انحراف از توحید؛ عامل فاصله گرفتن قرآن از زبان همگرایی در ادیان

به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین جواد باغبانی‌آرانی، عضو هیئت‌علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، صبح امروز، سه‌شنبه، 20 آبان‌ماه، در جلسه مجازی بررسی کتاب «ادیان در قرآن» که از سوی دانشگاه مفید برگزار شد، به ایراد سخنرانی پرداخت که متن سخنان ایشان به شرح زیر است؛

بخشی از مباحثی که جناب استاد ایازی اشاره کردند، مورد تأیید بنده هم هست و به آن اشاره نمی‎کنم، اما کسانی‎که با نوشته‎های استاد سلیمانی آشنا هستند، توقع دارند، وقتی مطلبی از ایشان منتشر می‎شود، نکات جدیدی در آن باشد و این توقعی است که خود ایشان ایجاد کرده‎اند. بخش عمده کتاب از مقالاتی است که قبلاً از سوی جناب آقای سلیمانی منتشر شده است در حالی‌که خواننده انتظار دارد مطالب جدیدی از ایشان ببینید. در حقیقت این کتاب یک بازنشر است نه یک اثر جدید؛ گرچه نکات تکمیلی نیز در آن وجود دارد.

نکته دیگر اینکه ساختار این کتاب می‎توانست ساختار زیباتری باشد. البته این بحثی سلیقه‌ای است، اما باعث شکیل‎تر شدن مباحث می‎شد. بنده به ساختار فصل‌ها که نگاه می‎کنم در فصل اول جمع‌بندی نیست، اما فصل دوم جمع‌بندی دارد، علت این موضوع چیست؟ در سایر فصول هم مشاهده می‎کنیم که بعضی جمع‎بندی دارند و بعضی دارای جمع‎بندی نیستند. به نظرم این اشکالات صوری و ابتدایی باید برطرف می‎شد.

عناوین و مطالب مسئله‌برانگیز

برخی از عناوین این کتاب با متن ناسازگار است؛ مثلاً در صفحه 390 بحثی با عنوان معقولیت انحصارگرایی دینی اشاره شده است که خواننده چنین تصور می‏‎کند که انحصارگرایی معقول است که سه صفحه بعد گفته شده انحصارگرایی با عقل سازگاری ندارد. بحث دیگر تکرر در مطالب است که در برخی از موارد شاهد تکرار یک مطلب در چند سطر بعد هستیم که برای خواننده آزاردهنده است، در حالی‌که خواننده با خواندن همان یک سطر متوجه موضوع خواهد شد.

برخی از مطالب شما مقداری مسئله برانگیز است؛ مثلاً در صفحه 435 با قاطعیت گفته شده که نجات فقط و فقط در گرو ایمان است، اما در قرآن کریم بر عمل صالح هم تأکید شده است؛ لذا چنین جملاتی غلط‌انداز است چراکه گاهی یک جمله در جامعه باعث آلوده‌شدن فضا می‎شود؛ بنابراین باید در این مورد دقت بیشتری به خرج داده می‎شد تا کتاب از نظر ظاهری کیفیت بهتری پیدا کند.

بنده نکاتی محتوایی هم دارم. در بخش اول در صفحه 43 بحثی را باز کرده‎اید، با این عنوان که از مجموع آیات مربوط به اهل کتاب این نکته برداشت می‎شود که قرآن اصل را بر تأیید قرار داده است، اما انتقادات را نیز بیان کرده است. البته نگاه شما همگرایی و همدلی است. شما از پشت عینکی به قرآن نگاه می‎کنید که همگرایی و تأیید قرآن را می‎بیند و آیات زیادی هم در قرآن هست که این نگاه شما را تأیید می‎کند؛ از جمله اینکه می‎گوید که برخی از مطالب قرآن قبلاً در کتب آسمانی دیگر بوده است و قرآن حتی از کتب قبلی مطالبی را بیان می‎کند، اما می‎خواهد بگوید که قرآن اصول کلی کتب پیشین را نیز تأیید کرده است، اما بحث بنده این است که کفه ترازو به یک سمت سنگینی می‎کند.

سنگینی کفه ترازوی آیات به سمت نقد ادیان

شما آیه‎ای پیدا نمی‎کنید که سه بار «ویل» در آن اشاره شده باشد؛ لذا نگاه قرآن بیشتر نقد است و کلیات را تأیید کرده است. البته چون نگاه شما همگرایی است گفته‎اید که مسیحیان اعتقاداتی درباره تثلیث دارند که به توحید لطمه می‎زند، اما قرآن کریم آنها را موحد می‎شمارد، اما آیا قرآن آنها را موحد می‎شمارد؟ قرآن بارها گفته است اینهایی که چنین حرف‌هایی می‎زنند کافر هستند و اگر از این کارها دست برندارند دچار «عذاب الیم» خواهم شد؛ لذا این شدت و حدّتی را که در برخی از آیات در تقابل با تفکر مسیحی می‎بینیم در این کتاب بررسی نشده است و به همین دلیل تصور می‌کنم کفه ترازوی قرآن به سمت نقد دیگر ادیان بیشتر از تأیید آنها سنگین می‎کند.

نکته محتوایی دیگر اینکه شما فرموده‌اید آموزه یهودیت در باب نبوت به دیدگاه اسلامی نزدیک است، اما نمونه ذکر نمی‎شود. البته بنده از کتاب بسیار استفاده کردم و بهره بردم و منتظر آثار جدید شما هستم. نکته دیگر اینکه زبان قرآن، زبان اخلاقی است، اما وقتی انحراف از توحید پیش می‎آید قرآن با شدت برخورد می‌کند؛ لذا در مسائل اعتقادی چنین شدت و حدتی وجود دارد.