انسان‌شناسی در اسلام ارتباط تنگاتنگی با توحید، نبوت و معاد دارد
شعب خارجی: حجت‌الاسلام رمضانی گفت: برای اینکه تصویر دقیقی از «حقوق بشر از دیدگاه اسلام» ارائه شود، باید قبل از هرچیز تعریف درستی از «انسان» داشته باشیم. از این رو باید اشاره شود که انسان‌شناسی در اسلام ارتباط تنگاتنگی با توحید، نبوت، معاد، مسائل اخلاقی و احکام اجتماعی دارد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه اروپا، حجت‌الاسلام رمضانی، خطیب جمعه هامبورگ در خطبه‌های نماز جمعه دیروز، 11 مهر گفت: برای اینکه تصویر دقیقی از «حقوق بشر از دیدگاه اسلام» ارائه شود، باید قبل از هرچیز تعریف درستی از «انسان» داشته باشیم. از این رو باید به شکل گذرا اشاره شود که انسان‌شناسی در اسلام، ارتباط تنگاتنگی با توحید، نبوت، معاد، مسائل اخلاقی و احکام اجتماعی دارد.
حجت‌الاسلام رمضانی گفت: در آموزه‌های اسلام، انسان به عنوان یک وجود محوری در نظام هستی تعریف شده، لذا پیش از آفرینش او هر آنچه مورد نیاز او بوده برای وی آفریده شده است: «وجعل لکم الارض فراشا و السماء بناء: آن کس که زمین را بستر شما، و آسمان را همچون سقفى بالاى سر شما قرار داد»(بقره آیه 22) و بزرگ‌ترین امانت الهی به وی عرضه شد و او قابلیت حمل آن‌را داشت «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ عَلَى السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالْجِبَالِ فَأَبَیْنَ أَن یَحْمِلْنَهَا وَأَشْفَقْنَ مِنْهَا وَحَمَلَهَا الْإِنسَانُ إِنَّهُ کَانَ ظَلُومًا جَهُولًا: ما امانت الهی را بر آسمان‌ها و زمین و کوهها عرضه داشتیم، آنها از حمل آن سر برتافتند، و از آن هراسیدند؛ اما انسان آن را بر دوش کشید؛ او بسیار ظالم و جاهل بود(چون قدر این مقام عظیم را نشناخت و به خود ستم کرد)(احزاب آیه 72).
وی همچنین یادآور شد: انسان لایق آموختن حکمت، معرفت و علم الهی شد؛ «وعلّم آدم الاسماء کلها: سپس علم اسماء[علم اسرار آفرینش و نامگذارى موجودات] را همگى به آدم آموخت»(بقره آیه 31) و شایسته تعظیم، تکریم و تمجید همۀ موجودات حتی فرشتگان الهی گشت «وَإِذْ قُلْنَا لِلْمَلاَئِکَةِ اسْجُدُواْ لآدَمَ فَسَجَدُواْ إِلاَّ إِبْلِیسَ أَبَى وَاسْتَکْبَرَ وَکَانَ مِنَ الْکَافِرِینَ: و(یاد کن) هنگامى را که به فرشتگان گفتیم براى آدم سجده و خضوع کنید! همگى سجده کردند؛ جز ابلیس که سر باز زد، و تکبر ورزید (و به‌خاطر نافرمانى و تکبرش) از کافران شد»(بقره آیه 34)
رئیس مرکز اسلامی هامبورگ اظهار کرد: و از میان این انسان‌ها خلیفة الله به وجود آمد و نخستین انسان یعنی حضرت آدم، خلیفه الله بوده است و شایسته آن شد که مظهر اسماء و صفات خداوند گشت و اشاره شده است «وَفِی الْأَرْضِ آیَاتٌ لِّلْمُوقِنِینَ وَفِی أَنفُسِکُمْ أَفَلَا تُبْصِرُونَ: در زمین نشانه‌های بسیار برای اهل یقین وجود دارد و نیز در خود شما، آیا نمی‌بینید؟» (ذاریات آیه 20)
حجت‌الاسلام رمضانی گفت: در آیه دیگری نیز آمده است «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّى یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ: ما آیات خود را در آفاق و انفس به آنان نشان می‌دهیم تا آشکار شود که او حق است، آیا پروردگارت کفایت نمی‌کند که بر هر چیزی گواه است؟»(فصلت آیه 53)
وی در ادامه افزود: در آیه دیگری نیز آمده است «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ عَلَیْکُمْ أَنفُسَکُمْ لاَ یَضُرُّکُم مَّن ضَلَّ إِذَا اهْتَدَیْتُمْ إِلَى اللّهِ مَرْجِعُکُمْ جَمِیعًا فَیُنَبِّئُکُم بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ: ای اهل ایمان، مراقب خود باشید که اگر همۀ عالَم گمراه شوند و شما به هدایت باشید، زیانی به شما نخواهد رسید»(مائده 105). از مجموع بسیاری از آیات و روایات استفاده می‌شود که معرفت انسان راهی برای معرفت خداست؛ چه اینکه نسیان نفس و غفلت از شئون آن، ملازم یا فراموش کردن خدا شمرده شده است «نسو الله فانساهم انفسهم: خدا را فراموش کردند و خدا نفوس خودشان را از یادشان برد:(حشر آیه 19)
خطیب جمعه هامبورگ در ادامه خطبه‌های نماز جمعه تأکید کرد: در میان همین انسان، شخصیت‌های بزرگی بودند که به مقام نبوت، رسالت و امامت رسیدند و به سمت الگو و اسوه، راه پیدا کردند؛ آنان معلمان و پاکان و برگزیدگانی بودند که از نظر علمی و معنوی جایگاه بسیار بالایی پیدا کردند و همین انسان به واسطه حقیقتش جایگاه ابدی و همیشگی در معاد و آخرت برای او تعریف شده و درک این حقیقت با پذیرش واقعیتی به نام روح در انسان است. از این رو در بررسی حقوق انسان باید به همۀ عوالم وجودی انسان توجه کرد تا تعریف دقیقی از حقوق بشر به دست آورد.
وی گفت: توجه به بعد اخلاقی و معنوی انسان و نیز احکام اجتماعی او در شناخت انسان بسیار کمک خواهد کرد تا با مجموعۀ این شناخت‌ها نیازها و انواع روابط او به درستی شناخته شود. چه اینکه انواع حقوقی که دربارۀ او پدید می‌آید با واقعیت وجودی‌اش به دست می‌آید. پس بحث از حقوق‌شناسی انسانی، پس از تعریف و تبیین از حقیقت انسانی ممکن خواهد بود؛ و بسیار روشن است گرچه انسان از بدن طبیعی و روح فراطبیعی ترکیب و تألیف یافته ولی در این حقیقت مرکب، اصالت با روح مجرد است که تدبیر بدن را بر عهده دارد و لذا تمام حقوق انسان باید در این دو نگاه بررسی شود که یک جنبه او فرعی است و جنبۀ دیگر آن جنبۀ فطری و اصلی است، زیرا هر نوع گرایشی که در حقیقت انسان به عنوان یک موجود برتر در نظام هستی وجود دارد، به بعد معنوی فطری و فراطبیعی وی بر می‌گردد.
خطیب جمعه هامبورگ تصریح کرد: از این رو در بررسی ابعاد مختلف حقوقی انسان، به هر دو جنبه آن با نگاه فرعی و اصلی باید نگریست؛ و لذا درصورتی‌که ساحت طبیعت، اصلی و ساحت فرا طبیعت، فرع باشد و یا به هر دو، نگاه مساوی گردد واقعیت حقوق انسان به دست نخواهد آمد؛ از این رو در تنظیم «حقوق بشر» پس از شناخت «حقیقت انسان» است که امکان تدوین حقوق بشر و انسان به دست خواهد آمد. بی‌شک بازگشت به گوهر و حقیقت دین که برخاسته از وحی الهی و برخاسته از پیام شناخت و هدایت انسان از جانب خدای متعال به پیام‌آورانش است، زمینه شناخت صحیح انسان را برای بشریت به ارمغان می‌آورد و باید آن آموزه‌ها را بار دیگر و با دقت مرور کرد تا حقیقت انسان برای جامعه امروز بشری کشف، و حقوق آن مورد احترام همگان قرار گیرد.
حجت‌الاسلام رمضانی در پایان تأکید کرد: بسیار واضح و روشن است، در شناخت انسان از طریق وحی آنچه که به دست می‌آید این است که انسان‌ها از یک گوهر نورانی آفریده شده و همه دارای کرامت ذاتی‌اند و از موهبت‌های الهی بهره‌مند و در میان آنان از زن و مرد هیچ تفاوتی به غیر از ارزش‌های اخلاقی و فضیلت‌های برخاسته از روح و روان او نیست و لذا از نظر اسلام، حقوق انسان دارای ابعاد گوناگونی است که شناخت حریم آنها نسبت به همۀ آدمیان مهم است.
