دیدگاه راهگشای آیت‌الله موسوی اردبیلی درباره بانکداری
گروه حوزه‌های علمیه: همایش اندیشه‌های اقتصادی آیت‌الله‌العظمی موسوی اردبیلی امروز 21 آبان ماه با حضور صاحبنظران و شاگردان ایشان برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) در این همایش علمی، درآمدی بر موضوع‌شناسی بهره، توسط ناصر الهی، از استادان دانشگاه و مطالعه تطبیقی نظریه ارزش از دیدگاه مکاتب اقتصادی و نقد آن از دیدگاه آیت الله اردبیلی توسط حجت‌الاسلام و المسلمین ضیاءالدین کیاءالحسینی بحث شد.
همچنین حجج اسلام و المسلمین محمدتقی نظرپور و محمدرضا یوسفی به ترتیب در مورد شناسه‌های فقهی قراردادهای بانکی از نظر آیت‌الله موسوی اردبیلی و بررسی برداشت‌های اقتصادی آیت الله اردبیلی از آیات قرآن به ارایه بحث پرداختند.
حجت‌الاسلام و المسلمین ضیاء کیاءالحسینی، از شاگردان آن مرحوم در سخنانی به مطالعه تطبیقی نظریه ارزش از دیدگاه مکاتب اقتصادی و نقد آن از دیدگاه آیت‌الله موسوی اردبیلی پرداخت و گفت: ایشان از جمله افرادی بودند که دغدغه اقتصاد اسلامی را داشتند و مباحث خوبی را هم در عرصه‌های مختلف ارایه کردند.وی با اشاره به چیستی ارزش با بیان اینکه عمدتا ارزش به مفهوم قیمت مطرح است گفت: در نظام برده‌داری، برده مملوک مالک خویش بود اما در دوره فئودالیته، سهمی از تولید به کارگر پرداخت می‌شد.
کیاءالحسینی افزود: در دوره صنعتی به دلیل اینکه تولید انبوه انجام و نقش عمده توسط ماشین انجام شد و ارزش افزوده زیادی به دست آمد طبیعتا ارزش اضافی و اینکه به چه کسی متعلق است در معرکه آراء قرار گرفت و جنگ و جدال علمی و سیاسی و اجتماعی بر سر آن درگرفت.
این استاد حوزه و دانشگاه ادامه داد: در نظام اقتصادی سرمایه‌داری می‌گویند سرمایه اضافی از ماشین است و باید به صاحب صنعت تعلق گیرد.
وی افزود: البته برخی مانند کارل ماکس، آن را استثمار می‌دانند و می‌گوید در واقع همه ابزار تولید متعلق به همه افراد جامعه است و نه بخش خاص؛ زیرا در این صورت نیروی کار چاره‌ای ندارد که به حداقل دستمزد تن دهد و کار کند که استثمار او است البته او راه حل را در این که همه ابزار تولید متعلق به همه افراد است می‌داند.
کیاء الحسینی بیان کرد: در اقتصاد نئوکلاسیک درآمد اضافی بر چیزهایی که در بازار بر قیمت کالا اثر می‌گذارد تقسیم می‌شود که یکسری به بحث تقاضا باز می گردد.
وی با اشاره به دیدگاه آیت‌الله موسوی اردبیلی عنوان کرد: ایشان قوانین اسلامی را دارای انسجام و اهداف معین می‌دانند همان طور که شهید صدر هدف قوانین را رسیدن به عدالت اجتماعی می دانست لذا آیت الله موسوی اردبیلی نه تنها حرف مارکس را نمی‌پذیرد بلکه به صورت جدی آن را رد کرده است همچنین به دیدگاه سرمایه‌داری نیز نقدهایی دارند و در مجموع، وی قایل است که در ارزش کالا یکی قیمت طبیعی و دیگری قیمت جاری، اثرگذار است.
این استاد دانشگاه با اشاره به اهتمام این فقیه به مباحث اقتصادی بیان کرد: اینکه فقیهی در دورانی که در فیضیه اگر رادیو وجود داشت صاحب آن را بازخواست می کردند به این مسایل می‌اندیشیده است مسئله قابل توجهی است.
وی در عین حال تاکید کرد: شاید نتوانیم از ایشان انتظار یک اقتصاددان را داشته باشیم ولی ایشان در سهم عوامل تولید بحث قیمت عادلانه را مطرح فرموده و گفته‌اند اگر می خواهیم قیمت عادلانه را تعیین کنیم باید سراغ بازار و مردم و عرف برویم.
وی افزود: ایشان برای ارزش مازاد نیز چند چیز یعنی یکی قیمت عادلانه، باطل بودن برخی معاملات، مراجعه به عرف و معاملات ضرری را مبنا می‌داند.
همچنین حجت‌الاسلام و المسلمین محمدتقی نظرپور، دانشیار دانشگاه مفید در سخنانی با اشاره به ویژگی‌های قراردادهای بانکی از منظر آیت‌الله موسوی اردبیلی گفت: ایشان معتقد بودند که دین اسلام برای رساندن انسان به کمال مطلوب آمده است و در عرصه اقتصادی نیز دیدگاه و نظرات روشنی دارد.
وی افزود: بر این اساس، ایشان تاکید داشتند که ما تامین مالی و نظام بانکی را نمی‌توانیم رها کنیم و به آنچه بشر فکر کرده است واسپاریم.
وی با بیان اینکه آیت الله اردبیلی معتقد بود که اگر نظام اسلامی ربا را نمی‌پذیرد باید جایگزین‌هایی برای آن تامین کند تصریح کرد: ما با بررسی نسبتا جامع از دیدگاه ایشان، به این نتیجه رسیدیم که اگرچه نمی‌توانیم نظام خاصی از الگوی بانکداری اسلامی را به ایشان نسبت دهیم شبیه چیزی که شهید صدر و یا بهشتی مطرح فرموده‌ا‌ند ولی می‌توان نکات خوبی را از مجموعه آراء وی به دست آورد که راهگشاست.
نظرپور بیان کرد: وقتی قانون عملیات بانکی بدون ربا تصویب شد ایشان در مقام فتوا با آنچه با دیدگاه حاکم بر این قانون به تصویب رسیده بود تفاوت‌هایی داشتند و نظرات مختلفی بیان کردند البته دیدگاه‌های ایشان الگوی مستقلی را در بحث قراردادها ارایه نمی‌دهد ولی به هر حال اختلاف نظر با قانون مربوطه داشتند.
نظرپور با اشاره به بحث سپرده‌های بانکی تحت عناوین قرض، ودیعه و ودیعه ناقص بیان کرد: آیت‌الله اردبیلی در این موارد نیز دیدگاه‌های خود را مطرح کردند که بر این اساس، به نظر می‌رسد اگر سپرده‌گذار پولی را به بانک بدهد و بانک عندالمطالبه وجه را به سپرده‌گذار بازگرداند، مصداق قرض است و ربا نخواهد بود به همین دلیل در دفاتر بانکی، تعابیر وام و .. مطرح می شود.
