انجام پژوهش‌های مقدماتی و مطالعات تأسیسی قرآن و سلامت / از افراط و تفریط پرهیز شود

سند راهبردی توسعه کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت دوم تیر امسال با حضور وزیر بهداشت و اعضای کمیسیون تصویب شد. فراهم‌سازی بنیان‌های علمی و ملزومات اجرایی برای بهره‌گیری روشمند از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در مسیر ایجاد و نهادینه‌سازی نگرش فراگیر و کل‌نگر به مسئله سلامت انسان از جمله محور‌هایی است که به عنوان چشم‌انداز این سند معرفی شده که تلاش دارد به اصولی همچون محوریت قرآن کریم و آموزه‌های تبیینی پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) در نظام تولید معرفت در «مطالعات قرآن، اسلام، سلامت» با رویکرد میان‌رشته‌ای، تأکید بر آزمون‌پذیری راهکارها، مدل‌ها و نظریات خلاقانه‌ای که با رویکرد کل‌نگر - فراگیر و استفاده از آموزه‌های قرآنی و تبیینی در حوزه سلامت و توجه به اصل عقلانیت و بهره‌گیری از دستاورد‌های روزآمد دانش بشری در حوزه سلامت ضمن توجه به نقش محوری و تأثیرگذار رویکرد کل‌نگر و توحیدی و نیز آموزه‌های قرآنی و تبیینی دست یابد.

ترسیم نقشه جامع مطالعات و دستیابی تدریجی به محور‌های نظری آن، استقرار سامانه جامع کمیسیون به منظور ایجاد بستر مشارکت پژوهشگران و صاحب‌نظران و تجمیع و پردازش داده‌های مرتبط و امکان‌سنجی تدوین بسته «آموزش عالی تخصصی و میان‌رشته‌ای» در برخی از موضوعات سلامت با نگرش اسلامی و رویکردی فراگیر و کل‌نگر و نیز بهره‌مندی از آموزه‌های قرآنی مرتبط با سلامت در دروس عمومی معارف اسلامی دانشگاه‌های علوم پزشکی از جمله اهداف این سند هستند. در این سند هفت راهبرد و اقدام ملی تبیین شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به «ساماندهی و اقدامات مستمر در خصوص مطالعات مبنایی پشتیبان «سند راهبردی» و «نقشه جامع مطالعات» با توجه به تأسیسی و میان‌رشته‌ای بودن این موضوع اشاره کرد.

حسام‌الدین علامه، قائم مقام دبیر کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت، در گفت‌وگو با ایکنا، اهداف و مأموریت‌هایی را که این سند راهبردی برعهده کمیسیون گذاشته است تشریح کرد.

علامه با اشاره به مأموریت‌هایی که شورای عالی توسعه فرهنگ قرآنی برای برنامه‌های وزارت بهداشت در نظر گرفته است، اظهار کرد: شورا درصدد بود که تمامی فعالیت‌های قرآنی را در چهار کمیسیون تجمیع و براساس اسناد راهبردی آن‌ها حرکت کند. در همین راستا کمیسیون تبلیغ و ترویج فرهنگ قرآن به دبیری وزارت ارشاد فعالیت‌های تبلیغی و ترویجی در این حوزه را راهبری کرده و تمامی دستگاه‌ها باید مبتنی بر سند این کمیسیون حرکت کنند. در حوزه آموزش عمومی پایه و حفظ قرآن، دبیری کمیسیون بر عهده وزارت آموزش و پرورش و دبیری کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآن نیز بر عهده وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و دبیری کمیسیون پژوهش و آموزش عالی قرآنی در نظام سلامت نیز بر عهده وزارت بهداشت است.

 

وی بیان کرد: این نهاد‌ها هر یک معاونت یا مراکز قرآنی خاص خود را دارند که امورات مربوط به فعالیت‌های قرآنی را بر عهده دارند و این کمیسیون‌ها مسئول تمامی فعالیت‌های قرآنی به صورت فرابخشی هستند و هر کمیسیون وظیفه دارد براساس سند راهبردی خود، دستگاه‌های دولتی و مردم‌نهاد را که در آن حوزه فعالیت می‌کنند راهبری کند و بر دستگاه‌هایی که بودجه قرآنی برای موضوع تخصصی می‌گیرند نظارت کند.

 

پرداختن به طب سنتی وظیفه کمیسیون نیست

 

علامه با اشاره به تصویب سند راهبردی کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت در تابستان امسال گفت: با وجود بیماری کرونا، ممنوعیت و محدودیت در برگزاری جلسات، در حال فراهم کردن هسته فکری و کارگروه‌های تخصصی برای اجرای اهداف آن هستیم. در همین راستا چهار قرارداد کاری مبتنی بر سند نیز منعقد شده است. 13 قرارداد دیگر در رابطه موضوعات زیرساختی آماده انعقاد است و امیدواریم تا ۹ ماه آینده این قرارداد‌ها نیز منعقد شوند. تمامی قرارداد‌ها ذیل سند تعریف شده‌اند تا زمینه‌ها و بستر‌های لازم برای پژوهش در حوزه قرآن و سلامت را فراهم کنند. در واقع قطعاتی از پازل نقشه مطالعات اسلام و سلامت هستند.

 

علامه در رابطه با مشخص نبودن وضعیت طب سنتی در سند راهبردی کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی در نظام سلامت اظهار کرد: موضوع اصلی کمیسیون استفاده از آموزه‌های قرآن و عترت اهل بیت(ع) و نگاه کل‌نگری است که در پرتو این آموزه‌ها به ابعاد سلامت انسان می‌پردازد؛ بنابراین طب سنتی ارتباطی به این سند ندارد و وظیفه پرداختن به آن را هم ندارد. شاید به عنوان محتوای جانبی مورد استفاده قرار گیرد یا به عنوان محتوای کل‌نگر و تولید شده در عصر تمدن اسلامی مورد استفاده محققان مطالعات اسلام و سلامت قرار گیرد.

 

وی همچنین در مورد اهمیت کادرسازی و پرورش نیرو‌های پژوهشگر برای حوزه مطالعات بین رشته‌ای اسلام و سلامت نیز گفت: یکی از مسائل مهم در این حوزه کادرسازی است. اگر بخواهیم به آموزش عالی به صورت رسمی بپردازیم بعید می‌دانم حداقل طی پنج تا ۱۰ سال آینده بتوانیم رشته‌ای را به نام اسلام و سلامت تعریف کنیم. اما می‌توانیم سلسله جلسات، کارگاه‌ها و درس‌نامه‌هایی را تدوین کنیم که به تبیین پژوهش‌های روشمند و مبادی ورود به مباحث اسلام و سلامت مبانی مطالعات آن بپردازد.

وی تصریح کرد: برای کادرسازی باید روی دانشجویان جوان و دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی که به مباحث بین رشته‌ای اسلام و سلامت، فلسفه پزشکی، مباحث انسانی پزشکی و روش تحقیق در پزشکی، روش‌های تفسیری و انتقادی، قرآن پژوهی و روایت پژوهی علاقه‌مندند سرمایه‌گذاری شود و دوره‌های آموزشی را برای آن‌ها برگزار کرد و محققان جوان علاقه‌مند از بین رشته‌های مرتبط به حوزه میان‌رشته‌ای در کارگاه‌ها آموزش ببینند تا محققان این حوزه تأسیسی بتوانند تولید محتوا کنند. دانشجویانی که علاقه‌مند به مطالعات قرآن و سلامت هستند می‌توانند ضمن مطالعه سند کمیسیون، طرح، پایان‌نامه یا پژوهش حوزه علاقه‌مندی خود را به دبیرخانه کمیسیون اعلام کنند. این آمادگی وجود دارد که از ظرفیت علاقه‌مندان به این حوزه در پیشبرد سند راهبردی استفاده کنیم.

علامه با ذکر اینکه از همه پژوهشگران و علاقه‌مندان برای مشارکت در تحقق اهداف این سند دعوت شده است، ادامه داد: از تمامی مراکز پژوهشی، دانشگاه‌های علوم پزشکی، دانشگاه‌های علوم انسانی و علوم اسلامی، حوزه‌های علمیه و گروه‌هایی که علاقه‌مند به همکاری در این حوزه بین رشته‌ای هستند نیز دعوت می‌کنیم تا در تحقق این اهداف مشارکت کنند. در حال حاضر سندی داریم که به تصویب رسیده و وزارت بهداشت و کمیسیون توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآن در نظام سلامت موظف‌اند که در راستای این سند حرکت کنند. در پی حرکت‌های شتاب‌زده برای ترویج آنچه درستی و استفاده روشمند آن در نظام سلامت به اثبات نرسیده است یا آموزش عجولانه مباحث میان رشته‌ای قرآن و سلامت نیسیتم بلکه به دنبال پژوهش‌های مقدماتی و مطالعات تأسیسی هستیم و از هر طرحی که این مطالعات را پیش ببرد و به صورت بنیادین به مرحله نظری تحقیقات کمک کند، استقبال می‌کنیم.

 

وی با بیان اینکه آفتی که پزشکی ما را تهدید می‌کند افراط و تفریط است، گفت: از یک سو می‌توانیم کاملاً مقلد و مرعوب محتوای پزشکی تمدن غربی بوده و اهل تفکر انتقادی و گزینش روشمند محتوای متناسب با فرهنگ بومی، ملی، محیطی و ارزشی خود نباشیم. با این حال غرب خود از روش‌های تفسیری و انتقادی و روش‌های جامعه محور، دین و سلامت و مباحث انسانی پزشکی در بهترین دانشگاه‌های خود استفاده می‌کند. بنابراین نباید محدود و محصور به نگاه پوزیتیویستی(اثبات‌گرایانه) باشیم و فقط آنچه را در این کانال قرار می‌گیرد به عنوان علم در نظر گرفت و استفاده کرد. از سوی دیگر این خطر وجود دارد که بخواهیم در این تغییر پارادایمی پیشرفت‌های علمی غرب را انکار کرده و از محتوای مثبت آن‌ها استفاده نکنیم و از روشمندی و صورتبندی علوم که به خوبی از سوی آن‌ها انجام شده است، استفاده نکنیم و بخواهیم از محتوای غنی دینی خود به صورت شعاری و کلیشه‌ای و عجولانه استفاده کنیم. بهینه آن است که یک کار فراگیر و بین‌رشته‌ای صورت گیرد و در طول دهه‌های آینده به این گفتمان حوزه سلامت که به روح انسان و سلامت معنوی می‌پردازد توجه و این تغییر را به صورت علمی و روشمند ممکن کنیم.