تخطی از معیارهای قرائت، لطمه به تقوای تلاوت است/ هشدار پیامبر(ص) به بدعت‌گذاران + فیلم

به گزارش کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، تقوا جایگاه بسیاری بلندی در اسلام دارد و معیار فضیلت، افتخار انسان و مقیاس سنجش شخصیت او در اسلام محسوب می‌شود تا آنجا که «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ» به صورت شعار جاودانى درآمده است. در جای جای قرآن کریم بحث تقوا به عنوان یکی از مهم‌ترین فضائل دینی و انسانی و عامل سعادت انسان مطرح شده است.

تقوا در اصل ملکه‌ای است که باید در تمامی حالات و افعال انسان جاری شود؛ در قرائت و تلاوت قرآن کریم نیز باید اصل تقوی را رعایت کرد. در جستجوی این دغدغه رهسپار خانه استاد پورزرگری شدیم. این قاری بین‌المللی علاوه بر در شرکت در جلسات تفسیر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای(مدظله العالی) در دوران ریاست جمهوری، در جلسات درس آیت‌الله ضیاء آبادی و حجت‌الاسلام قرائتی نیز به فراگیری مفاهیم آیات قرآن کریم پرداخته است. و از تقوا در تلاوت پرسیدیم.

پورزرگری با بیان اینکه هنوز تقوای در تلاوت دغدغه قاریان قرآن نشده، گفت: من قبول ندارم که تقوای در تلاوت دغدغه قاریان قرآن و جامعه قرآنی شده باشد. این دغدغه مال قشر خاصی است؛ عده‌ای از اساتید، عده‌ای از فرهیختگان و عده‌ای از جامعه قرآنی این دغدغه را دارند که تقوای در تلاوت پس چه می‌شود.

وی بیان کرد: اگر بحث تقوای تلاوت در بطن جلسات و محافل قرآنی و در بین خود اهالی قرائت به‌عنوان یک دغدغه ورود پیدا کرده و به آن توجه شود در آن زمان می‌توان گفت که یک مسئله عمومی دارد اتفاق می‌افتد و این بحث دغدغه، همه را واقعا درگیر خودش کرده است. بحث تقوای در قرائت هنوز به‌عنوان دغدغه، به‌صورت جدی در جامعه تلاوت ما مطرح نشده است. باید در نظر داشت که به هر حال در کنار فن تلاوت، قاریان محترم قرآن به‌ویژه قاریان جوان حالا فرقی نمی‌کند همه کس به این مسئله نیاز دارند.

این استاد قرآن با اشاره به اینکه هر کسی که در فضای تلاوت قرآن به‌عنوان قاری و مبلّغ قرآن قرار می‌گیرد، وظیفه دارد که یک سری نکاتی را در کنار هنر تلاوت قرآن رعایت بکند، افزود: پیامبر اکرم(ص) در روایتی می‌فرمایند: «یا معاشر قرّاء القرآن اتقوالله عز و جل فیما حمّلکم به من کتابه فَانّی مسئوول و انکم مسئولون انی مسؤول عن تبلیغ الرسالة» من مسؤل تبلیغ هستم، من رسالتم را انجام داده‌ام، ای قاریان قرآن شما مسئول هستید نسبت به آنچه که تلاوت می‌کنید.

وی ادامه داد: اگر قاریان قرآن، تالیان کتاب خدا واقعا نسبت به شأنیت قرآن و آیاتی که تلاوت می‌کنند، احساس مسئولیت بکنند بحث تقوای در تلاوت آرام آرام شکل می‌گیرد؛ اما اگر نه، ما نگاهمان به تلاوت قرآن این باشد که از باب یک هنر به آن بپردازیم و هیچ وظیفه دیگری در کنار این کار نداریم و وظیفه ما فقط این است که خوب هنرنمایی کنیم، آن موقع دیگر نباید به مقوله تقوا توجه داشته باشیم.

پورزرگری با بیان اینکه قرآن کلام و کتاب خداوند است؛ تصریح کرد: وظیفه قاری قرآن از تلاوت قرآن، رساندن پیام پروردگار به مخاطبان است؛ کاری که خود پیامبر(ص) انجام دادند. وظیفه کسانی که بعد از نبی اکرم(ص) به تلاوت قرآن پرداختند نیز همین بوده که از این راه، دعوت الهی و پیام پروردگار را به گوش مردم رساندند و اسلام به همین طریق رشد و وسعت پیدا کرد.

این قاری قرآن با اشاره به اینکه قاری قرآن اول باید بداند که او سفیر الهی است؛ ادامه داد: قرائت‌کننده قرآن کسی است که از طرف پروردگار، از طرف پیامبر خداوند مأمور به این است که آیات قرآن را برای مردم زیبا تلاوت بکند تا دل‌ها را به سوی خودش جذب بکند.

پورزرگری اظهار کرد: اگر که ما بنا داریم دل‌ها را به‌سوی قرآن جذب بکنیم و توجه مردم را به خداوند تبارک و تعالی و کلام خدا بیشتر بکنیم خوب این کلام می‌خواهد از دهان قاری خارج بشود قاری اولا دهانش را باید پاک نگه دارد، باید درونش را صاف و زلال نگه دارد تا این کلام خداوند که می‌خواهد از دهان قاری خارج شود اثر بگذارد در غیر این صورت از شانه‌هایش هم بالا نمی‌رود.

وی افزود: در روایتی پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند «اقْرَؤُا القُرآنَ بِاَلحانِ الْعَرَبِ وَ اَصْواتِها وَایّاکُمْ وَ لُحُونُ اَهلِ الفِسْقِ و الکبائرِ»؛ ما حق نداریم حتی در مقوله هنر و فن تلاوت از یک عده‌ای پیروی کنیم که معلوم‌الحال هستند، بعد می‌فرمایند «فَأِنَّهُ سیجیی مِن بَعدی اَقوامٌ یُرَجِعُونَ القُرانَ تَرجیعَ الفِناءِ وَالنَّوحِ وَ الرُّهبانِیَه لایَجْوزُ تراقیهمْ، قُلوُبُهمْ قاسیه [مَقْلوبة]»؛یعنی از لحن فاسقان و گنهکاران دوری کنید، زیرا پس از من مردمانی بیایند که قرآن را در گلو بچرخانند مانند خوانندگی. کسانی که از دل‌هایشان پیروی می‌کنند در واقع دارند از جوّ خاصی پیروی می‌کنند، از یک سری آهنگ‌ها، نغمات، ترجیعات، غنا، نوحه‌گری و نمایش بازی کردن در تلاوت دارند پیروی می‌کنند. پیامبر(ص) دارند آنها را می‌ترساند «قلوبهم» آنها دل‌هایشان زنگار گرفته و کسانی که تبعیت از اینها می‌کنند و به نوع خواندن‌های آنان دامن می‌زنند آنها مثل آنها هستند اینجا ما باید یک مقدار احتیاط و حواسمان را جمع بکنیم.

این استاد قرآن با اشاره به تقوای در استفاده از توانایی‌های انسان در خواندن به‌عنوان یک بحث در مقوله تقوای در تلاوت، گفت: خداوند به افراد توانایی‌های مختلفی داده است؛ برخی توانایی‌های فوق‌العاده‌ای در استفاده از همه ابعاد صوتی، نفس، تحریرها، الحان و نغمات دارند ولی این افراد باید یادشان باشد که در همه این توانستن‌ها باید یک نوع تقوی و خویشتن‌داری وجود داشته باشد.

پورزرگری عنوان کرد: ممکن است من خیلی کارها بتوانم با صدایم انجام بدهم اما به‌عنوان یک قاری باید یادم باشد چه چیزی دارم تلاوت می‌کنم، آیاتی که من دارم می‌خوانم کلام خداوند است و یک سری اصول و معیارهای دارد؛ اگر توانستم این معیارها و ضوابط را با توانایی‌هایی که دارم رعایت بکنم فبه‌المراد؛ اما اگر دارم تخطی و خودمحوری می‌‌کنم و از هوای نفس و دل پیروی می‌کنم اینجاست که به مسئله خویشتن‌داری و تقوای در تلاوت لطمه وارد می‌کنم.

وی با اشاره به آداب نشستن در محافل قرآنی، گفت: یکی از مواردی که همیشه در جلسات و محافل قرآن دغدغه‌ام بوده و سعی کرده‌ام به  افراد تذکر دهم، نحوه نشستن در مقابل کلام‌الله است، ما باید یادمان باشد در محضر جناب قرآن نشسته‌ایم، اگر یک بزرگی فرض بفرمایید مقام معظم رهبری، یا یکی از علما و مراجعی که ما خیلی برای ایشان حرمت و اهمیت قائل هستیم در مجلسی وارد بشود ما نحوه نشست و برخواست‌مان، صحبت کردن‌مان با همدیگر در محضر آن بزرگ و آن عالم چگونه است؛ حالا ما علی‌الظاهر فعلا توفیق درک محضر جناب حضرت مهدی به‌عنوان امام زمان(عج) را نداریم، اما ادب حکم می‌کند مجلسی که به نام آن بزرگوار برگزار می‌شود، ما در آن مجلس مؤدب باشیم چون می‌گوییم در مجلسی که به نام اهل بیت(ع) برگزار می‌شود حتما آن اهل بیت(ع) در آن حضور دارند، آن کسی که می‌آید در این مجلس قرآن می‌خواند، آن کسی که می‌آید در این مجلس سخنرانی یا مداحی می‌کند، آن کسی که چای می‌دهد، آن کسی که نشسته و استماع می‌کند، نحوه نشست و برخواستش در این جلسه چگونه باید باشد، حالا ما در جلسه‌ای که صاحبش قرآن است، قرآن صاحبش کیست؟ خداست؛« لقد تجلی اللّه‏ لخلقه فی کلامه ولکنهم لا یبصرون» خداوند در کلامش تجلی کرده است.

پورزرگری افزود: این جناب قرآن خودش شخصیت ممتازی است که در کنار اهل بیت، ثقل اکبر قرار گرفته است؛ «إنی تارک فیکم الثقلین کتاب الله و عترتی» این کتاب‌الله، حضرت قرآن فی نفسه یک موجودیت دارد که ما در مواجهه با آن باید مؤدب برخورد کنیم، باید حواسمان باشد تو که اینجا نشسته‌ای جناب قرآن دارد همه وجود تو را آنالیز می‌کند، اینجا که تو هستی آیا اخلاص و صفای باطن داری، آیا داری راست می‌گویی موقع تلاوت یا داری برای مردم نمایش بازی می‌کنی، جناب قرآن که می‌فهمد؛ پس در مقابل مواجهه با قرآن اولا ادب نشستن بعد از آن بحث تطهیر و با وضو بودن و شرایط حضور در محضر قرآن است.

وی با بیان اینکه ما ادب نشستن در محضر قرآن را باید یاد بگیریم، به ویژه یک قاری قرآن که بیشتر از بقیه باید این موضوع را رعایت بکند، اظهار کرد: از دوران نوجوانی بلکه کوچک‌تر که بودم جلسات قرآن برای هم‌ سن و سال‌های خودم داشتم، یادم می‌آید گاهی اوقات پیرمردها پای جلسات قرآن ما می‌نشستند، من خودم از نحوه نشستنم در محضر قرآن خجالت می‌کشیدم زمانی که می‌دیدم این افراد با این سن، دو زانو و مؤدب دست‌هایشان را روی پاها گذاشته و با یک ادب خاصی قرآن تلاوت می‌کنند، به‌طوری که آدم لذت می‌برد؛ حالا ما در محضر قرآن می‌نشینیم، پا روی پا می‌اندازیم، حتی گاهی اوقات یکی از پاها را هم دراز می‌کنیم به اسم اینکه پای‌مان خسته شده، حالا عیب نداره بعد از رفع خستگی دوباره مؤدب بنشینیم. گاهی اوقات در جلسات قرآن چنان راحت می‌نشینیم انگار که مثلا در محیط آزادی همچون در جمع دوستان نشسته‌ایم «بَینَ الأَحبابِ تَـسقُـطُ الآدابُ» واقعا بَینَ الأَحبابِ تَـسقُـطُ الآدابُ ولی در «تَسْقُطُ الْآدَابُ‏ُُِِّ بَیْنَ‏ الْأَحْبَابِ»؟!

این قاری قرآن بیان کرد: ما در بین بزرگان و کسانی که اهل فضیلت و کمال هستند با یک ادب خاصی می‌نشینم، در محضر قرآن نیز ما باید به آن‌گونه حاضر شویم. در حین تلاوت قرآن باید سکوت و توجه باشد؛ به آیات باید توجه کرد، وقتی آیه رحمت تلاوت می‌شود این آیه را بعضا تکرار بکنیم و در آن لحظه از خداوند تقاضا کنیم که خداوند رحمتش را بیشتر برای ما نازل کند، وقتی آیه عذاب تلاوت می‌شود از این آیات عذاب زود بگذریم و از خداوند طلب مغرفت کنیم و اینها چیزهایی است که به ما دستور داده‌اند. امیرالمؤمین(ع) در باب تلاوت قرآن و بحث خواندن قرآن به ترتیل یکی از اشاراتی که از اوصاف متقین دارند این است که وقتی این افراد به آیات رحمت و بهشت می‌رسند، در این آیات توقف می‌کنند و از خداوند طلب بهشت و رحمت و جنت پروردگار را می‌کنند و اگر به آیات عذاب می‌رسند از این آیات سریع عبور کرده و استغفار می‌کنند و از خداوند می‌خواهند که بلا و عذاب را از آنها دور کند. دل‌هایشان به لرزه در می‌آید «الَّذِینَ إِذَا ذُکِرَ اللّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ»؛ وقتی قرآن خوانده می‌شود چنین حالتی به ما دست می‌دهد «وَاِذا تُلِیَتْ عَلَیْهِمْ ایاتُهُ زادَتْهُمْ ایمانًا» آیا در اثر تلاوت قرآن ما ایمان‌مان اضافه می‌شود، بیشتر حواس‌مان جمع می‌شود، آیا توکل‌مان به خدا بیشتر می‌شود؛ یک قاری قرآن بیشتر باید به خدا توکل داشته باشد.

وی بیان کرد: جناب استاد موسوی یک عمر که ما افتخار داشتیم محضر این بزرگوار بودیم و از تعالیم ایشان استفاده می‌کردیم یا جناب استاد سیدمحسن خدام حسینی، یا مرحوم استادان اربابی، مولایی، ابدی و غفاری، این بزرگواران واقعا دغدغه و همّ‌شان این بود که قرآن خوانده شود، کلام خدا برای مردم خوب تلاوت شود، معارف قرآن برای مردم عنوان شود. استاد موسوی در جلسه قرآن ما، شاید معادل آنچه که وقت برای تلاوت گذاشته می‌شد از کلام‌الله برای ما فقط حرف می‌زد؛ الان در جلسات قرآن اگر یک یا دو کلام اضافه برای مردم، برای همین جوانان زده شود آنهایی که حواس‌شان فقط دنبال خواندن است ناراحت می‌شوند و این درد است و خیلی بد است که شخص آمده جلسه قرآن و فقط دغدغه و همّش این است که این را چطور بخواند، آن را چطور بخواند و یا  بحث دیگر را چگونه اجرا کند، صدا را چه جوری در حلقش بیشتر بندازد، تحریر را کجا و چه جوری بزند. خوب همه این موارد  خوب است، اینها جزو لوازم کار و فن خواندن است؛ ولی اصل و اساس، آن معرفت به قرآن است.

پورزرگری ادامه داد: اگر یک روزی در جلسه قرآن، چیزی گفته شد که احساس کردیم یک تذکری برای ما شد هرچند که تکراری بود چون «فَإِنَّ الذِّکْرى‏ تَنْفَعُ الْمُؤْمِنِینَ. ذٰلِکَ هُدًى وَ مَوْعِظَةً لِلْمُتَّقِینَ»‌ قرآن موعظه است؛ همین تکرار، توضیح و ترجمه آیات، بعضا اگر بزرگی تفسیری کرد و یک نکته‌ای از قرآن به ما یاد داد، ما باید آن را با افتخار گوش دهیم، به جانمان بنشیند و به آن پایبند شویم و به آن عمل کنیم، نه اینکه فقط به دنبال این باشیم که آقا این حرف‌ها را حالا ولش کن، ما وقت نداریم، ما آمدیم تلاوت کنیم، ما آمدیم هنر تلاوت را یاد بگیریم، من آمدم یاد بگیرم ص را چه جوری بگویم، آمدم ببینم «اخفای نون در ت» را درست انجام دادم یا نه، خوب اگر دغدغه یک نفر در زمینه قرائت قرآن این باشد، واقعا باخته است.

وی بیان کرد: وقتی بحث تقوای قرائت مطرح می‌شود کسی نمی‌تواند تقوای قرائت را رعایت بکند مگر اینکه سعی کرده باشد اوصاف متقین را در خودش متجلی بکند یعنی اگر کسی می‌خواهد در مقوله تقوای قرائت ورود پیدا بکند باید سعی کند در رفتارش، افکارش، گفتارش و در نحوه زندگی کردنش آن آداب و ویژگی‌های متقین را یک مقدار احیا کند.

این استاد قرآن با اشاره به خطبه متقین حضرت امیرالمؤمنین(ع) در نهج‌البلاغه، اظهار کرد: امیدوارم قاریان قرآن و به‌ویژه جوانان که دل‌های صاف‌تر و پاک‌تری دارند فرمایشات آقا امیرالمؤمنین(ع) را در زمینه تقوای در تلاوت در این خطبه نصب‌العین قرار بدهند و مسیر قرائت قرآن و مسیر زندگی‌شان را بر اساس آموخته‌های اهل بیت(ع) قرار بدهند تا رشد بکنند و به تعالی برسند. حضرت علی(ع) می‌فرمایند «اَمَّا اللَّیْلُ فَصافُّونَ اَقْدامَهُمْ تالینَ لاَِجْزاءِ الْقُرْآنِ یُرَتِّلُونَهُ تَرْتیلاً» این متقین در شب به اصطلاح به پا می‌ایستند و شب‌زنده‌داری می‌کنند، اینکه شب به پا می‌ایستند یعنی اینکه شب از آن خواب ناز برای شب زنده‌داری بلند می‌شوند؛ قرآن هم به پیامبرش می‌فرماید «یا أَیُّهَا الْمُزَّمِّلُ قُمِ اللَّیْلَ إِلاَّ قَلیلاً نِصْفَهُ أَوِ انْقُصْ مِنْهُ قَلیلاً أَوْ زِدْ عَلَیْهِ وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتیلاً».

پورزرگری با بیان اینکه ترتیل و نحوه خواندن قرآن خیلی مهم است که به چه کیفیتی باشد، ادامه داد: «یُحَزِّنُونَ بِهِ أَنْفُسَهُمْ»، اولا با خواندن قرآن اندوهی معنوی و شیرین در وجود خودشان ایجاد می‌کنند این حظ معنوی و روح حزن در خواندن که فرمود: «ان القرآن نزل بالحزن فاذا قرأ تموه فابکو فإن لم تبکو فتباکو» قرآن با حزن نازل شده پس وقتی قرآن را قرائت می‌کنید شما هم سعی کنید با حزن تلاوت کرده و گریه کنید و اگر گریه‌تان نیامد حالت تباکی و گریه را بگیرید، می‌فرماید «وَ یَسْتَثیرُونَ بِهِ دَواءَ دائِهِمْ»؛ جالب است که می‌گوید داروی درد خودشان را از قرآن بگیرند «فیه دواء کل داء» که می‌فرمایند «وَ نُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ ما هُوَ شِفاءٌ وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنینَ» این شفای همه دردها در همه قرآن وجود دارد؛ شفای دردهای معنوی، اخلاقی، اجتماعی، سیاسی و رفتاری ما و حتی گاهی اوقات دردهای اجزای بدن.

وی افزود: بسیاری از بزرگان و کسانی که با قرآن انس داشتند با همین قرآن دردهای درونی‌ و ظاهری‌شان را درمان کردند. در روایتی آمده است که حضرت امیرالمؤمنین(ع) به واسطه «بسم الله الرحمن الرحیم» سردرد یک قیصر روم که از بزرگان رومیان بوده را درمان می‌کنند؛ بعد از تلاش همه اطبا و ناکامی در درمان، به پیشنهاد کسی به خدمت امیرالمؤمنین(ع) می‌رسند و حضرت چیزی می‌نویسند و در عمامه قیصر قرار می‌دهند و می‌فرمایند تا خوب نشده بازش نکنید، بعد از اینکه سردرد قیصر از بین می‌رود و آن حالت‌ها دیگر بر نمی‌گردد می‌گویند ببینیم این نوشته چه بوده و در این عمامه گذاشته شده است، می‌بینند که نوشته شده بسم الله الرحمن الرحیم، این بسم‌الهی که علی بن ابیطالب(ع) نوشته با آن اعتقاد معلوم می‌شود که قرآن کلمه حقی است که از جانب خداست که اسم اعظم در تمام آن وجود دارد و اگر کسی با توجه به این اسم اعظم نزدیک شود و انس بگیرد حتی دردهای فیزیکی بدن را می‌تواند شفا دهد.

پورزرگری بیان کرد: «فَاذا مَرّوا بآیة فیها تَشویقٌ رکَنُوا الیها طَمَعاً» وقتی که در آیه‌ای ورود پیدا کردند که در این آیه تشویق هست سعی می‌‌کنند با طمع، شوق و رغبت نسبت به این آیه توجه داشته باشند، آیه را تکرار و بخوانند، «و تَطَلَّعَت نُفوسُهم الیها شوقاً» و روح‌شان از سر اشتیاق به آن خیره خیره می‌نگرد، «وَ ظَنُّوا أَنَّهَا نُصْبَ أَعْیُنِهِمْ» و گمان می‌کنند آنچه که به آن بشارت داده شده‌اند جلوی چشمان‌شان است، «وَ إِذَا مَرُّوا بِآیَةٍ فِیهَا تَخْوِیفٌ» درون آیه بیمی داده شده و نگرانی در آنجا برای بشر اعلام شده، «أَصْغَوْا إِلَیْهَا مَسَامِعَ قُلُوبِهِمْ» گوش دل به آن می‌سپارند.

وی ادامه داد: «فَهُمْ حَانُونَ عَلَى أَوْسَاطِهِمْ مُفْتَرِشُونَ لِجِبَاهِهِمْ وَ أَکُفِّهِمْ وَ رُکَبِهِمْ وَ أَطْرَافِ أَقْدَامِهِمْ یَطْلُبُونَ إِلَى اَللَّهِ تَعَالَى فِی فَکَاکِ رِقَابِهِمْ» سعی می‌کنند آیه‌ای را که در آن بیمی داده شده گوش دل به آن بسپارند و فکر بکنند که صدای شعله‌های فروزان آتش بیخ گوش آنهاست و یا دارد پشت آنها را خم می‌کند یعنی احساس بکنند و سنگینی این پیام را درک بکنند و از اینکه طوق عذاب احتمالا بر گردن آنها افتاده به حالت خشیت بیافتند یعنی درک و احساس بکنند این عذاب‌هایی که خداوند در قرآن مطرح می‌کند شاید این گریبان‌گیر من را بگیرد و اینجاست که دل‌ها باید بلرزه و متلاطم بشود.

این قاری قرآن افزود: نباید این طور باشد که بنده آیه عذاب را بخوانم و هیچ خوفی در من ایجاد نشود، آیات رحمت پروردگار را بخوانم و اصلا هیچ توجهی به آن نکنم و هیچ اشتیاقی و هیچ رایحه‌ای از جانب بهشت بر من احساس نشود؛ این نمی‌تواند روح تقوا در تلاوت را در من ایجاد بکند پس باید توجه بکنم به آنچه که می‌خوانم.

پورزرگری با اشاره به تکرار قاری در بخشی از آیات، عنوان کرد: «وَ أَمَّا اَلنَّهَارَ فَحُلَمَاءُ عُلَمَاءُ أَبْرَارٌ أَتْقِیَاءُ قَدْ بَرَاهُمُ اَلْخَوْفُ بَرْیَ اَلْقِدَاحِ یَنْظُرُ إِلَیْهِمُ اَلنَّاظِرُ» آیاتی که برای مردم قرائت می‌کنم، من در قرائتم کدام بخش را تکرار بکنم ؛ آیا تکرار قاری باید روی کلمه‌ای که پیام خاصی ندارد باشد به این دلیل که این کلمه را می‌تواند خوشگل و با تحریرها و لحن‌های مختلف اجرا و تکرار بکند یا اینکه قاری از این تکرار باید منظور داشته باشد و پیام خاصی را دنبال بکند. پس اگر کسی می‌خواهد هنر تلاوت را به استخدام بگیرد باید در استخدام ارائه پیام پروردگار تبارک و تعالی باشد در زمینه تکرار هم همین‌طور است. حتی گاهی اوقات لازم است در بعضی از این تکرارها یک قاری به حد استادی رسیده باشد و نه هر کسی. هر کسی مجاز نیست به هر روایتی قرائت بکند.

وی افزود: اگر یک قاری، کسی که اجازه داشته باشد از استاد می‌خواهد، در یک آیه‌ای به روایت دیگری اختلاف قرائتش را قرائت بکند، به روایت دیگری آن آیه را قرائت بکند، با لحن دیگری قرائت بکند، چه اشکالی دارد؛ ولی آن قرائتی را که در کشورمان، در جهان اسلام مرسوم است قرائت بکند.

پورزرگری بیان کرد: یک قاری قرآن باید توجه داشته باشد که کلام خدا را دارد تلاوت می‌کند و در استفاده از توانمندی‌های خود خویشتن‌دار باشد، تا جایی که ما مجوز داریم، تا جایی که شائبه ایاکم و تحذیری که نبی اکرم(ص) در فرمایشاتشان داشتند این‌ها لطمه‌ای به تلاوت نزند ما باید از توانایی‌های‌مان به نحو احسن استفاده کنیم.

وی افزود: هرچقد یک قاری بتواند کلام خدا را زیبا تر، رساتر، شیواتر، صحیح‌تر، فصیح‌تر و هنرمندانه‌تر به گوش مردم برساند که آنها جذب کلام خدا بشوند، او در این راه موفق بوده است؛ اما وقتی که ما تلاوت قرآن انجام می‌دهیم  بعد صاحب‌نظران، پیشکسوتان و بزرگان این امر در تلاوت بنده احساس خطر می‌کنند و می‌گویند شما دارید در یک جاهایی از تلاوت‌تان از یک سری اصول اصلی و حتمی  تخطی می‌کنید، من  باید اینجا تقوا به خرج دهم و خویشتن‌داری کنم و باید از یک سری مسائل صرف نظر کنم چون یکی از اصول خواندن رعایت نظر اساتید فن است.

این قاری قرآن با اشاره به استفاده از نظرات پیشکسوتان و اساتید قرآن سطح کشور در بحث تلاوت، گفت: ما در ایران مرحوم استاد مولایی را داشتیم، استاد عزیزمان استاد مروت را، اساتید بزرگوار دیگری مثل استاد موسوی، استاد خدام‌حسینی، استاد حنیفی، استاد سلیمی و اساتید بزرگوار دیگری که از پیشکسوتان قرآنی هستند؛ باید از نظرات قاریان قدیمی و پیشکسوت و از اساتید سطح کشور استفاده کنیم. این اشخاص وقتی در تلاوت بنده احساس کردند که من دارم یک جاهایی، از اصول تلاوت تخطی می‌کنم، من باید نظرات اساتید را تمکین بکنم.

پورزرگری با اشاره به رعایت ظواهر تلاوت، بیان کرد: تلاوت قرآن در کشور و در بین مردم ما به این شیوه یک کار جوانی است؛ به فضل خدا در این 30، 50 سال اخیر این مسئله یک مقدار بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته است؛ نه اینکه قبلا در کشور ما قرآن خوانده نمی‌شده، چرا قبلا هم در بین مردم ما در جلسات و محافل تلاوت قرآن بوده، به هر حال مسلمانان به قرائت قرآن علاقه داشته و دارند، اما این شیوه تلاوت و این رویکرد در قرائت قرآن یک رویکرد جوانی است.

وی افزود: این شیوه تلاوت بعد از انقلاب الحمدالله وسعتی پیدا کرده؛ حمایت‌های مقام معظم رهبری و تلاوت‌های قاریان و تالیان و برگزاری مسابقات مختلف باعث شده که این مسئله در کشور ما یک رشدی پیدا بکند که الحمدالله قاریان خوبی هم به منصه ظهور رسید‌ه‌اند.

این قاری قرآن با اشاره به رعایت عرف جامعه توسط قاریان بعد از زیباخوانی در تلاوت، اظهار کرد: قاریان ما در کشور در باب مقوله تلاوت قرآن  از یک حیایی برخوردار هستند که حالا این موضوع باید کارشناسی شود که این چه مقدارش خوب، چه مقدارش لازم، چه مقدارش افراط و اشتباه است؟. قاری قرآن باید وقتی تلاوت قرآن می‌کند سعی کند این تلاوت راطوری انجام دهد که مردم احساس کنند که قاری دارد با آنها حرف می‌زند و یک پیامی را به آنها انتقال می‌دهد؛ این مقدار ارتباط تصویری قاری با مردم لازم و ممدوح است.

وی با بیان اینکه باید توجه داشت که یک قاری یک شومن نیست، گفت: یک قاری قرآن درست است که دارد قرآن را برای مردم تلاوت می‌کند و باید این ارتباط تصویری را با مخاطب خودش برقرار کند ولی این نباید به یک بازی، شو و نمایش تبدیل شود که مردم احساس کنند این قاری قرآن نمی‌خواند.

این استاد قرآن بیان کرد: در روایتی آمده که از پیامبر اکرم(ص) سؤال شد «اَیُّ النّاسِ اَحْسَنَ صَوْتاً بِالْقُرْآنِ» که  پیامبر(ص) فرمودند «مَنْ اِذا سَمِعْتَ قِراءَتَهُ رَاَیْتَ اَنَّهُ یَخْشَی اللهَ»، کسی از همه بهتر قرائت می‌کند که وقتی تلاوتش رامی‌شنوی احساس کنی که زمان قرآن خواندن از خدا می‌ترسد. واقعا ما به‌عنوان قاری قرآن سعی کرده‌ایم این حس را در خودمان ایجاد کنیم؛ هنگام تلاوت من در کنار برخورداری از صدای خوش، استفاده از الحان و‌ نغمات موزون و ارتباط و انتقال تصویری با مردم، واقعا در خودم این احساس به‌وجود آمده است که زمانی که دارم قرآن می‌خوانم  از صاحب قرآن می‌ترسم؛ اگر چنین حالتی باشد توانسته‌ام مقداری از وظیفه‌ام را انجام دهم و در این راه قدری موفق بوده‌ام.

پورزرگری با بیان اینکه مسائل باطنی هر فرد برمی‌گردد به رابطه هر کسی با خدای خودش، افزود: اینکه قاری قرآن خودش باید تقوا داشته باشد، عامل باشد، بفهمد که چه می‌خواند، آدم منزهی باشد، خوش‌خلق و خوش‌رفتار باشد و از بداخلاقی، تکبر و خودبرتربینی پرهیز کند؛ اینها همه وظیفه یک قاری قرآن به‌عنوان دستورات قرآن است؛ و اگر کسی غیر از این عمل می‌کند پس نفهمیده چه چیزی دارد می‌خواند.

وی با اشاره به اینکه اگر یک قاری خودش را از همه بهتر دانست، این قاری دچار تکبر شده؛ ادامه داد: اگر یک قاری برای تلاوت قرآن خواست یک جایگاهی شبیه مثلا کسانی که در کار هنری و ... برنامه‌ریزی می‌کنند ، برای خودش درست و مانند آنها عمل کند او نفهمیده که دارد چه کار می‌کند. قاری قرآن اولین وظیفه‌اش این است که قرآن بخواند «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ مِنَ الْمُسْلِمِینَ وَأَنْ أَتْلُوَ الْقُرْآنَ».

پورزرگری گفت: وظیفه ما به‌عنوان یک قاری در کنار اینکه مسلمان شدیم، تسلیم امر پروردگار شدیم و خداوند این توفیق را به ما داده که قرآن قرائت کنیم این است که قرآن را بدون هیچ حاشیه‌ای برای مردم تلاوت کنیم. قاری قرآن باید مراقب باشد که از یک سری حواشی به دور باشد. این حواشی است که به روح تلاوت لطمه می‌زند و خدای نکرده مردم را از تلاوت قرآن دور می‌کند.

این استاد قرآن ادامه داد: قاری قرآن در کنار زیبا خواندن با اخلاق، رفتار و منش خود می‌تواند مردم را به قرآن جذب و جوانان را به سمت قرآن دعوت کند. رفتار یک قاری با مردم باید منطقی باشد؛ همچنین تواضع قاری در مقابل مردم موضوع مهمی است و از طرفی مردم نیز باید جایگاه قاری قرآن را به‌دلیل حرمت قرآن بزرگ بشمارند.

وی با اشاره به اینکه ما در سیره قاریان بزرگ، یک کودک دبستانی هستیم، گفت: در امر قرائت قرآن، قاریان ما هر چقدر هم که در مسئله فن و هنر تلاوت پیشرفت کرده و به بلوغ رسیده باشند، در مقابل اساتید و پیشکسوتان این فن کودک دبستانی هستند.

پورزرگری افزود: اما مسئله‌ای که بعد از گذراندن این مراحل به‌وجود می‌آید این است که وقتی ما کلام خدا رابرای مردم تلاوت می‌کنیم اگر آن حالت‌هایی که در هنگام تلاوت از یک قاری حاصل می‌شود درونی، ذاتی و بدون حاشیه، فیلم و نمایش باشد را مردم و مخاطبان کاملا می‌فهمند.

وی با اشاره به آیه «إِلَیْهِ یَصْعَدُ الْکَلِمُ الطَّیِّبُ وَالْعَمَلُ الصَّالِحُ یَرْفَعُهُُ» و توجه مردم نسبت به حالت‌های یک قاری در هنگام قرائت، گفت: قاری با این کلمه طیبی که دارد قرائت می‌کند، عمل صالحی که او را بالا می‌برد، با این بازی‌ها، نمایش‌ها و فیلم بازی کردن‌ها در بین مردم بالا نمی‌رود مردم هم این حالت‌ها را می‌فهمند. ممکن است بنده را یک لحظه‌ای یکی دو نفر بگویند خیلی قشنگ خواندی و مرا تشویق کنند ولی بعد مردم می‌گویند که نمایش بازی کرد، مردم متوجه می‌شوند.

پورزرگری بیان کرد: خیلی زشت است که برخی از جوانان قرآنی ما می‌خواهند از یک سری ظواهر تلاوتی که قاریان مصری از آنها استفاده می‌کنند و مربوط به عرف، فضا و تیپ جامعه قرآنی آن کشور است، الگوبرداری ‌کنند و ادای آنها را در ‌آورند. به عنوان مثال استفاده از شال توسط قاریان کشورمان در هنگام قرائت؛ شال مخصوص مصری‌ها است و ما هیچ زمانی در کشورمان برای تلاوت شال نداشتیم، البته در یک سری از مستحبات نماز و تلاوت قرآن در بعضی از متون ممکن است داشته باشیم که خوب است انسان هنگام نماز خواندن یک تحت‌الحنکی داشته باشد به اصطلاح یک چیزی روی شانه‌هایش بیندازد، بزرگان آنها را رعایت می‌کردند؛ اما آیا من همه کارم انجام شده فقط همین یک مورد مانده؟ همه اصول و ظوابط تلاوت را من رعایت کردم و فقط بحث شال انداختن مانده؟ این شال هنوز در کشور ما مرسوم نیست، وقتی یک قاری این کار را می کند می‌گویند این قاری دارد ادای ظاهر مصری‌ها را در می‌آورد. این حرکت مال فرهنگ آنجاست.

وی ادامه داد: بحث شال انداختن یک بحث کوچکی در این مقوله است؛ حالا کسی علاقه دارد و این کار را انجام می‌دهد عیبی ندارد، اما بحثی که خیلی مهم است بحث ظاهر و شکل و شمایلی است که انسان هنگام تلاوت از خود در می‌آورد. برخی هنگام تلاوت قرآن فیلم بازی می‌کنند، مردم متوجه هستند که این قاری صدا و توانایی‌هایش را به رخ می‌کشد، کلام خدا را عرضه نمی‌کند و این را دقیقا مردم می‌فهمند.

پورزرگری گفت: در یکی از سنوات حتی قراء مصری وقتی حضور داشتند و تلاوت یکی از جوانان قرآنی ما را استماع کردند و دیدند آنها همه به این حالت‌هایی که یک قاری از خود نشان می‌داد معترض شده بودند و این‌ها در شأن قرائت قرآن نیست.

وی عنوان کرد: ما باید بفهمیم که چه کارهایی برای ما است و چه کارهایی برای ما نیست؛ چه کارهایی اقتضای قرائت قرآن است و چه کارهایی اقتضای قرآن نیست. به عنوان مثال ذاکران و مداحان اهل بیت(ع) در کشور ما، در ارائه یک مرثیه و برای جا انداختن یک روضه در مصیبت حالت‌هایی را دارند و این برای مردم تعریف شده است و این حالت ‌ را درک می‌کنند؛ اگر  مردم احساس کنند که  مداح دارد فیلم یا نمایش بازی می‌کند، او دیگر دقیقا نمی‌تواند اثر کارش را از مردم بگیرد در واقع آن روضه و آن حس و حالی که فکر می‌کند در مردم ایجاد شده؛ آن دیگر نمایشی و تصنعی شده و جلسه یخ می‌کند.

این استاد قرآن افزود: ولی وقتی مداح اهل بیت(ع) با آن ذوق، قریحه، استعدادها و آن تلاشی که برای ارتباط با مخاطب و جا انداختن یک مصیبت و یک روضه برای مردم دارد انجام می‌دهد اگر واقعا درونی باشد و خودش بسوزد و شور و سوز در درونش باشد این به راحتی به مردم منقل می‌شود و معجور هم خواهد بود و در پیشگاه خداوند وائمه هدی(ع) ان‌شاءالله به امضا خواهد رسید چون صفا، اخلاص و سوز درونی دارد و مردم هم می‌فهمند که این مداح فیلم بازی نکرد؛ درست است که او از هنر و تعالیمی که دیده و یک عمر تجربه استفاده می‌کند که این کارها را انجام دهد ولی در درون خودش آن حس و حال و شور باعث می‌شود که مردم احساس یکرنگی بکنند و این احساس در مردم ایجاد نشود که او دارد نمایش بازی می‌کند در قرائت قرآن هم همین‌طور است.

وی عنوان کرد: آنچه که در تلاوت قرآن در بین مردم ما فهمیده می‌شود این است که یک قاری قرآن دارد در کمال حیا، تواضع وافتادگی تلاوتش را انجام می‌دهد و اگر این قاری ادا و اتوار و شکل و شمایلی از خودش نشان دهد که عرف جامعه قرائت قرآنی ما نیست عرف قاریان این کار را نمی کنند به حرمت کلام‌الله مؤدب در محضر قرآن می‌نشیند. مردم این را متوجه می‌شوند و اگر کسی خلاف این عمل کند اثری در درون مردم نمی‌گذارد.

ناهید ارنجی