آزاد عمرانی، رئیس هیئترئیسه انجمن ارگانیک ایران، در گفتوگو با ایکنا، با تأکید بر اهمیت ایمنی غذایی برای سلامت شهروندان به انتقاد از بیتوجهی به ارزیابی مخاطرات سلامت محصولات تراریخته پرداخت و اظهار کرد: درباره واردات و ارزیابی سلامت محصولات تراریخته صرفاً به اظهارات و اسناد واردکنندگان اعتماد میشود و این ارزیابیها را مراجع ذیصلاح و بیطرف راستیآزمایی میکنند.
وی افزود: آنچه در وزارت بهداشت برای بررسی محصولات تراریخته انجام میشود، صرفاً تأیید رخداد تراریختگی و نوع دستکاری ژنتیکی این محصولات در حوزه انسان و دام است، اما تأثیر این ژن دستکاریشده مورد ارزیابی طولانیمدت قرار نگرفته و تأثیر مثبت یا منفی آن اطلاعرسانی نشده است.
راستیآزمایی محصولات تراریخته
عمرانی بیان کرد: در دو دههای که محصولات تراریخته وارد کشور شدهاند، به این محصولات اعتماد محض میشود و صرفاً رخدادهای اظهارشده را بررسی کردیم. یعنی اگر تغییرات ژنتیکی دیگری در محتوای ژنتیکی محصولات تراریخته انجام شده باشد، مغفول مانده است، مثلاً اگر علاوه بر دستکاریهای ژنتیکی متدوال در محصولات وارداتی، ژن عقیمکننده «اپی سایت» هم در یک ذرت تراریخته وجود داشته باشد، از تیررس آزمایش ما مصون مانده است، زیرا سایر تغییرات ژنتیکی محتمل را بررسی نکردهایم. لازمه بررسی همهجانبه آن است که وزارت بهداشت یک بار هم که شده برای یک یا دو مورد از محصولات تراریخته پرمصرف، که واردات آن زیاد است، مانند ذرت و سویا ارزیابیهای درازمدت سلامتی و ایمنی زیستی را انجام دهد و نتایج آن را به اطلاع عموم برساند. این ارزیابیها شامل ارزیابیهای ملکولی یا ژنومیکس، پروتئومیکس و متابولومیکس است. در اولین گام باید محصول تراریخته هدف توالییابی شود و دستکاریهای ژنتیکی و تعداد نسخههای منتقلشده بررسی و راستیآزمایی شود.
عضو هیئترئیسه انجمن علمی ارگانیک ایران ادامه داد: گام دوم در فرایند ارزیابی محصولات تراریخته این است که برای بررسی سلامت تراریختهها آزمایشهای بیوشیمی، سمشناسی، آلرژی، ارزیابی غدد و دستگاه تناسلی، میکروبیومیکس لوله گوارش و تأثیر آن بر روی موشهای باردار و نوزادان حاصل از آنها بررسی شود و لازمه همه اینها انجام تحقیقات طولانیمدت است.
وی تأکید کرد: این ارزیابیهای درازمدت را باید یک تیم تحقیقاتی انجام دهد که ذینفعان تراریخته در آن حضور نداشته باشند. برخی تحقیقات در حوزه بررسی سلامت و ایمنی محصولات تراریخته پیش از این انجام شده، اما بعدها رسانهها ورود پیدا کرده و تضاد منافع را در این تحقیقات کشف کردند. مکانیزم ارزیابی وزارت بهداشت باید به گونهای باشد که به صورت تصادفی از محصولات نمونهبرداری شود و متعاقباً آزمایشهای ارزیابی مخاطرات سلامتی و ایمنی محصولات تراریخته با نمونه غیرتراریخته همان رقم محصول بررسی و مقایسه شود. تاکنون چنین تحقیق جامعی در کشور انجام نشده است.
حداقلهای حقوق شهروندی را رعایت کنیم
عمرانی ادامه داد: بسیاری از تحقیقات بینالمللی برخی بیماریهای گوارشی و تخریب غدد و فلور میکروبی بدن را مرتبط با مصرف محصولات تراریخته نتیجهگیری کردهاند. در کشور سرطان دستگاه گوارش رتبه نخست را در بین سرطانها دارد، اما هنوز ارتباط آن با مصرف محصولات تراریخته مبهم است و از سوی دیگر تحقیقی نیز انجام نشده که این فرضیه را رد کند. بر همین اساس باید تا پیش از انجام یک تحقیق همهجانبه به دیده شک به این محصولات تراریخته نگاه کرد. حداقل حقوق شهروندی این است که به مردم با برچسبگذاری مشخص درباره ماهیت محصولات تراریخته اطلاعرسانی شود.
تقلبهای حوزه ارگانیک
عضو هیئترئیسه انجمن علمی ارگانیک ایران در ادامه درباره سلامت محصولات ارگانیک و تقلبهایی که در این باره وجود دارد نیز اظهار کرد: علیرغم همجمههایی که به محصولات ارگانیک وارد میشود، ارگانیک یک محصول فرایندمحور است. برخلاف نمونهبرداری و ارزیابی یک محصول رایج که صرفاً محصول نهایی نمونهبرداری میشود، تمامی فرایندهای تولید محصول ارگانیک شامل اکوسیستم، سلامت کارگر و موجودات زنده و اصول اخلاقی ارزیابی شده و عدم تراریختگی، عدم استفاده از سموم و کودهای شیمیایی و افزایندههای مصنوعی در آن به صورت مداوم پایش میشود.
وی ادامه داد: سازوکار کشاورزی ارگانیک در ایران شفاف است و سازمان ملی استاندارد به درخواست وزارت جهاد کشاورزی بیش از 10 سال قبل استاندارد ۱۱۰۰۰ را، که دربرگیرنده استاندارد ارگانیک کشورهای اروپایی است، تدوین کرد؛ بنابراین نگرش نهاد حاکمیتی و نظارتی بر محصولات ارگانیک بسیار سختگیرانه و متضمن اصالت و صحت این محصولات است.
فرایند کشت ارگانیکعمرانی بیان کرد: سازمان استاندارد نظارت، پایش و اعطای گواهی محصولات ارگانیک را به شش شرکت ذیصلاح بازرسی برونسپاری کرده است؛ کشاورزی که امروز تصمیم میگیرد باغ یا مزرعه خود را تبدیل به محصول ارگانیک کند، باید دو سال تحت نظارت و بازرسی یکی از این شرکتها باشد. در پایان سال دوم اگر تمام دستورالعملها و الزامات کشاورزی ارگانیک رعایت شده باشد، گذار به کشاورزی ارگانیک انجام میشود و در سال سوم میتواند ادعای تولید محصول ارگانیک را داشته باشد.وی تصریح کرد: در حال حاضر حدود ۸۵ محصول موجود در بازار پس از طی این فرایندها، گواهی تولید محصول ارگانیک را دریافت کردهاند. با بازرسیهایی که در سال شرکتهای ذیصلاح انجام میدهند گواهی ارگانیک قابل تمدید خواهد بود. عضو هئیترئیسه انجمن ارگانیک ایران در مورد چگونگی آگاهی مردم از اصات یک کالای ارگانیک گفت: اسامی شرکتهای بازرسی تأیید صلاحیتشده و گواهیدهنده محصولات ارگانیک در وبسایت سازمان ملی استاندارد ایران وجود دارد. همچنین انجمن ارگانیک ایران اسناد شرکتهای تولیدکننده ارگانیک را جمع آوری کرده و ضمن بررسی گواهی ارگانیک و اعتبار آن، اقلام ارگانیک را در پایگاه اینترنتی به آدرس www.iranorganic.org بهروزرسانی و اعلام میکند. همچنین هر ساله کتاب سال ارگانیک با همکاری سازمان میادین شهرداری تهران و انجمن ارگانیک ایران منتشر میشود که دربرگیرنده جزئیات تولیدات ارگانیک در کشور است. وی یادآور شد: یک تولید کننده ممکن است زعفران، ادویه جات و محصولات مختلفی را تولید کند، اما تنها فرایند تولید زعفران آن ارگانیک باشد؛ لذا این تولیدکننده مجاز نیست برند ارگانیک را برای همه محصولات استفاده کند. این موارد در وبسایت انجمن ارگانیک ایران شفافسازی شده است.عمرانی با اشاره به افزایش تقاضا در بازار مصرف محصولات ارگانیک بیان کرد: افزایش تمایل به مصرف محصولات ارگانیک در واقع رویکرد ملی برای پیشگیری از بیماریهاست. مردم به این نتیجه رسیدهاند که از طریق مصرف محصولات ارگانیک میتوانند به سلامت پایدار برسند. بدیهی است در پی افزایش تقاضا و کمبود عرضه محصولات گواهیشده ارگانیک، سوءاستفاده و تقلبهای زیادی رخ دهد.
سازمان حمایت از مصرفکننده
وی ادامه داد: هر جا که منفعتی باشد و ارزشی از سوی مصرفکننده درک شود، تقلبهایی هم رخ میدهد، ولی نهادی که باید با این تقلبها برخورد کند سازمان حمایت از مصرفکننده است. همچنین باید کشاورز تولیدکننده ارگانیک مورد حمایت قرار گیرد. علیرغم تأکید در بند ۸ اصل ۱۱۰ قانون اساسی، ابلاغیه مقام معظم رهبری در سال ۹۴ بر «تولید محصولات ارگانیک»، این موضوع هیچگاه در بودجه سراسری انعکاسی نداشته است. به همین دلیل فقط عرضه و تقاضا و قوانین بازار آزاد ارگانیک را در ایران به پیش میبرد.
عضو هیئترئیسه انجمن علمی ارگانیک افزود: برای نظارت و کنترل محصولات ارگانیک هم بودجه خاصی وجود ندارد، خلأ این است که حرکت وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت هم به گونهای که مسئولیت حکومتی آنها برای تولید محصولات ارگانیک ایجاب میکند، مطلوب نیست. مجموع این عوامل در کنار همدیگر باعث شده است که در ایران برخلاف سایر کشورها، تولید محصولات ارگانیک از آن حالت سیستماتیک و قانونمند خود خارج شده و عرضه کم و تقاضای بالای موجود در بازار بستر تقلب را فراهم کرده است.
وی تأکید کرد: این دو وزارتخانه نخست باید تکلیف محصولات ارگانیک را روشن کنند و مطابق با مسئولیت قانونی خود آنها را به رسمیت بشناسند و مسیر استاندارد ۱۱۰۰۰ را، که مسیری قانونی و بی طرف است، رعایت کنند.
تکلیف چیست؛ عینک خوشبینی یا بدبینی؟
عمرانی با بیان اینکه دولت برای تراریختهها عینک خوشبینی و برای محصولات ارگانیک عینک بدبینی میزند بیان کرد: به جای اینکه دولت مانند کشورهای دیگر قوانین احتیاط آمیز، بازدارنده و سخت را برای مقابله با تخلفات در حوزه تراریختهها داشته باشد، برعکس مصوبات شورای ملی ایمنی زیستی در کشور به سمتی میرود که محصولات تراریخته به سهولت به بازار وارد شود و از درج لوگوی تراریخته معاف شوند. در مورد محصولات ارگانیک اوضاع وارونه است، به جای اینکه دولت مطابق بند ۸ اصل ۱۱۰ قانون اساسی و تأکید مقام معظم رهبری مبنی بر تولید محصولات سالم و ارگانیک حرکت کند، این کار را انجام نمیدهد و برخی مدیران محصولات ارگانیک را سرطانزا معرفی میکنند و با بودجههای کلان کمر به تخریب کشاورزی ارگانیک بستهاند.
آن بلایی که نگهدارندهها بر سر ما میآورند
همچنین، این کارشناس بیولوژی در مورد ایمنی سایر محصولات غذایی نیز تصریح کرد: در فرایند تولید صنعتی غذا مخاطراتی وجود دارد، مثلاً یک مربای تولید خانگی پس از مدتی کپک میزند، فساد آن ظاهر میشود و دیگر کسی آن را مصرف نمیکند. اما مربایی که در فرایند صنعتی تولید شده کپک نمیزند یا دیرتر فاسد میشود، چرا که در فرایند تولید از نگهدارندهای استفاده شده که قارچها و یا باکتریهای موجود در آن را از بین میبرد. این نگهدارندهها با ورود به بدن عمدتاً باکتریهای مفید دستگاه گوارش را از بین میبرند.
وزارت بهداشت باید مسئولان فنی کارخانهها را آموزش دهد
وی تأکید کرد: اگر دستورالعملها و نظارتهای وزارت بهداشت درست اجرا شود، هرگونه تخلف و ناایمنی در حوزه غذا از بین میرود. همچنین، وزارت بهداشت باید مسئولان فنی کارخانهها را آموزش دهند. مسئولان فنی رابط بین کارخانههای تولید غذا و وزارت بهداشت هستند. اما مشکل این است که مسئولان فنی حقوق خود را از کارفرما یا تولیدکننده دریافت میکنند؛ لذا ممکن است تضاد منافع به وجود آید و تولیدکننده تخلفاتی داشته باشد، ولی گزارش نشود. اگر بتوان ضابطان وزارت بهداشت را توجیه کرد و در صورت انجام هرگونه تخلف، مجازات و تنبیهات قانونی تعریف شود، شاید وضعیت بهبود یابد.
عمرانی تصریح کرد: در قانون محصولات خوراکی و آشامیدنی اشکالی وجود ندارد، اما نحوه اجرای آن دچار اشکال بوده و ضمانت اجرایی لازم را ندارد، مسئولان فنی باید به دلیل وجدان کاری و دغدغهمندی در مورد سلامت مردم، از بروز تخلفهای احتمالی در کارخانههای صنایع غذایی پیشگیری کنند.
وی یادآور شد: خوشبختانه در ۴ سال اخیر مسئولان کنترل کیفی کارخانههای تولید مواد غذایی در حال ساماندهی هستند و اگر این کار درست انجام شود، قدم مهمی در راستای ایمنی و سلامت مواد غذایی برداشته میشود.
عمرانی همچنین درباره نحوه برچسب گذاری محصولات غذایی از سوی سازمان غذا و دارو نیز اظهار کرد: محصولاتی که سیب سلامت میگیرند، چراغ راهنمای تغذیه هم بر روی محصول درج میشود. اگر محصولی مخاطراتی داشته باشد با رنگ قرمز مشخص میشود. اگر سبز باشد نشان میدهد که هیچ مخاطرهای ندارد یا به سمت سلامت کامل میرود. به نظر من در کنار برچسب سیب سلامت و چراغ راهنمای تغذیهای، باید برچسب آنالیز خطر نیز بر روی محصولات درج و اطلاعرسانی مخاطرات محصول اعلام شود. این موضوع در برنامه ششم توسعه مورد تأکید قرار گرفته است، اما در مورد محصولات تراریخته انجام نمیشود.
انتهای پیام