، رایانه و تب‌لت باشد. در حالی که با این موضوع موافق نیستم؛ چرا که ورق زدن کتاب کاغذی لذتی دارد که در کتاب دیجیتال نیست.
این موضوع برای بحث زمانی و پژوهش‌ها خیلی مفید است، اما کتابهای الکترونیکی و دیجیتال به درد پژوهشکده‌ها می‌خورد و این موضوع هم می‌تواند دلیلی بر کاهش استقبال مردم از کتابهای کاغذی باشد.
یکی از مسائلی که می‌تواند در رغبت مردم به کتاب به ویژه کتابهای دینی اثرگذار باشد، جنبه بصری آنهاست. به نظر شما این موضوع چه اندازه می‌تواند مؤثر باشد؟
در کتابهای دینی خلاقیت بسیار کم است و یکی از دلایل این امر نداشتن فکر اقتصادی است. به عنوان مثال در قم، ناشران زیادی هستند که اقدام به چاپ کتابهای ادعیه و کتابهای دینی می‌کند اما کمترین خلاقیت چه از نظر صفحه‌آرایی، چه از نظر طراحی جلد، صحافی و ... وجود ندارد. از سوی دیگر بیشتر کتابهای دینی دارای موضوعات تکراری هستند و موضوع و سوژه جدیدی در آنها دیده نمی‌شود.
مقام معظم رهبری بارها در رابطه با کتاب با موضوعات گوناگون صحبت کرده‌اند، حتی درباره چاپ کتاب، موضوع‌یابی و نیازسنجی نیز مسائلی را مطرح کرده‌اند، اما ناشران توجهی به این موضوع ندارند. طراحی جلد کتابهای دینی در حد صفر است و در میان ناشران به جز چند ناشر مانند سوره مهر، نشر نی و ... توجهی به این موضوع نمی‌شود. طرح جلد‌های بد کتابهای دینی نیز مزید بر علت شده است که مخاطبان از آنها استقبال کمتری داشته باشند.
در صورتی که بیش از 80 درصد فروش کتاب مربوط به طرح جلد آن است و بیشتر ناشران دینی نسبت به این امر غافلند. همچنین برای خرید کتاب سه مؤلفه و دلیل وجود دارد تا آن را خریداری کنید، یکی از این موارد، مؤلف اثر است و با شناخت یک مؤلف آن را می‌خرید، طرح جلد و عنوان کتاب نیز مؤثر است.
