ورود فقه به متن جامعه و اداره کشور با نظریه ولایت فقیه امام(ره)

به گزارش ایکنا، مراسم رونمایی از کتاب «فقه، سیاست و حکومت» تألیف علی دارابی و مسعود مطلبی، امروز، 19 مهرماه، با حضور نویسندگان، آیت‌الله حسینی‌بوشهری و محسن اسماعیلی، اعضای مجلس خبرگان رهبری، حسن خجسته و جمعی از اندیشمندان در تالار هویزه موزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس برگزار شد.

این اثر که در کمتر از ۳۰ روز به چاپ دوم رسید، حاصل بیش از دو دهه تدریس مؤلفان در مراکز آموزش عالی است که در مدت پنج سال نگارش شده و در ۵۱۴ صفحه و ۷ فصل به چاپ رسیده است. اهم مطالب این کتاب شامل تاریخچه فقه و اجتهاد، مکاتب فقهی شیعی، فقه سیاسی و حکومتی، تبیین نظریه ولایت فقیه و در نهایت آینده‌پژوهی فقه سیاسی در گذشته و حال در جمهوری اسلامی است. آیت‌الله حسینی‌بوشهری در این مراسم به سخنرانی پرداخت که در ادامه مشروح صحبت‌های وی از نظر می‌گذرد؛

در جامعه امروز ما که متأسفانه کتاب‌خوانی جایگاه بایسته خودش را از دست داده است و مردم ما به دلیل مشغله‌های فراوان کمتر از کتاب سراغ می‌گیرند، این برنامه‌های رونمایی می‌تواند گام و مشوقی برای کسانی باشد که به کتاب و کتاب‌خوانی علاقه‌مند هستند. این کتاب اثر گرانقدر دکتر علی دارابی است که با همکاری دکتر مسعود مطلبی به رشته تحریر درآمده و باید بگویم به یکی از موضوعات کلیدی و اساسی که پایه و اساس نظام اسلامی ما بر آن استوار است، طراحی شده است.

این اثر تاکنون به دلیل استقبال فراوانی که از آن شده، دوبار چاپ شده و قشر تحصیلکرده از آن استقبال کرده‌اند و این مسئله نشان‌دهنده موفقیت نویسنده و همکارشان است که توانسته‌اند یک مسئله‌ای که در جامعه ما نیاز به تبیین دارد، به گونه‌ای تنظیم و تحریر کنند که مخاطب جذب شود. کتاب با این مشخصات است که در هفت فصل و پنج ضمیمه پیوست تنظیم شده و به لحاظ موضوعی و محتوایی دارای این ویژگی‌هاست که فصول آن را اجمالاً تبیین می‌کنم. در فصل اول به کلیات و مفاهیم فقه پرداخته و فقه را از منظر آیات و روایات و اصطلاح فقها تبیین کرده است.

پرداخت خوب به ادله احکام

همچنین در مورد ادله احکام و منابع فقه، بحث خوبی ارائه شده و در مورد کتاب، سنت، عقل و اجماع مطالبی را مطرح کرده‌اند و همچنین به ابواب فقه پرداخته‌اند. به ویژه که به نظر برخی از بزرگان ما مانند شهید صدر که روش دیگری در مورد ابواب فقه انتخاب کردند که برخلاف روش معمولی است که فقه را از طهارت تا دیات مطرح می‌کنند، توجه کرده و نشان داده‌اند که شهید صدر به سبک دیگری ابواب را مطرح کرده‌اند. از طرفی نیز به روش اهل سنت در مورد ابواب فقه نظر دارند و در فصل نخست این کتاب مطرح کردند.

در فصل دوم، نگاهی به تاریخچه فقه و اجتهاد شیعی داشته‌اند و تحولاتی که در زمینه فقه صورت گرفته به خوبی تبیین شده است. شخصیت‌های تأثیرگذار در ادوار فقه و نقش آنان به خوبی تبیین شده است. همچنین همواره بحث ولایت فقیه مطرح بوده، ولی اینکه کسی بیاید و اقامه حکومت کند و به اصطلاح با ید مبسوطه ورود کند، امام خمینی(ره) بود. تجلی ولایت فقیه به این صورت در عصر ما متجلی شد که در گذشته نداریم و فقه اینجا از حالت فردی درآمد و از قالب رساله عملیه فردی خارج شد، در نتیجه با یک نگاه اجتماعی مسئله فقه وارد اداره کشور و برنامه زندگی مردم شد. امروز نیز مقام معظم رهبری بر این مبنا کشور را اداره می‌کنند و فقه به متن جامعه آمده است.

نکته دیگر اینکه، این کتاب عهده‌دار تبیین مکتب‌های فقهی است. این کتاب هم تاریخچه فقه را بیان کرده و هم به مکاتب فقهی اشاره شده است. بحث نظری ولایت فقیه، چیستی و چرایی فقه و تاریخچه نظریه ولایت فقیه را اشاره می‌کنند و نکته جالب اینکه می‌گویند که این مسئله یک سابقه هزار ساله دارد، اما فرصت و زمینه برای اعمال حاکمیت به وجود نیامده است.

تتبع مورد قبول و رجوع به منابع دست اول

این کتاب ویژگی‌های دیگری نیز دارد که به آنها اشاره می‌کنم؛ نویسنده کتاب تتبع خوبی داشته و به منابع دست اول مراجعه کرده و ویژگی دیگر اینکه برای نسل دانشجو و قشر تحصیلکرده نوشته شده است. درست است که در جامعه بحث ولایت فقیه مطرح می‌شود، اما اینکه یک کتاب با این ابعاد نوشته شود و پاسخ سؤالات و ابهامات را بدهد کم داریم. کتاب‌هایی آمده است، اما قطعاً پرداخت این کتاب بهتر بوده و اصطلاحات فقهی را هم به خوبی تبیین کرده است که اینها برای خواننده مبهم نماند.

نکته دیگر اینکه، نظریات مختلف در مورد ولایت فقیه نیز آمده است. در این زمینه نظریات مختلفی وجود دارد؛ یک نظریه، نظریه انتصاب است که او را منصوب می‌دانند. یک دسته نیز طرفداران نظریه انتخاب هستند و البته هرکدام طرفدارانی دارند و صاحب‌نظرانی هم از این نظر دفاع کرده‌اند و می‌گویند ولایت فقیه استمرار راه امامان معصوم است و نویسندگان کتاب، تلاش و سعیشان بر این بوده که به تفصیل ویژگی‌های هر سه نظریه را تبیین کنند، اما الآن نظر رهبری و امام خمینی(ره) و شخصیت‌های مطرح بر همین بحث انتصاب است.

مردم‌سالاری دینی در عصر ولایت فقیه

یکی از ویژگی‌های دیگر در این کتاب این است که نویسندگان این چهل ساله حاکمیت نظام را بر مبنای ولایت فقیه مطرح کرده‌اند و در بُعد نظری و عملی به مسئله پرداخته‌اند. چراکه این مسئله، تنها یک بحث تئوریک نیست و در میدان عمل نیز ورود کرده و به آثار و برکات نقش ولایت فقیه در این چهل سال پرداخته و به سؤالات مختلف هم پاسخ داده است. همچنین نویسندگان دغدغه دینی داشته‌اند و این دغدغه در کار به خوبی واضح است؛ یعنی با درک احساس نیاز جامعه، کتاب را تدریس و تدوین کرده‌اند.

توصیه من این است که کتاب باید مورد توجه قرار گیرد و به این جلسه بسنده نشود. البته متأسفانه به دلیل وضعیت فعلی کشور، بازار نشر و کتاب از رونق کافی برخوردار نیست، اما از این دست کتب در جامعه ما لازم است که ترویج شود. همچنین در عصر ما توسط دشمنان هجمه عجیبی نسبت به بحث ولایت فقیه مطرح شده است که ضامن استقلال این کشور است. معتقدیم در پرتو ولایت فقیه است که انتخابات داریم و از روزی که انقلاب پیروز شده، در مقایسه با کشورهای همسایه انتخابات مردمی انجام شده و مردم‌سالاری دینی در عصر حاکمیت ولایت فقیه مطرح شده است و بنابراین، در مجامع روشنفکری و دانشگاهی این مباحث باید مطرح شود و باید به برکات ولایت فقیه توجه داشته باشند.