«سیدمرتضی» عقلانیت نص‌گرا را پی‌ریزی کرد / جامعه شیعه مدیون حوزه است

به گزارش ایکنا، مراسم رونمایی از آثار کنگره بین‌المللی سیدمرتضی امروز، هفتم اسفندماه در مؤسسه دارالحدیث با پیام رهبر معظم انقلاب که از سوی رئیس‌دفتر ایشان قرائت شد همچنین پیام آیت‌الله العظمی جوادی آملی، با حضور آیت‌الله محمدی ری‌شهری، تولیت آستان حضرت عبدالعظیم(ع)، آیت‌الله استادی، استاد حوزه علمیه، حجت‌الاسلام مروی، تولیت آستان قدس رضوی و سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.

صالحی، طی سخنانی گفت: میراث موجود تشیع، وامدار علمای بزرگ شیعه است و اگر به تاریخ تشیع بنگریم در دوره‌های مختلف، حوزه‌های علمیه تأثیرات قابل توجهی را در آنچه اکنون در اختیار ما هست ایجاد کرده و ما مدیون این نقش‌آفرینی هستیم.

وی با بیان اینکه حوزه بغداد در قرن چهارم و پنجم، از میان دوره اولیه صدر اسلام و حوزه بغداد تا دوره معاصر یکی از دوره‌های بسیار تابناک در تاریخ حوزه تشیع گفت: صیانت از کیان جامعه شیعه، یکی از وظایف تاریخی حوزه است. غیبت ولی عصر(عج) یک شوک معرفتی، روانی و وجودی و روحی بر جامعه تشیع وارد کرد و این بار سنگین، می‌توانست ستون فقرات شیعه را در هم بشکند.

صالحی اضافه کرد: در این بخش علمای حوزه بغداد کاری کارستان کردند و اگر آنها نبودند معلوم نبود بر جامعه شیعه چه وارد می‌شد؛ الغیبه نعمانی، آثار سیدمرتضی و الغیبه طوسی به گونه‌ای نهضت علمی و معرفتی را در حوزه بغداد ایجاد کرد که جامعه شیعه را از لحاظ معرفتی و روحی ترمیم کرد و اگر نبود، گرفتار انقطاعی تحمل‌ناپذیر می‌شدیم.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اضافه کرد: حوزه در این دو قرن در پاسخ به شبهات و سؤالات، سهم زیادی داشت؛ بغداد پایتخت خلافت 450 ساله و کانون قدرت، دانش و تنوع آراء و سلایق بود و تشیع در چنین آوردگاهی زیست می‌کرد. شیخ طوسی و مفید و مرتضی در اقلیتی بودند که اکثریت آن را به زانو در می‌آورد.

پیدایش تفاسیر عقلانی در دوره سیدمرتضی

وزیر ارشاد افزود: اینکه در مورد شیخ مفید بیان شده با هر عقیده و مذهبی مناظره می‌کرد، «یناظر اهل کل عقیده مع الجلاله و العظمه ...» ناظر به همین موضوع است. در آثار سیدمرتضی، حدود 30 اثر صرفاً پاسخ به سؤالات دارد و کلاً مکتب بغداد با چنگ و دندان تشیع را از لحاظ معرفتی در برابر هجوم عقاید و افکار صیانت کرده و به پیش بردند. 

وی اضافه کرد: کارکرد دوم حوزه بغداد توسعه مرزهای دانش بود، کلا علوم و معارف اهل بیت(ع) در تمامی شاخه‌ها در قرون 4 و 5 تحول چشمگیر و تکامل قابل توجهی پیدا کرد. در شاخه تفسیر، صرفاً تفسیر نقلی داشتیم، ولی تفسیر اجتهادی در این فضا شکل گرفت و چهره جدیدی به تاریخ تفسیر شیعه بخشید. یک چهارم هر کدام از مطالب مفید و رسائل قرآنی سیدمرتضی و امالی و شافی و تنزیه الانبیاء، تفسیر اجتهادی است.

توجه به قرآن در فقه

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بیان کرد: در حوزه فقه هم شاهد دوره کاملاً متفاوتی با قبل هستیم و اصول فقه در این دوره رشد کرد و از عقاید و از اصول فقه اهل تسنن جدا شد و در حوزه فقه اتفاقات قابل توجهی رخ داد. توجه به قرآن، عقل، اجماع و زایش فروعات در این دوره رخ داد؛ توجه به فقه مقارن و ... هم، تحول جهش‌گونه‌ای پیدا کرد. در رجال، تاریخ و حدیث و ادبیات علوم اسلامی و ... مکتب بغداد در این دو قرن کارهای کارستانی در توسعه دانش کرده است.

پی‌ریزی عقلانیت نص‌گرا

صالحی با بیان اینکه منطق معرفت دینی و روش‌شناسی دینی پالایش، پیرایش و آرایش جدیدی یافت، اظهار کرد: در تاریخ جامعه اسلامی بعد از پیامبر، دو نوع عقلانیت داریم یکی عقلانیت نص‌ستیز و نص‌گریز و عقلانیت نص‌گرا، مکتب بغداد عقلانیت نص‌گرا را پایه‌ریزی کرد، عقلانیتی که نص را به عنوان مرجع عقلانی و نه موازی تلقی می‌کند. مکتب بغداد این منطق معرفت دینی را اسلوب بخشید و ریشه و میوه‌های آن را روشن کرد.