آسیب‌های برنامه جدید آموزشی رشته علوم قرآن و حدیث
گروه دانشگاه: مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز، برنامه جدید آموزشی مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث را دارای اشکالاتی می‌داند که در صورت عدم بازنگری، آسیب‌های جدی برای آینده این رشته در پی خواهد داشت.
به گزارش خبرگزاری بین المللی قرآن(ایکنا)، سومین نشست اساتید و مدیران گروه‌های علوم قرآن و حدیث کشور، ۵ خردادماه در پردیس شهر ری دانشگاه قرآن و حدیث برگزار شد؛ در این نشست، کارشناسان مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور به تبیین برنامه جدید آموزشی مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث پرداختند و بر اجرایی کردن این برنامه از ابتدای مهرماه جاری تاکید کردند.
استادان و مدیران گروه حاضر در این نشست انتقادهای جدی به بخش‌هایی از این برنامه وارد کردند، و اجرایی‌سازی آن از ابتدای سال تحصیلی جدید را شتابزدگی دانستند. قاسم بستانی، مدیر گروه قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز از استادان حاضر در این نشست نقدهایی به برنامه درسی جدید وارد دانست و این برنامه را واجد بازنگری‌های اساسی دانست.
متن ذیل، گفت‌و‌گوی ایکنا با قاسم بستانی است که مشروح آن را می‌خوانید؛
ایکنا: برای ارزیابی برنامه درسی جدید، از استادان گروه علوم و قرآن دانشگاه چمران نظرسنجی شده بود؟
نخست باید از تلاش و زحمات تدوین کنندگان برنامه درسی جدید مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث تشکر و قدردانی کنم، اما بر خلاف اینکه در گردهمایی اساتید و مدیران گروه رشته علوم قرآن و حدیث اعلام شد که این برنامه به معرض نظرسنجی اساتید و مدیران گروه این رشته گذاشته شده است، باید بگویم که چنین نظرسنجی از گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه چمران اهواز صورت نگرفته است و شخص من نیز به طور تصادفی از طریق خبری در خبرگزاری ایکنا از برگزاری این گردهمایی آگاه شدم.
و البته بسیاری از کسانی که در این نشست حضور پیدا کرده بودند، برای نخستین بار بود که در جریان این طرح قرار می‌گرفتند. اساتیدی نیز که به عنوان مدافعان این طرح در گردهمایی حضور داشتند از آمادگی خوبی برای دفاع از طرح برخوردار نبودند.
نکاتی در این طرح بود که نشان می‌دهد افرادی که این برنامه را تدوین کردهاند داری پیش فرض‌های غلطی بوده‌اند و خیلی قابل دفاع نبوده است و با کم و کیف تدریس این دروس در دانشگاه آشنا نبودند و انگار گروهی که این برنامه را تدوین کردهاند با این رشته، گرایش‌ها و سرفصل‌های آن آشنایی نداشته‌اند.
البته قبول دارم که در طول سال‌های گذشته چندین سرفصل درست شده است و مطالب و مسائل تکراری و سرفصل‌های اضافی در یک برنامه درسی وجود دارد، اما برنامه جدید نیز با تدوین و تالیف نشده است؛ پس از انتقاد تعدادی از اساتید مبنی بر احتیاط در اجرا کردن این برنامه و جلوگیری از تعجیل در اجرای آن، متاسفانه پیام‌هایی به ما رسیده است که هر چه سریع‌تر نظراتمان را به تدوین کنندگان این برنامه بدهیم تا این برنامه امسال اجرایی شود؛ در حالی که منتظر برگزاری چندین جلسه کارشناسی در این خصوص بودیم.
ایکنا: برنامه درسی جدید تا چه اندازه انتظارات را برآورده کرده است؟
در برنامه جدید درسی با عنوان انس با قرآن وجود دارد که همه درس‌های این رشته را پوشش می‌دهد و انتظار دارند که دانشجو در مدت چند جلسه محدود تمام قرآن را از ابتدا تا انتها صحیح بخواند، درست معنی کند، درست تفسیر کند، اعراب گذاری کند، در حالی که این موارد بعضا نیازمند چند سال زمان به طور پیوسته است؛ این درس شامل تمام دروس علوم قرآنی و حدیثی می‌شود. درسی است که دارای ابعاد مختلفی است و انتظار دارند دانشجو در تمام این ابعاد شاخص و مسلط شود؛ به این معنا که همه دانشجویان بتوانند قرآن را بخوانند، روان خوانی، فصیح خوانی و ترجمه را انجام دهند و قادر به تفسیر آیات و ... باشند و استاد نیز در چند جلسه تمام این موارد را در قالب یک درس از دانشجو بخواهد. این کار نیازمند این است که تمام ترم را به یک درس اختصاص دهیم و استاد نیز در طول ترم وارد موضوعات حاشیه‌ای و مجادله آمیز نشود. این کار غیر تخصصی و کارشناسی نشده است.
یا در خصوص درس تجوید که دو واحدی بوده است و در برنامه جدید چهار واحد را به خود اختصاص داده است، طرح درسی را ارائه داده اند که ضمن سایه انداختن بر تمام درس‌ها امکان عملی شدن نیز ندارد؛ یا درس‌های بسیار مهمی نظیر تفسیر ترتیبی قرآن کریم و تاریخ قرآن را از برنامه جدید حذف کردهاند؛ در خصوص درس‌های جدیدی نیز که در برنامه گنجانده شده است، بعضا یا کتاب چاپ نشده یا تنها یک کتاب اصلی وجود دارد، که مانند برخی دروس دانشگاه پیام نور شده است؛ یعنی اینکه یک کتاب وجود دارد که دقیقا به نام همان درس چاپ شده است و باید خوانده و امتحان داده شود؛ این امر قدرت مانور را از استاد می‌گیرد و دانشجو نیز نیازی به تحقیق بیشتر در آن درس نمی‌بیند.
تکرار و همپوشانی نیز در این دروس تعریف شده جدید وجود دارد؛ برای مثال وحی شناسی، تاریخ قرآن و نظرات زبان‌شناسی قرآن در برخی دروس وجود دارد و در درس دیگری نیز عنوان شده است. بایستی با سعه صدر و بدون پیش فرض و نگاه منفی به اعتراضات و انتقادات بازنگری مجددی در این برنامه صورت گیرد و سرفصل‌های مستحکم، کلی‌تر و دقیق‌تری ارائه شود تا کسی متضرر نشود و همه استفاده کنند.
ایکنا: نظرتان درباره تعریف گرایش‌های جدید پس از ترم چهارم کارشناسی چیست؟
یکی از اشکالات عمده دیگری که وجود دارد و برای آن فکری نشده است، این مساله است که اگر بر اساس این طرح پس از ترم چهارم، که قرار است به 5 یا 6 گرایش تقسیم شود، ورودی ما باید چند دانشجو باید باشد؟ ما که در مجموع بیش از 30 ورودی نداریم، چطور این 30 دانشجو را در 5 گرایش تقسیم کنیم؟ اگر کلاس‌ها از حد نصاب بیفتد، چه باید کرد؟ آیا باید به دانشجویان اعلام کنیم که دانشکده فقط می‌تواند گرایش علوم قرآن را دایر کند و علاقمندان به گرایش علوم و حدیث وارد این رشته نشوند؟ این درحالی است که هم اکنون دانشجو نمی‌داند چه رشته‌ها و گرایش‌هایی در مقطع کارشناسی ارشد برای این رشته تعریف می‌شود و این تعریف نشدن برنامه درسی تحصیلات تکمیلی نیز از مشکلاتی است که سردرگمی دانشجویان را در پی دارد؛ دانشجویی که قصد ادامه تحصیل دارد، نمی‌داند آیا در مقطع ارشد تنها، گرایش علوم قرآن وجود دارد یا گرایش علوم قرآن و حدیث دایر خواهد؟ این موارد در طرح پیش‌بینی نشده است؛ با این حال ما نیز نظراتمان را اظهار خواهیم کرد.
ایکنا: با توجه به آنچه گفتید، برنامه جدید را نیازمند بازنگری می‌دانید؟
بازنگری، هم باید در سرفصل‌های درسی و هم در انتخاب رشته پس از 4 ترم صورت گیرد و این برنامه به شکل کنونی امکان اجرایی شدن، ندارد؛ مگر اینکه در ابتدای ترم چند برابر ظرفیتمان در دانشکده، دانشجو بگیریم و سپس در طول 4 ترم این تعداد را به گونه‌ای سازمان دهیم که پس از انتخاب رشته پس از 4 ترم کلاس‌ها به حد نصاب برسد؛ این امری نیست که برای دانشگاه‌ها قابل پذیرش باشد؛ مگر اینکه از همان ابتدا در دفترچه انتخاب رشته مشخص شود که هر دانشگاهی منحصرا در یکی از گرایش‌های این رشته دانشجو جذب کند. فکر می‌کنم این گرایش‌های تعریف شده زیاد است و می‌توانست علاوه بر گرایش‌های کنونی، یک یا دو گرایش جدید تعریف کرد که در تعداد مشخصی دانشگاه نیز اجرایی شود.
باید گرایش‌های جدید در دو گرایش کلی و غیر انتخابی تعریف می‌شد، یعنی در دفترچه مشخص می‌شد و دانشجو هر کدام را انتخاب می کرد، سر کلاس حاضر می شد. اگر گرایش کلی علوم قرآن و حدیث یا تلاوت و هنرهای اسلامی باشد با توجه به اینکه جزء رشته‌های اصلی علوم قرآن است و نیاز را تامین می‌کند، می‌توانست مفید‌تر واقع شود. رشته‌های دیگر ارتباط مستقیم با علوم قرآن ندارند و میان رشته‌ای هستند که بعدا می‌توان به شکل دیگری تعریف کرد؛ انتظار از مقطع کارشناسی این نیست که همه دانشجویان را درجه یک و نخبه بار آورد، بلکه مقطع کارشناسی آمادگی ظرفیت‌ها را انجام می‌دهد و نگاه ویژه به مقاطع تحصیلات تکمیلی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
