هنر انقلاب اسلامی از نگاه هنرمندان یزدی

روز 20 فروردين سال 1372، يادآور عروج هنرمند فرزانه، راوی باصفای روايت فتح، سردبير مجله ادبی و هنری سوره و مسئول واحد تلويزيونی حوزه هنری، سيد مرتضی آوينی است. از اين رو، بيستم فروردين روز شهادت اين هنرمند متعهد انقلاب اسلامی و دلسوخته جبهه‌‏های حق عليه باطل و بيانگر حقايق و رشادت‌‏ها و شجاعت‏‌های رزمندگان اسلام، بنا به پيشنهاد شاعران، نويسندگان و هنرمندان حوزه هنری سازمان تبليغات اسلامی به مقام معظم رهبری، روز هنر انقلاب اسلامی نامگذاری شد.

به این مناسبت به سراغ محمدرضا امیرخانی و عالیه مهرابی رفتیم. امیرخانی هنرمند برجسته استان یزد که 41 سال در عرصه هنری مشغول فعالیت است و جایزه بهترین بازیگر جشنواره منطقه 3 کشور، لوح سپاس کانون ملی منتقدین تاتر ایران و چهره برتر سال هنرهای نمایشی را می‌توان از جمله جوایز وی نام برد. همچنین عالیه مهرابی  نشان بانوی مروج فرهنگ رضوی در جهان اسلام، نشان جشنواره بین المللی فجر و  چهره برتر هنر انقلاب در استان یزد را در کارنامه خود دارد. این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید: 

ایکنا- لطفاً از فعالیت‌های هنری خودتان بگویید.  

امیرخانی: محمدرضا امیرخانی هستم متولد بیستم فروردین چهل و دو شمسی که از سال پنجاه و نه شمسی فعالیت‌های هنری خود را آغاز کردم. فعالیت‌های هنری بنده در حوزه تاتر؛ تلویزیون؛ رادیو و سینما است. بازی در بیش از 15 نمایش صحنه‌ای، ده‌ها فیلم و سریال و نگارش مقاله‌های هنری، نمایشنامه رادیویی، فیلمنامه، نقد، پژوهش و تألیف 4 کتاب نمایشنامه از آثار من کمترین است که دو کتاب «شروعی دیگر» و «دویل زنی» اخیراً منتشر شدند. بدیهی‌ است جوایزی هم از جشنواره‌های مختلف کسب کرده‌ام که اجازه بدهید از آن بگذریم. با همه آنچه آوردم خود را یک هنرآموز بیشتر نمی‌دانم چرا که یاد گرفته‌ام اگر در هنر، خود را چیزی و چیزکی بدانی سخت در اشتباهی؛ گستره هنر بسیار وسیع و ما پاروزنان کمی از ساحل دور شده‌ایم در اقیانوسی به وسعت هنر که امیدوارم همین اندک راه را بدرستی بپیمایم.

مهرابی: عالیه مهرابی متولد تیرماه ۱۳۵۹، دانشجوی دکترای ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه و مدیرعامل مؤسسه هنری اوج سیمرغ هنر ، عضو شورای عالی سیاستگذاری شعر بسیج کشور، مسئول انجمن شعر سازمان بسیج هنرمندان یزد، مسئول محفل ادبی شفق وابسته به اداره کتابخانه‌های یزد، مسئول کانون شعر و ادب خادمیاران یزد و حدود ۸ سال است که به عنوان مسئول انجمن شعر اوج هنر یزد در خدمت بیش از ۷۰ شاعر جوان در شهرستان یزد هستیم که ان شالله علم شعر زلال و نجیب یزد را در سال‌های آتی برافراشته نگه دارند. 
۳۱ کتاب دستاورد زندگی هنری من است که دو کتاب پژوهشی، ۹ مجموعه شعر و ۲۰ مجموعه گردآوری دارم، همچنین دارنده نشان بانوی مروج فرهنگ رضوی در جهان اسلام، نشان جشنواره بین المللی فجر و جشنواره های ملی و بین المللی، در سال ۹۷ به عنوان چهره برتر هنر انقلاب در استان معرفی شدم.

ایکنا- هنرمند انقلابی چه کسی است و شاخصه‌هایی که یک هنرمند انقلابی باید داشته باشد؟

امیرخانی: پاسخ به این سوال زمانی میسر است که دو تعریف مجزا از هنرمند و انقلاب داشته باشیم و بعد از تبیین دو واژه به پاسخ مناسبی برسیم. انقلاب از دگرگونی و تحول می‌آید، اینجا صحبت از انقلاب اسلامی ایران است و بدیهی‌است انقلاب اسلامی انقلاب ارزش‌ها است؛ بایدها و نبایدها؛ دایره ارزش‌ها است. انقلاب اسلامی با آرمان‌هایی تعریف می‌شود که تلاش فرد فرد ما تحقق آن‌ها است. هنرمند هم در تعریف خود کارش انتقال حس است و معنا را در ذهن مخاطب منتقل می‌کند، بی آن که مستقیم از معنا بگوید، مسئله مهمی است، هنرمند معنا را می‌شناسد و اساساً برای معنایی که خود بدان معتقد است هنر آفرینی می‌کند اما آنچه ارائه می‌دهد فرم است و نه محتوا؛ سخن را کوتاه نمایم هنرمند انقلابی با توجه به ارزش‌ها و آرمان‌هایش، محتوای اثرش را در فرم هنری مورد نظر به مخاطبش منتقل می‌کند.

مهرابی: هنرمند انقلابی، در مرتبه اول یک انسان‌شناس موفق است. سلوکی که به حقیقت دست یابد. چشمه‌سار حقیقت است که می‌تواند روح عطشناک یک هنرمند را سیراب کند و می‌تواند میوه‌ای بر شاخسارش بپروراند که زیبایی‌اش چشم رهگذران را خیره سازد و طعمش بر دل‌ها بنشیند و عصاره‌اش عطش‌ها را برطرف سازد.
هنر انقلاب، هنری برخاسته از معرفت است. ذات نایافته از هستی‌بخش، کی تواند که شود هستی‌بخش؟ هنرمند انقلاب واقف است و می‌داند در کجای تاریخ ایستاده است و می‌داند رسالتش چیست؟

ایکنا- هنرمندان چگونه می‌توانند مضامین انقلاب اسلامی را با هنر خود بیان کنند؟

امیرخانی: هنرمند هر چه بیشتر با گستره هنرخودش مأنوس‌تر باشد به کارش اشرافیت بیشتری دارد و در هنگام انتقال مضامین از مستقیم‌گویی و شعار پرهیز می‌کند. قبل‌تر گفتم کار هنرمند ارائه فرم است و نه محتوا؛ بدیهی است هنرمند در هر رشته‌ای باید شناخت کاملی از نوع و نحوه تأثیرگذاری هنرخود داشته باشد. مهمترین و اساسی‌ترین کار هنرمند ابتدا تبدیل مضامین و محتوای اثر هنری به فرم است در ذهن خود؛ چرا که مضامین و محتوای بعد از ارائه اثر او در ذهن مخاطب معنا می‌گیرد. این فرایند را این‌گونه توضیح بدهیم هنرمند انقلابی به مضامین و محتوا معتقد است و در جهت تفهیم و نشر آن از ابزار هنر بهره می‌گیرد. کار او تبدیل معنا به فرم است؛ و مخاطب با فرم ارائه شده توسط هنرمند در ذهنش به معنا می‌رسد. اینجا دانش هنری نقش بسیاری دارد؛ هنرمند باید بداند و بداند و بداند دانش هنری خود را بسیار تقویت کند. آنچه اکنون معضل و مشکل است کم کاری ما است. پر واضح است با مطالعه و شناخت بیشتر و دقیق‌تر معنا به زیبایی متجلی می‌شود و تجلی معنا به اثر هنری با توجه به تجربه شخصی هنرمند و اشرافیت او به قالب هنری منتقل می‌شود. اینجا است که مخاطب دریافت‌کننده از اثر هنری حظ و بهره کافی و وافی می‌برد و مجمل و کوتاه بگویم مضامین انقلاب اسلامی در ذهن هنرمند انقلابی باید با پالایش و تبدیلش به فرمی برآمده در پوسته و پوشش هنر پدیدار شود. بدیهی‌است شناخت بیشتر هنرمند منجر به زیبایی اثری می‌شود که جاودان و پایدار است.

مهرابی: هنرمند انقلاب، هنرش هنر بیداری است. ادبیات انقلاب ادبیات بیداری و مقاومت است. ادبیاتی که صدای مردم است. هنر و انقلاب فراتر از مرزهای جغرافیایی است، چرا هنری است مبتنی بر ارزش‌ها و آرمان‌های انسانی. هنری عدالت‌خواه و ستم‌سوز. یک شاعر انقلابی مضامین متعالی را در ظرفی زیبا و به بهترین و زیباترین صورت عرضه می‌کند. 

ایکنا- درخواست‌ها و انتظارات یک هنرمند از جامعه و مسئولان

امیرخانی: عذرخواهی می‌کنم دیگر سوال‌ها و جواب‌ها هم کلیشه‌ای شده‌اند. بارها پرسیده‌اند و پاسخ دادیم بیشتر حمایت کنند! به نظرم باید مسئولان هنر و هنرمند را باور داشته باشند به خصوص آنها که متولی امر هنر هستند. هنرمندان را دریابید؛ هنرمندان لطیف هستند و تلطیف جامعه با ارائه فرم هنرمند به زیبایی میسر می‌شود و لاغیر؛ هنرمندان مناعت طبع دارند، کم توقعند، عزتمندند، به عزتشان احترام بگذاریم.

مهرابی: هنر انقلاب هنری است که در هشت سال دفاع مقدس در سنگر ایستاد و روایت فتح را عاشقانه سرود. هنر انقلاب هنری است که فریاد خاموش شهدای ترور را روایت کرد و همگام با مدافعان حرم، علم واژه‌ها را برافراشت. هنری که در سخت‌ترین تحریم‌های دشمن، در کنار مردم، نغمه امید شد. هنری تپنده و زاینده که زلال خروشانش، غبار از چشم‌ها می‌زداید. هنرمندان امروز در خط مقدم جبهه جنگ نرم حضور دارند.
مسئولان محترم فقط بدانند که در این جنگ پیش رو، تنها ابزار مؤثر و قدرتمند، هنر است. وقتی به این معرفت دست پیدا کنند آنگاه رسالت خطیر خود را در قبال هنرمندان می‌یابند.

ایکنا- سخن آخر

امیرخانی: کم کار هستیم؛ کم کار و باید تلاش‌ها افزون شود.

مهرابی: ان‌شاءالله روزی فرا برسد که همه اقشار جامعه، یکسان بتوانند از برنامه‌های هنری بهره ببرند و این فرصت برای اقشار محروم و کم درآمد هم فراهم شود تا در سبد فرهنگی خانواده‌شان، سهمی از تاتر و موسیقی و کتاب داشته باشند.