محقق طوسی، فیلسوف و متفکری که باید از نو شناخت
خواجه نصیر اگر مهمترین دانشمند تمام ادوار تاریخ ایران نباشد که به نظر من هست، شایسته است تنها در کنار دو نام ابن سینا و ابوریحان، هر سه به عنوان دانشمندترین علمای ایران در تاریخ، نامشان بر فراز نشیند.
به گزارش ایکنا، حسن انصاری، عضو هیئت علمی مدرسه مطالعات تاریخی مؤسسه مطالعات پیشرفته پرینستون، یادداشتی درباره خواجه نصیرالدین طوسی به رشته تحریر درآورده که متن آن از نظر می‌گذرد؛
«محقق طوسی مهمترين شارح ابن‌سيناست. درک ما از ابن سينا تا اندازه زيادی مرهون شرح اوست بر اشارات. نقدهای او بر فخر رازی جانی تازه به فلسفه سينوی داد و همه شارحان بعدی ابن سينا تا اندازه بسيار زيادی بر شرح او تکيه کرده‌اند. او علاوه بر مقام بلندی که به عنوان شارح ابن سينا دارد نقدهای مهم نيز بر او دارد و در موضوعات بسيار مهمی ابتکارات جديد و آرای ممتازی ارائه داده است. بخشی از اين آرای جديد مرهون تخصص او در دانش کلام است که به ويژه در نقد المحصل و در تجريد خود را نشان داده.
او در «مصارعة المصارعة» هم نه تنها شهرستانی را که ناقد ابن سينا بود با قدرت علمی‌اش مورد انتقاد قرار داد بلکه آرای جديدی هم در اين کتاب مطرح کرد. علاوه بر همه اينها اهميت خواجه طوسی در اين است که او گاه تقريراتی از نطريات ابن سينا دارد که در فهم برخی از آرای مبهم او مثلا در بحث وجود و ماهيت و يا معقولات ثانيه فلسفی کمک می‌کند. با همه اين اوصاف در دنيای تحقيقات مرتبط با فلسفه اسلامی چه در غرب و چه در جهان اسلام و ايران که خانه خواجه طوسی است (هم به دليل امامی مذهب بودنش و چه از لحاظ ايرانی بودن و طوسی و خراسانی بودنش) تاکنون پژوهش چندانی درباره آرای فلسفی و کلامی او صورت نگرفته.
در سال های اخير اهتمام به فلسفه و کلام فخر رازی فزونی گرفته اما نسبت به خواجه هنوز کار مهمی منتشر نشده. يکی از مهمترين کارها بررسی منابع انديشه فلسفی او و همچنين منابع شرح الاشارات اوست. برای اين کار مقايسه شرح او بر اشارات با دو سه شرحی که از دوران ماقبل خواجه در اختيار داريم بسيار مهم و ضروری است. در مقايسه با تعدادی ديگر از فيلسوفان طراز اول اسلام خواجه طوسی متأسفانه تاکنون مورد غفلت قرار گرفته است.
خواجه نصیر اگر مهمترین دانشمند تمام ادوار تاریخ ایران نباشد که به نظر من هست شایسته است تنها در کنار دو نام ابن سینا و ابوریحان، هر سه به عنوان دانشمندترین علمای ایران در تاریخ، نامشان بر فراز نشیند. حسين معصومی همدانی وقتی نوشت که به يک اعتبار خواجه نصير آخرين دانشمند بزرگ تاريخ جهان اسلام است حق با او بود. متأسفانه ما تاکنون تلاش قابل توجهی برای شناخت و شناسایی او نکرده‌ایم. کدام دانشمندی را می‌شناسید که در تمامی این علوم نوشته‌های درجه یک داشته باشد: کلام، فلسفه و منطق، ریاضیات (حساب و هندسه و مثلثات)، هیئت، احکام نجوم، فیزیک، میکانیک، نورشناسی، طب، کانی‌شناسی و جواهر‌شناسی، اخلاق، فقه (و نکاتی در اصول فقه)، آداب مملکت‌داری و انديشه سياسی و حتی تاریخنگاری.»
انتهای پیام
