سیدرضا مؤدب عنوان کرد:
خسارت بزرگ کم‌اطلاعی گروه‌های قرآنی دانشگاه‌ها از مسائل رشته‌های علوم انسانی
گروه دانشگاه: گروه‌های قرآنی کمتر مرتبط با مسائل رشته‌های علوم انسانی دیگر هستند تا بدانند نیازهای آن‌ها چیست و بر اساس آن نیازها، موضوعات حدیثی و قرآنی را سامان بدهند، این کم‌اطلاعی خسارت بزرگی است و سبب می‌شود خیلی از نیروها و بودجه‌ها هدر رود.
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدرضا مؤدب، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه قم در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به مهم‌ترین چالش پژوهش‌های قرآنی در حال حاضر، اظهار کرد: مهم‌ترین مشکل پژوهش‌ها، به نظرم این است که پژوهش‌ها هدف‌دار نیست به این معنی که بر اساس یک نقشه بررسی شده نیست.
وی افزود: به عبارتی بایسته‌های پژوهش در حوزه‌های قرآن به‌خوبی تعریف نشده و متناسب با نیازهای فرهنگ قرآنی جامعه یا نظام قرآنی جامعه، نیست. البته برخی از محققان پژوهش‌های بسیار ارزشمندی می‌کنند و اینها می‌تواند هم‌سو باشد؛ اما بر اساس برنامه‌ای نیست که هر کسی قطعه‌ای از پازلی که باید انجام شود را سامان بدهد.
مؤدب ادامه داد: غالباً در رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها و در تحقیقات فردی که در مراکز علمی انجام می‌شود، هر کسی بر اساس ضرورتی که خودش تشخیص داده عمل می‌کند، که ممکن است متن درسی یا برای تدوین یک مقاله باشد یا برای پاسخ به پرسشی که برای خودش پیش آمده این کارها را انجام می‌دهد و این مسیر منجر به تلف شدن جمع زیادی از نیروها و سبب تکراری بودن بخشی از پژوهش‌هاست که یک آسیب بزرگی برای جامعه علمی کشور است و باید حتماً مورد مطالعه قرار بگیرد.
تفاوت بین مسئله و موضوع پژوهشی
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که در بسیاری از دانشگاه‌ها خود دانشجویان باید دنبال موضوع پایان‌نامه برود، چرا این مسئولیت را خود دانشگاه‌ها و گروهها تقبل نمی‌کنند که موضوع هدف‌داری دنبال شود؟ گفت: البته اینکه پیشنهاد با دانشجو باشد طبق آیین‌نامه دوره دکتری است، امر مهمی هم هست که دانشجو ابتدا خودش درگیر شود و بداند نیازهایی که حداقل برای خودش وجود دارد کجاست و کجا مسئله دارد و می‌دانید فرق است بین مسئله پژوهشی و موضوع پژوهشی، برخی از محققان موضوع دارند اما مسئله آن‌ها نیست، مجهول آن‌ها نیست، این موضوع که خود دانشجو بیاید و قدم‌های اول را بردارد و بررسی کند، این راه درستی است.
وی عنوان کرد: آنچه مهم است آن است که استادان دانشگاه، یا مدیران گروه‌های علوم قرآنی باید به دانشجو جهت بدهند، به اینکه به کدام مسیر برود و کدام مسیر دارای اولویت بیشتری است، به همین جهت، موضوع پس از پیشنهاد دانشجو باید مورد تصویب و مورد موافقت استاد راهنما و استاد مشاور قرار بگیرد و بعد هم در جلسه گروه تصویب شود، اینها مسیر درستی است که انجام شده؛ لکن آیا واقعاً همه موضوعاتی که استادان بعد از پیشنهاد دانشجو، مدیران گروهها و جلسات تخصصی گروهها آن‌ها را تأیید می‌کنند، بر اساس نقشه و سازمانی پیش می‌رود یا ممکن است که گاهی به لحاظ اینکه کار دانشجو انجام شود یا مشکل دانشجو فعلاً انجام شود، با تصویب و موافقت جهت سرعت کار دانشجو شکل می‌گیرد و به نظرم عمدتاً این بخش دوم است.
نبود طرحی روشن از موضوعات مورد تصویب گروهها
مؤدب بیان کرد: متأسفانه برخی از گروه‌های علوم قرآن و حدیث خودشان از موضوعاتی که تصویب کرده‌اند طرح روشنی ندارد چه برسد به اینکه بدانند چه موضوعاتی مورد تصویب واقع شده، چه موضوعاتی باقی مانده، کدام موضوع بخشی‌اش انجام شده و بخش دیگری باید مورد تحقیق قرار بگیرد، خود دانشگاه پازلی ندارد. غالباً متأسفانه از ایرانداک سرچ می‌کنند، سرچ‌ها هم خیلی دقیق و عالمانه نیست، به همین جهت به نظرم برخی از موضوعاتی که تصویب می‌شود می‌توانست به یک موضوعات دقیق‌تر، هدف‌مندتر و به‌خصوص موضوعات کاربردی و متناسب با نیازهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود، اینکه رهبری بارها تکرار کردند که در واقع رساله‌ها باید قدری کاربردی شود و قدری از کارهای بنیادی به کارهای کاربردی و ضرورت جامعه قرآنی تبدیل شود این اتفاق نیفتاده است.
گروه‌های قرآنی دانشگاه‌ها کمتر مرتبط با مسائل رشته‌های علوم انسانی دیگر هستند
وی با بیان اینکه ما در کشوری هستیم که مدعی هستیم قرآن باید سرمنشأ تصمیمات عالی در حوزه‌های زیادی به ویژه حتی در دانش‌های رایج در علوم انسانی باشد، گفت: اما چقدر این اتفاق افتاده است؟ به نظرم گروه‌های قرآنی کمتر مرتبط با جامعه و نیازها هستند، کمتر مرتبط با مسائل رشته‌های علوم انسانی دیگر هستند تا بدانند نیازهای آن‌ها چیست و بر اساس آن نیازها، موضوعات حدیثی و قرآنی را سامان بدهند. این کم‌اطلاعی خودش خسارت بزرگی است که سبب می‌شود خیلی از نیروها و بودجه‌ها هدر رود و در واقع در آن مسیر صحیح جهت‌گیری نشود، در واقع مثل یک جریان آبی است که اگر این آب قطره قطره شود نمی‌تواند هدف اصلی را تأمین کند، اما اگر همه جویبارهای کوچک به یک جوی اصلی وصل بشوند و آن هم بر اساس یک هدف صحیحی پیش برود می‌تواند تأثیرات مهمی را در جامعه علمی ما داشته باشد.
مؤدب در پاسخ به این سؤال که پیشنهاد شما برای ایجاد یک‌دستگی چیست؟ اظهار کرد: بحمدلله وزارت علوم آرام آرام متصدی می‌شود. مرکز توسعه پژوهش و آموزش‌های عالی قرآنی کشور که در وزارت علوم مستقر شده، باید بتواند یک نقشه راهی از موضوعات قرآنی، بایسته‌های قرآنی و نیازهای جامعه ترسیم کند و بر اساس آن ترسیم هر قطعه و بخشی را به دانشگاهی بسپرد یا به عبارتی هر بخشی را که هر دانشگاهی قبول کند. در آن نقشه کاملاً معلوم باشد که آن انجام شده، تا حداقل 10 یا 15 دانشگاه مهمی که رشته‌های قرآنی دارند با هماهنگی با یک مرکز بزرگی مثل وزارت علوم پیش بروند؛ این اتفاق بحمدلله در حال شکل‌گیری است، برای 23 دی‌ماه هم همایشی در حال شکل‌گیری است تا توسعه فرهنگ قرآنی متناسب با نیازها باشد، مدیران گروه‌های قرآنی دعوت شده‌‌اند، دکتر خوش منش که دبیر و رئیس این مجموعه است، توانسته یک همایش ان‌شاءالله خوبی را با حضور وزیر علوم و شخصیت‌ها برگزار کند، اگر این کار بتواند به‌صورت منظم پیش رود در یک برنامه 10 ساله حتماً خواهد توانست پژوهش‌های کشور را هم‌سو و هدفمند سازد.
وی افزود: به عبارتی بایسته‌های پژوهش در حوزه‌های قرآن به‌خوبی تعریف نشده و متناسب با نیازهای فرهنگ قرآنی جامعه یا نظام قرآنی جامعه، نیست. البته برخی از محققان پژوهش‌های بسیار ارزشمندی می‌کنند و اینها می‌تواند هم‌سو باشد؛ اما بر اساس برنامه‌ای نیست که هر کسی قطعه‌ای از پازلی که باید انجام شود را سامان بدهد.
مؤدب ادامه داد: غالباً در رساله‌ها، پایان‌نامه‌ها و در تحقیقات فردی که در مراکز علمی انجام می‌شود، هر کسی بر اساس ضرورتی که خودش تشخیص داده عمل می‌کند، که ممکن است متن درسی یا برای تدوین یک مقاله باشد یا برای پاسخ به پرسشی که برای خودش پیش آمده این کارها را انجام می‌دهد و این مسیر منجر به تلف شدن جمع زیادی از نیروها و سبب تکراری بودن بخشی از پژوهش‌هاست که یک آسیب بزرگی برای جامعه علمی کشور است و باید حتماً مورد مطالعه قرار بگیرد.
تفاوت بین مسئله و موضوع پژوهشی
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که در بسیاری از دانشگاه‌ها خود دانشجویان باید دنبال موضوع پایان‌نامه برود، چرا این مسئولیت را خود دانشگاه‌ها و گروهها تقبل نمی‌کنند که موضوع هدف‌داری دنبال شود؟ گفت: البته اینکه پیشنهاد با دانشجو باشد طبق آیین‌نامه دوره دکتری است، امر مهمی هم هست که دانشجو ابتدا خودش درگیر شود و بداند نیازهایی که حداقل برای خودش وجود دارد کجاست و کجا مسئله دارد و می‌دانید فرق است بین مسئله پژوهشی و موضوع پژوهشی، برخی از محققان موضوع دارند اما مسئله آن‌ها نیست، مجهول آن‌ها نیست، این موضوع که خود دانشجو بیاید و قدم‌های اول را بردارد و بررسی کند، این راه درستی است.
وی عنوان کرد: آنچه مهم است آن است که استادان دانشگاه، یا مدیران گروه‌های علوم قرآنی باید به دانشجو جهت بدهند، به اینکه به کدام مسیر برود و کدام مسیر دارای اولویت بیشتری است، به همین جهت، موضوع پس از پیشنهاد دانشجو باید مورد تصویب و مورد موافقت استاد راهنما و استاد مشاور قرار بگیرد و بعد هم در جلسه گروه تصویب شود، اینها مسیر درستی است که انجام شده؛ لکن آیا واقعاً همه موضوعاتی که استادان بعد از پیشنهاد دانشجو، مدیران گروهها و جلسات تخصصی گروهها آن‌ها را تأیید می‌کنند، بر اساس نقشه و سازمانی پیش می‌رود یا ممکن است که گاهی به لحاظ اینکه کار دانشجو انجام شود یا مشکل دانشجو فعلاً انجام شود، با تصویب و موافقت جهت سرعت کار دانشجو شکل می‌گیرد و به نظرم عمدتاً این بخش دوم است.
نبود طرحی روشن از موضوعات مورد تصویب گروهها
مؤدب بیان کرد: متأسفانه برخی از گروه‌های علوم قرآن و حدیث خودشان از موضوعاتی که تصویب کرده‌اند طرح روشنی ندارد چه برسد به اینکه بدانند چه موضوعاتی مورد تصویب واقع شده، چه موضوعاتی باقی مانده، کدام موضوع بخشی‌اش انجام شده و بخش دیگری باید مورد تحقیق قرار بگیرد، خود دانشگاه پازلی ندارد. غالباً متأسفانه از ایرانداک سرچ می‌کنند، سرچ‌ها هم خیلی دقیق و عالمانه نیست، به همین جهت به نظرم برخی از موضوعاتی که تصویب می‌شود می‌توانست به یک موضوعات دقیق‌تر، هدف‌مندتر و به‌خصوص موضوعات کاربردی و متناسب با نیازهای نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تبدیل شود، اینکه رهبری بارها تکرار کردند که در واقع رساله‌ها باید قدری کاربردی شود و قدری از کارهای بنیادی به کارهای کاربردی و ضرورت جامعه قرآنی تبدیل شود این اتفاق نیفتاده است.
گروه‌های قرآنی دانشگاه‌ها کمتر مرتبط با مسائل رشته‌های علوم انسانی دیگر هستند
وی با بیان اینکه ما در کشوری هستیم که مدعی هستیم قرآن باید سرمنشأ تصمیمات عالی در حوزه‌های زیادی به ویژه حتی در دانش‌های رایج در علوم انسانی باشد، گفت: اما چقدر این اتفاق افتاده است؟ به نظرم گروه‌های قرآنی کمتر مرتبط با جامعه و نیازها هستند، کمتر مرتبط با مسائل رشته‌های علوم انسانی دیگر هستند تا بدانند نیازهای آن‌ها چیست و بر اساس آن نیازها، موضوعات حدیثی و قرآنی را سامان بدهند. این کم‌اطلاعی خودش خسارت بزرگی است که سبب می‌شود خیلی از نیروها و بودجه‌ها هدر رود و در واقع در آن مسیر صحیح جهت‌گیری نشود، در واقع مثل یک جریان آبی است که اگر این آب قطره قطره شود نمی‌تواند هدف اصلی را تأمین کند، اما اگر همه جویبارهای کوچک به یک جوی اصلی وصل بشوند و آن هم بر اساس یک هدف صحیحی پیش برود می‌تواند تأثیرات مهمی را در جامعه علمی ما داشته باشد.
مؤدب در پاسخ به این سؤال که پیشنهاد شما برای ایجاد یک‌دستگی چیست؟ اظهار کرد: بحمدلله وزارت علوم آرام آرام متصدی می‌شود. مرکز توسعه پژوهش و آموزش‌های عالی قرآنی کشور که در وزارت علوم مستقر شده، باید بتواند یک نقشه راهی از موضوعات قرآنی، بایسته‌های قرآنی و نیازهای جامعه ترسیم کند و بر اساس آن ترسیم هر قطعه و بخشی را به دانشگاهی بسپرد یا به عبارتی هر بخشی را که هر دانشگاهی قبول کند. در آن نقشه کاملاً معلوم باشد که آن انجام شده، تا حداقل 10 یا 15 دانشگاه مهمی که رشته‌های قرآنی دارند با هماهنگی با یک مرکز بزرگی مثل وزارت علوم پیش بروند؛ این اتفاق بحمدلله در حال شکل‌گیری است، برای 23 دی‌ماه هم همایشی در حال شکل‌گیری است تا توسعه فرهنگ قرآنی متناسب با نیازها باشد، مدیران گروه‌های قرآنی دعوت شده‌‌اند، دکتر خوش منش که دبیر و رئیس این مجموعه است، توانسته یک همایش ان‌شاءالله خوبی را با حضور وزیر علوم و شخصیت‌ها برگزار کند، اگر این کار بتواند به‌صورت منظم پیش رود در یک برنامه 10 ساله حتماً خواهد توانست پژوهش‌های کشور را هم‌سو و هدفمند سازد.
