«مجمع گفتوگوهای منطقه‌ای»، راهکاری برای ایجاد نظم امنیتی بومی در خاورمیانه
گروه سیاسی: عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به دیپلماسی منطقه‌ای فعالانه ایران پس از توافق و ارائه طرح «مجمع گفتوگوهای منطقه‌ای» گفت: ایران می‌خواهد یک نظم امنیتی منطقه‌ای بومی را ایجاد کند و مطرح کردن ایده تشکیل این مجمع در همین راستاست.
غلامرضا کریمی، عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره دیپلماسی منطقه‌ای جمهوری اسلامی پس از نهایی شدن برجام و مطرح کردن ایده تشکیل «مجمع گفتوگوهای منطقه‌ای» از سوی وزیر امور خارجه گفت: واقعیت این است که دولت یازدهم در طول دو سال گذشته تمام تلاش خود را در سیاست خارجی بر روی حل و فصل پرونده هسته‌ای گذاشت بنابراین امکان پرداختن به مسائل منطقه‌ای در این مدت فراهم نشد. البته باید به یاد داشت که تعیین تکلیف مسئله هسته‌ای می‌توانست بر روی نوع روابط ایران با کشورهای منطقه تأثیرگذار باشد.
گفتوگوهای منطقه‌ای؛ راهکاری برای کاهش حجم تنش‌ها در خاورمیانه
وی افزود: بلافاصله پس از نهایی شدن برجام و تصویب قطعنامه در شورای امنیت، آقای ظریف اولین دور سفرهای منطقه‌ای را به کشورهای کویت، قطر و عراق انجام داد و این پیام را به کشورهای منطقه رساند که ایران به مانند قبل آمادگی همکاری و ارتباط با کشورهای منطقه را دارد.
کریمی اظهار کرد: زیرا این جزو سیاست‌های اولیه و اصلی نظام جمهوری اسلامی بوده است که اولویت ارتباطات خود را با کشورهای همسایه و اسلامی قرار دهد و از آنجا که منطقه خاورمیانه در طول سال‌های اخیر به منطقه‌ای پرآشوب تبدیل شده است و بسیاری از درگیری‌ها و خشونت‌ها رنگ و بوی مذهبی پیدا کرده است، جمهوری اسلامی ایران از همان ابتدای این بحران‌ها به دنبال آن بوده است که حجم این تنش‌ها کاهش پیدا کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه یکی از راهکارها و شیوه‌های کاهش حجم این تنش‌ها، گفت‌وگو و مذاکره میان مقامات ارشد این کشورهاست، عنوان کرد: متأسفانه روند گفت‌وگوها میان کشورهای منطقه تا حد زیادی کاهش یافته است و دو کشور اصلی و مهم منطقه، یعنی ایران و عربستان، به میزان زیادی سطح و حجم روابط متقابل را کاهش داده‌اند و مواضع تند و تیزی نسبت به هم ابراز کرده‌اند، به ویژه عربستان که به طور علنی و براساس اسناد منتشر شده به دنبال ضربه زدن به جمهوری اسلامی و تحت تأثیر قرار دادن تحولات منطقه در جهت تضعیف موقعیت ایران بوده است.
تشکیل «مجمع گفتوگوهای منطقه‌ای» و ایجاد یک نظم امنیتی منطقه‌ای بومی
وی تأکید کرد: بنابراین ادامه این روند، پیگیری سیاست‌های منطقه‌ای ایران را هم تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. لذا آقای ظریف و مجموعه مدیریت عالی نظام به دنبال این هستند که ارتباط مجددی میان کشورهای منطقه ایجاد شود و یک تلطیف در فضای روابط صورت گیرد تا زمینه تعامل میان دولت‌ها و ملت‌های منطقه فراهم شود.
کریمی ادامه داد: قبلا هم این امر تجربه شده است که در مقاطعی که روابط میان ایران و کشورهای همسایه بهتر بوده است ایران به لحاظ منطقه‌ای توانسته از این فضا بهره‌برداری بیشتری انجام دهد.
این کارشناس مسائل سیاسی تصریح کرد: البته این به معنای آن نیست که جایگاه ایران منوط به گسترش روابط با کشورهای مهم منطقه باشد. زیرا ایران حوزه نفوذ خود را در منطقه روز به روز در حال گسترش می‌بیند چه در زمانی که برجام نهایی نشده بود و چه در فضای فعلی که برجام نهایی شده است. امروز ایران به عنوان یک قدرت منطقه‌ای پایه‌های قدرت خود را در منطقه کاملا تثبیت کرده است و در عراق، سوریه، یمن، لبنان و حتی در برخی کشورهای دیگر حوزه‌های نفوذ مشخص و مستحکمی دارد.
کریمی با بیان اینکه ایران به دنبال این نیست که با ائتلاف با قدرت‌های فرامنطقه‌ای امنیت منطقه را تأمین کند، گفت: از این رو ایران درصدد آن است که با گفت‌وگو، ارتباط و تعامل بیشتر با کشورهای منطقه بتواند یک نظم امنیتی منطقه‌ای بومی را ایجاد کند و مطرح کردن ایده تشکیل «مجمع گفتوگوهای منطقه‌ای» و پیگیری آن در همین راستاست.
عربستان و آمادگی حضور در فضای تعاملی با ایران پس از توافق
کریمی درباره اینکه با کاهش و تند شدن روابط عربستان با ایران در طی دوران مذاکرات هسته‌ای، عربستان تا چه حد به دنبال ورود به این فضای تعاملی است، گفت: باید بدانیم عربستان یک کشور مستقل در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی محسوب نمی‌شود بلکه در ذیل قدرت‌های جهانی تعریف می‌شود و این امر به دلیل وابستگی شدید آل سعود به قدرت‌های غربی و به ویژه آمریکاست.
وی خاطرنشان کرد: شاهد هستیم که عربستان به همراه رژیم صهیونیستی بیشترین مخالفت‌ها را نسبت به توافق هسته‌ای انجام دادند اما وقتی که توافق صورت گرفت و برخی مقامات آمریکایی مانند وزرای دفاع و خارجه برای مقامات عربستانی توضیح دادند که این توافق در راستای منافع غرب است مواضع عربستان نسبت به توافق هسته‌ای تغییر پیدا کرد و تا حدی از امضای توافق هسته‌ای میان ایران و 1+5 استقبال کرد و روند حمایتی در پیش گرفت.
این کارشناس مسائل سیاسی اظهار کرد: بنابراین اگر چارچوب سیاست‌های کلان قدرت‌های بزرگ به ویژه آمریکا تغییر کند موضع عربستان هم تغییر خواهد کرد. در این شرایط امیدهایی، هر چند کم، وجود دارد که اگر فضای تعاملی میان ایران و عربستان ایجاد شود منافع بیشتری نصیب کشورهای منطقه شود.
وی ادامه داد: به هرحال از اختلاف در جهان اسلام هیچ یک از کشورهای اسلامی سود نخواهد برد. به ویژه اینکه ایران از آنجا که به دنبال افزایش آگاهی‌ها و جلوگیری از نفوذ قدرت‌های بزرگ در منطقه است طبیعتا پیگیری ارتباط و تعامل با کشورهای اسلامی را همواره اولویت اصلی سیاست خارجی خود قرار داده است.
تأثیر گسترش تعاملات منطقه‌ای؛ از پیگیری سیاست امت واحده تا کاهش نفوذ غرب در جهان اسلام
کریمی درباره تأثیر گسترش ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی ایران بر افزایش ضمانت اجرایی برجام و تضعیف امکان استفاده از اهرمی چون بازگشت‌پذیری تحریم‌ها، گفت: مفروض اولیه امضای برجام این است که ایران حوزه ارتباطات خود را در سطح منطقه و جهان گسترش دهد. در واقع نقصی که پیش از این وجود داشت و تحریم‌ها مانع گسترش تعاملات بین‌المللی ایران شده بود با رفع تحریم‌ها طبیعتا باید تعاملات ایران گسترش پیدا کند.
عضو هیئت علمی دانشگاه خوارزمی یادآور شد: براین اساس با لغو تحریم‌ها ارتباطات ایران با کشورهای اروپایی و آسیای جنوب شرقی افزایش خواهد یافت، اما اولویت اصلی ایران افزایش ارتباطات با کشورهای همسایه، منطقه و اسلامی است.
وی تأکید کرد: بنابراین هرگونه افزایش روابط ایران با این دسته از کشورها موجب تقریب و نزدیکی دولت‌ها و ملت‌های اسلامی و پیگیری ایده امت واحده اسلامی می‌شود و هم اینکه زمینه نفوذ قدرت‌های غربی در کشورهای اسلامی را کاهش می‌دهد.
تضعیف «سیستم ماشه»، نتیجه نهایی افزایش ارتباطات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای ایران
کریمی با اشاره به اینکه ایران از آنجا که این امر را به نفع منافع ملی خود و کشورهای اسلامی می‌داند این بحث را پیگیری خواهد کرد، گفت: این مسئله در نهایت به تضعیف استفاده از اهرم بازگشت‌پذیری تحریم‌ها یا «سیستم ماشه» خواهد انجامید.
وی در پایان عنوان کرد: سیستم ماشه و بازگشت بلافاصله تحریم‌ها در یک شرایط تخاصم عملیاتی خواهد شد و اگر روابط ایران با کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای افزایش پیدا کند ضرورت اجرای بازگشت تحریم‌ها به شدت کاهش می‌یابد.
