اربعین تجلی «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» است

به گزارش ایکنا؛ چهارمین همایش علمی بین‌المللی «اربعین» با رویکرد اربعین همگرایی و صلح، چهارشنبه، 16 مهرماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد.

جعفر خالمومن‌اف، استاد خاورشناسی دانشگاه دولتی تاشکند در این همایش با موضوع «اهل بیت(ع) از نگاه خواجه محمد پارسای بخارایی نقشبندی» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: از سایر طریقت‌های عرفانی که اکثر آنها طریقت‌های سنی‌مذهب هستند، طریقت عرفانی نقشبندیه که در ماوراء‌النهر یعنی در آسیای مرکزی تأسیس یافته، توانسته در قرن هشتم هجری پیامش را به اقصی نقاط عالم برساند و از سایر طریقت‌های عرفانی متفاوت باشد. این طریقت به ویژه در بحث محبت به اهل بیت(ع) زبان‌زد است.

وی تصریح کرد: علت اصلی اینکه چرا طریقت نقشبندیه و بزرگان آن به اهل بیت(ع) این همه محبت نشان داده‌اند، این است که خواجه بهاء‌الدین نقشبندی، موسس این طریقت عرفانی، بعد از یازده پشت به حضرت امام جعفر صادق(ع) می‌رسد و باید گفت که طریقت نقشبندیه در سلسله طلایی خود و در صدر آن، امام صادق(ع) را قرار داده و بعد از امام صادق(ع)، ابوبکر و در نهایت به حضرت رسول(ص) می‌رسد.

جایگاه رفیع محبت به اهل بیت(ع) در طریقت نقشبندیه

این استاد دانشگاه بیان کرد: محبت به اهل بیت(ع) در اکثر علما و بزرگان نقشبندیه محسوس است. از جمله این بزرگان، خواجه محمد پارسای بخارایی است که در بخارا به دنیا آمده و از خلفای نقشبندیه بوده و از خود آثار بسیاری به‌جا گذاشته است. از جمله آثار بزرگ وی، فصل‌الخطاب است که حاوی هشت فصل بوده و با اهتمام استاد جلیل مسگرنژاد به چاپ رسیده و چند نسخه خطی این کتاب ارزشمند در گنجینه نسخ خطی فرهنگستان علوم ازبکستان نگهداری می‌شود. به غیر از کتاب فصل‌الخطاب، از خواجه محمد پارسا، آثاری چون رساله قدسیه و شرح فصوص‌الحکم هم منتشر شده که یکی از شروح معتبر و معروف بر فصوص‌الحکم ابن عربی و از جمله آثار بسیار سودمند و ارزشمند این عالم نقشبندیه است.

وی افزود: پارسا که موسس شعبه پارساییه در ترکیب طریقت نقشبندی است و این لقب را از خودِ خواجه بهاء‌الدین نقشبندی دریافت کرده است، در کتاب فصل‌الخطاب، به اهل بیت(ع) ارادت و محبت زیادی نشان داده است. این کتاب حاوی هشت فصل است و فصل‌های هفتم و هشتم به توصیف، تعریف، تمجید و احترام اهل بیت(ع) اختصاص دارد. همچنین در فصل‌های قبلی نیز اشاره‌هایی به اهل بیت(ع) را می‌بینیم. وی اهل بیت(ع) را قله بلند و عالی فتوت محسوب می‌کند و در فصل‌های هفتم و هشتم نیز به بحث‌های مختلفی که به خاندان رسول خدا(ص) ارتباط دارد، برخورد می‌کنیم. برای نمونه، فضائل اهل بیت(ع) را در یک فصل آورده که مباحث مختلفی نیز دارد. از جمله در بیان فضیلت امام علی(ع)، در بیان قصه باغ فدک و خطابات میان حضرت فاطمه(س) و ابوبکر، ماجرای غدیر خم، در مناقب امام علی(ع)، در مقام اختلاف در معنای آل، اهل‌البیت در بیان اولوا الامر، در تفسیر آیه تطهیر و بیان اهل‌البیت، در مناقب اهل بیت(ع) و مناقب امیرالمومنین(ع) و در بیان اولاد علی(ع) مطالبی آورده است.

این خاورشناس بیان کرد: در فصل هشتم نیز به بیان احوال اقطاب پرداخته است که مباحثی از قبیل روایات در مناقب امام مهدی(عج) به عنوان صاحب امارت قیامت، شمایل و دلایل امام معصوم و زیارتنامه از حضرت رضا(ع) مطرح شده است. همچنین مباحث دیگری هم مطرح کرده، اما آنچه دیده می‌شود، این است که به دوازده امام که از اهل بیت(ع) هستند، اشاره شده و اخلاق و آداب این امامان و زندگی آنان را در این کتابِ بسیار معتبر بیان کرده است.

وی تصریح کرد: قصه کربلا و داستان امام حسین(ع) در ادبیات فارسی و ترکی ماوراء‌النهر و در دوره‌های بعد نیز مطرح شده است و از جمله روضةالشهدایی است که به زبان نثر و نظم و به زبان ترکی ازبکی چاپ شده است. این مسئله قابل مقایسه و تحقیق بیشتر و دامنه‌دارتر است و امیدواریم در آینده این موضوع مورد تحقیق قرار گیرد.

ادیان برای محافظت از چه چیزهایی آمده‌اند؟

در ادامه این همایش نوبت به سخنرانی حسن قناعتلی، نویسنده و پژوهشگر ترک‌تبار رسید. وی با موضوع «اربعین و تقرب جهانی برای عدالت در برابر استعمارگران» به ایراد سخن پرداخت و گفت: هدف از آمدن همه ادیان برای محافظت از پنج چیز است که عبارت از: حفظ جان، حفظ مال، حفظ اعتبار، حفظ ناموس و حفظ عقل هستند. دین یک فرهنگ مشترک بین تمام انسان‌ها است و می‌توان گفت هدف دین متحد کردن همه انسان‌ها از هر نژاد و زبان و فرهنگی است.

وی افزود: خداوند پیامبران و کتب آسمانی را برای اجرا کردن دستوراتش فرستاده است و اگر به صورت این دستورات اجرا شود، مشکلی ایجاد نخواهد شد و ما بیش از اینکه قرآن را با نوای زیبا بخوانیم، باید دستوراتش را اجرا کنیم و یکی از اشتباهات مسلمانان، اجرا نکردن دستورات قرآن است.

اربعین تجلی «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» است

این پژوهشگر اهل کشور ترکیه بیان کرد: اربعین در عربی به معنای چهل است و آن را از منظر مقاومت امام حسین(ع) که می‌بینیم، معنای عمیقی دارد. اربعین دفاع از ارزش‌های انسانی، دست کشیدن از خواسته‌های دنیوی و دست یافتن به معنای تولی و تبری است که تولی و تبری صحیح نیز نزدیکی به اهل بیت(ع)، صالحان و قبول ولایت آنها و دوری از دشمنان اسلام است. اربعین، تجلی آیه «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى» است. اربعین شناخت کمالات حضرت امام حسین(ع) و درک اوج فسق فاسقان است، چون این ظلم با عاشورا تمام نشده و بعد از آن نیز ادامه یافته است.

وی افزود: اربعین درک قربانی شدن امام حسین(ع) است. قیام امام حسین(ع) و یارانش به معنای زنده ماندن در تمام دوران‌ها است و اربعین به مثابه معراجی است که هیچ پیامبری به آن دست نیافته و در میان درد و زخم و خون به‌وقوع پیوسته است. در حقیقت، اربعین ابدی شدن و شور و شیدایی است. اگر در مورد محرم به برگزاری یک مراسم اکتفا کنیم، در ادا کردن حق رسالت عاشورا کم‌لطف بوده‌ایم. لذا باید به مدت چهل روز در مورد پیامدهای این حادثه بزرگ اندیشیده شود و فلسفه این حرکت را مورد کنکاش قرار دهیم.

قناعتلی تصریح کرد: اگر صرفاً به برگزاری مراسم اکتفا کنیم، درک درستی از آن واقعه نخواهیم یافت و اگر بتوانیم شهید و شاهد هستی را بشناسیم، می‌فهمیم برای این شهیدان و شاهدان، بیش از اینکه نیاز باشد ماتم بگیریم، باید با آنها همراه باشیم، با پیام‌های زندگی امام حسین(ع) خوشحال شویم و به خود، سروسامان دهیم، در مقابل ظالمان بایستیم و در نهایت پرچم عدالت را بلند کنیم.

وی افزود: اگر بتوانیم مظلومان جهان را با پیام‌های امام حسین(ع) آشنا کنیم و در مبارزه با امپریالسیم، مردم دنیا را بیدار کنیم، دردهای آنان تمام می‌شود. کسانی که امام حسین(ع) را مُرده می‌پندارند، در روز محشر، تاوان سختی می‌دهند. یعنی اگر رسالت امام حسین(ع) را مُرده بپندارند، این تصور مساوی با نفهمیدن  این رسالت و نهضت است. در محرم، جهت شناسایی این رسالت که با خون نوشته شده، باید شبانه‌روز تلاش کنیم و یک ثانیه هم نباید غافل شویم.