هیچ انسانی از امتحان الهی و فتنه مبرا نیست

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام و المسلمین احسانی، استاد حوزه علمیه قم در نشست علمی «ابتلا از منظر قرآن» که به صورت مجازی برگزار شد، با اشاره به موارد کاربرد «فتنه» و مشتقات آن در قرآن، روایات و نهج‌البلاغه اظهار کرد: یکی از کلیدواژه‌های قرآن، روایات و نهج‌البلاغه، واژه فتنه و مشتقات آن است؛ شاید در قرآن نزدیک به شصت مورد و در نهج‌البلاغه حدود هشتاد مورد این واژه و مشتقات آن به کار رفته باشد.

وی به معنای «فتنه» اشاره کرد و افزود: وقتی این واژه را در «مصباح» می‌بینید، این گونه معنا کرده است: وقتی طلا یا نقره را حرارت می‌دهید تا عیار طلا و نقره به دست بیاید و خالصی از ناخالصی جدا شود. در قرآن نیز فتنه در معانی مختلفی به کار رفته است که خودش را بیشتر به شکل مشترک لفظی نشان می‌دهد تا مشترک معنوی.

سخنران نشست افزود: اگر بخواهیم بپذیریم که به نظر برخی نظریه‌پردازان، همه الفاظی که وضع شده، برای نیاز‌های مادی بوده است، شاید بتوان گفت بهترین معنایی که با معنای مادی فتنه همخوانی دارد، آیه ۱۳ سوره ذاریات است؛ در این آیه خداوند می‌فرماید؛ «روز جزا (برای کسانی که قرآن را سِحر می‌نامند) وقتی است که آن‌ها را به آتش دوزخ بیازمایند»، این شاید مادی‌ترین کاربرد «فتنه» در آیات قرآن است.

وی تصریح کرد: هر چیزی که برخورد با آن، در انسان ایجاد اضطراب و نگرانی می‌کند، فتنه نامیده می‌شود؛ از این رو، واژه «امتحان» هم، چون در انسان ایجاد نگرانی می‌کند، به جای فتنه به کار می‌رود.

حجت‌الاسلام احسانی با اشاره به بروز نگرانی درباره مال و اولاد، گفت: اولاد و مال گاهی اوقات در تصمیم‌گیری نگرانی ایجاد می‌کند؛ به همین دلیل، خداوند مال و اولاد را فتنه نامیده است.

سخنران نشست ادامه داد: دنیا جایگاه امتحان و فتنه است و این امر، از سنت‌های الهی برشمرده می‌شود. هیچ کس هم از امتحانات الهی مبرا نیست.

حجت‌الاسلام احسانی، در ادامه، از دلیل وجود امتحانات الهی سخن گفت و اظهار کرد: خدا فرموده است از بندگان خویش امتحان می‌گیرد تا مشخص شود چه کسانی بر سر دوراهی‌های زندگی، بهترین گزینه را انتخاب می‌کنند.

وی با بیان اینکه خدا ما را امتحان می‌کند تا جوهره وجود ما ظاهر شود، بیان کرد: خدا می‌توانست همه ما را مؤمن یا کافر قرار دهد یا همه را به بهشت و جهنم ببرد، ولی خدا می‌خواهد این مسیر را با اختیار برویم و قدرت انتخاب است که موجب می‌شود مقام انسان از ملائک بالاتر رود یا از حیوانات پست‌تر باشد.

حجت‌الاسلام احسانی در بخش دیگری از سخنانش، به مواردی از آیات قرآن درباره ابتلا اشاره و اظهار کرد: آیات فراوانی درباره ابتلا و فتنه در قرآن آمده است که روح تمام آن‌ها به یک چیز برمی‌گردد: خدا همواره شرایطی ایجاد می‌کند تا انسان سر دوراهی قرار بگیرد.

وی افزود: با بررسی آیات قرآن درمی‌یابیم که خداوند گاهی امتحان را به خودش نسبت می‌دهد. در برخی مواقع هم فتنه و امتحان را به شیطان نسبت می‌دهد. در چنین مواردی، به انسان دستور داده است که مواظب باشید شیطان در شما ایجاد اضطراب نکند و مورد فتنه قرار ندهد. افزون بر این، گاهی فتنه را به انسان نسبت می‌دهد.

حجت‌الاسلام احسانی یکی از وظایف انسان‌ها را در هنگام مواجهه با فتنه ها، دوری از آن و وارد نشدن به فتنه برشمرد و با تقسیم‌بندی آزمون‌های الهی به «آزمون‌های تکوینی» و «آزمون‌های تشریعی»، ابراز کرد: خداوند می‌فرماید: هر چه در زمین آفریدیم، زینت زمین است. خداوند این زینت‌ها قرار داده است تا مردم را امتحان نماید و مشخص شود چه کسانی می‌توانند در برابر این زیبایی‌ها مقاومت کنند و حلال و حرام را در رسیدن به آن رعایت نمایند.

وی با تأکید بر اینکه شاید وابستگی انسان به مال و اولاد، بیشترین حد وابستگی به زیبایی‌های دنیا باشد، تصریح کرد: اولاد و اموال اصالت ندارند و ابزار امتحان هستند.

سخنران نشست در ادامه، به شیوع کرونا در جهان اشاره کرد و گفت: یکی از امتحانات الهی، شیوع کروناست؛ خداوند بدین وسیله مشخص می‌کند که هر کس در برابر این بیماری چه واکنشی دارد؛ برخی به احتکار و گران فروشی می‌پردازند و عده‌ای اجاره بهای ملک خویش را می‌بخشند و از مال خود به نیازمندان کمک می‌کنند.

وی با بیان اینکه کسانی در امتحانات پیروز می‌شوند که صبور باشند، خاطرنشان کرد: خدا در قرآن می‌فرماید؛ «انسان نباید غصه مال دیگران را بخورد، زیرا اموال، ابزاری در دست آنان است که به وسیله آن امتحان می‌شوند». نباید بپنداریم که این اموال، به آنان تعلق دارد. این گونه چیزها دارای ارزش ذاتی و وسیله امتحان است.