صلح واقعی شاخه‌ای از سِلم توحیدی است

به گزارش ایکنا؛ چهارمین همایش علمی بین‌المللی «اربعین» با رویکرد اربعین، همگرایی و صلح، چهارشنبه، 16 مهرماه با سخنرانی جمعی از اندیشمندان به صورت مجازی برگزار شد.

فاطمه پورمسجدیان، عضو هیئت علمی دانشگاه الزهرا(س)، در این همایش با موضوع «اربعین؛ جایگاه سِلم اسلامی» به ایراد سخن پرداخت و بیان کرد: صلحی که از سوی دولت‌ها مستقر می‌شود، بر پایه قدرت اجبار و ملاحظات ناشی از ترس است. صلح کلاسیک نیز از آزادی جوامع منتج می‌شود. در حقیقت، صلح در نظریه کلاسیک، برخلاف تصورات مدرن از صلح، مشخصه دولت‌ها نیست و به اجتماعات تعلق دارد و محصول طراحی دولت‌ها نیست. این نسخ از صلح، دستاورد تدریجی ملت‌ها و ناشی از فرهنگی درون‌زا و تدریجی است و بسیار ریشه‌دارتر از صلح در سایه الزامات نظامی است.

وی تصریح کرد: مشخصه صلح کلاسیک، اجتماعات است و نه مردم و حاصل صلح در هر دو مدل، یعنی هم صلح مدرن و هم صلح کلاسیک، صرفاً ترک مخاصمه و جنگ است. دولت‌ها در صورت پایبندی به تعهدات، باید حمله نظامی خود را به سایر کشورها متوقف کنند و در حالت ایده‌آل ممکن است این امر محقق شود و نزاع، درگیری و مخاصمه و در نهایت جنگ بین کشورها در این شرایط پایان یابد، اما همکاری عمیق همیاری و روابط انسانی و کمک به رشد هردو طرف رخ نمی‌دهد و دیده هم نشده است. زیرا در مکاتب غیرالهی که بشر را به سوی کسب منافع شخصیِ بیشتری سوق می‌دهد، این دیدگاه جایگاهی ندارد.

تمایز مفهوم صلح در جهان‌بینی اسلامی با جهان‌بینی غربی

این استاد دانشگاه گفت: مفهوم صلح در جهان‌بینی اسلامی که با واژه سِلم از آن یاد شده، بسیار جامع‌تر از تعاریف صلح مدرن و کلاسیک است. تعاریفی که در سایر جهان‌بینی‌ها و علوم از قبیل حقوق سیاسی و روابط بین‌الملل می‌بینیم، با تعریفی که در جهان‌بینی اسلامی وجود دارد، متفاوت است. در حقیقت صلح واقعی، شاخه‌ای از سِلم توحیدی است که با قبول معارف وحیانی محقق می‌شود و در فرایند تمدن‌سازی جدید اسلام، پرده‌ای از مفهوم سِلم اسلامی به جهانیان نشان داده می‌شود. صلحی که اسلام عرضه داشته، در معنای حقیقی یعنی صلح با خود، دیگران، جامعه و با همه جهان و جهانیان است و صلح اسلامی، بر پایه اعتقادات عمیق دینی استوار شده و برخاسته از عمق فطرت انسان‌ها است و از طرفی، عاملی بنیادین برای پیشرفت ملت‌ها محسوب می‌شود.

وی تصریح کرد: منازعه در این مکتب، معنا ندارد و مسلمان حقیقی در صلح با همه موجودات است. گسترش اسلام مرهون پایبندی مسلمانان به اخلاق کریمانه است. توصیه‌ای که به همزیستی مسالمت‌آمیز، تفاهم، همکاری و برادری شده، بر پایه محکم اعتقادات اسلامی استوار است. لشکرکشی برای دفع ظلم متجاوز و دفاع از مظلومین توصیه شده و دلیل این مدعا نیز مذمت جنگ‌افروزی در آیات قرآن است که بشریت را به ترویج منافع مشترک و نفی تعدی و تجاوز به انسان‌ها و همچنین نفی نابرابری‌های قومی فرا می‌خواند. مسلمانان در گستره تمدن اسلامی، براساس این آموزه‌ها باید وحدت متعالی را میان خود و سایرین برقرار کنند که در سایه آن، احکام دین اسلام را، نه با لشکرکشی، بلکه از طرق فرهنگی و در کمال امانتداری منتقل کنند.

این استاد دانشگاه گفت: عدالت‌خواهی، صفا، صمیمیت و توجه به حقوق دیگران و در اوج آن، فدا کردن خود برای دیگران، فقط و فقط با قبول معارف وحیانی ممکن است. ورود به حوزه سِلم تنها از اشخاص سلیم‌الانفس ساخته است. قرآن در مورد قیامت که در آن سرائر و بواطن مخلوقات آشکار می‌شود، می‌گوید «یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ»، انسانی می‌تواند به عدالت عمل کند که صاحب قلب سلیم باشد و در عرصه قیامت قلب سلیم خود را به خدا تقدیم کند. امام صادق(ع) فرمود: صاحبان نیت پاک، صاحب قلب سلیم هستند. صاحب قلب سلیم، ابتدا باید در این دنیا قلبش را از امور غیرخدایی خالی کند، چراکه هوای نفس و قدرت‌طلبی و زیاده‌خواهی در این قلب جایی ندارد.

وی افزود: یکی از نشانه‌های مومن طبق روایتی از امام حسن عسکری(ع) خواندن زیارت اربعین است. مفهوم زیارت، خواندن دعا نیست، بلکه به معنای دیدار در یک زمان و مکان مشخص است. مسلمان باید در روز اربعین، نشان مومن بگیرد. یعنی انسانی شود که صاحب قلب سلیم است. البته که شاید این تفسیر یک تفسیر ذوقی باشد، اما جای سوال است که چرا در وصف زیارت نیمه شعبان، شب قدر و حتی زیارت عاشورا و سایر زیارات، به صراحت آنها را از نشانه مومن قلمداد نکردند، اما در مورد زیارت اربعین، قرائت این زیارت را از نشانه‌های مومن معرفی کرده‌اند.

پیاده‌روی اربعین، نمادی از لشکر مردمی در سربازی از آستان ولایت

پورمسجدیان بیان کرد: حرکت جمعی پیاده‌روی اربعین، نمادی از لشکر مردمی در سربازی از آستان ولایت است که جانشان را در تبعیت از امام حی و حاضر صرف می‌کنند که به عِده و عُده نیاز است. البته به تجهیزاتی نیاز است که با چشم دل دیده می‌شود. ابزاری از جنس قلب پاک و سلیم که جز خدا را نمی‌بیند و جز از سوی او چیزی نمی‌شنود و وجودش مالامال از شور و حرارت عشقی سرشار به خداوند، تمامی انسان‌ها و سایر موجودات است. کسی که توان دارد، پای در راه می‌گذارد و آنکه توان ندارد، اسباب سفر دیگران را مهیا می‌کند و با جان و دل خودش، در دورانی که منفعت‌طلبی و سود اقتصادی حرف اول را می‌زند، مهمان‌دار لشکر خدا می‌شود. چنین میدانی رزمایش و مدلی از جامعه آرمانی و اسلامی ما است که کوچک، بزرگ، فقیر، غنی، سیاه، سفید و ... نمی‌شناسد.

این استاد دانشگاه گفت: سالکان این مسیر، صاحبان قلب سلیمی هستند که تحت ولایت ولی خود در سِلمی مطلق قرار می‌گیرند. همه عشاق هم هستند و سایرین را از هر نژاد و قومی بر خودشان ترجیح می‌دهند. آنچه دارند در طبق اخلاص می‌گذارند و به ناآشنایان ایثار می‌کنند و تعرض به دیگران در این مسیر معنا ندارد و پیشی گرفتن در خدمت به دیگران از جمله قواعد بازی است. همچنین شیطان نیز در این صحنه توان حضور ندارد، چون پویندگان این طریق، با قلب‌های خود به این نکته واقف هستند که «ید الله مع الجماعه».