تقوا و عمل صالح؛ الفبای مدیریت و مدیرپروری

بر اساس‌ نامه 53 نهج‌البلاغه، نامه امام علی(ع) به مالک اشتر، بسیاری از فنون لازم حکومت‌داری و فاکتورهای لازم برای انتخاب یک مدیر شایسته بیان شده است.

مفاد این نامه که به هزاران سال پیش باز می‌گردد اکنون نیز ملاک عمل بسیاری از مدیران برای حکومت‌داری و ملاک مردم برای تعیین یک مدیر شایسته قرار می‌گیرد که البته اگر تاکنون چنین سخنانی الگوی عملی بسیاری از مدیران واقع می‌شد فقر مادی و معنوی در کشور بیداد نمی‌کرد.

از این رو خبرگزاری ایکنا برای تبیین ویژگی‌های یک فرد شایسته به بیانات ایشان در نهج‌البلاغه رجوع کرده است.

محمد قائمی، استاد حوزه نهج‌البلاغه و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی همدان با اشاره به اینکه امام علی(ع) در نامه 53 به مالک اشتر و در نامه 45 به عثمان بن حنیف انصاری منشور مدیریتی را ارائه می‌کنند، اظهار کرد: از دیدگاه امام علی(ع)، داشتن تقوا و عمل صالح مهم‌ترین ویژگی یک مدیر اسلامی است.

وی ادامه داد: در حقیقت امام در ابتدای نامه 53 با دعوت به تقوا، عمل صالح و اطاعت از خداوند شروع به مدیرپروری کرده است، از دیدگاه ایشان داشتن دانش و تخصص از ویژگی‌های یک مسئول است؛ بنابراین تقوا و تعهد در کنار تخصص معنا پیدا می‌کند و این دو بدون یکدیگر جایگاهی ندارند.

این استاد دانشگاه ساده‌زیستی را از دیگر ویژگی‌های یک مدیر صالح معرفی کرد و گفت: امام علی(ع) در بخشی از نامه 45 به عثمان بن حنیف، از ایشان بسیار عصبانی است چراکه جرم عثمان این بوده که در کنار سفره رنگینی که برای ثروتمندان پهن شده بود نشسته است، ایشان می‌فرمایند من برای خود دو قرص نان و دو جامه بیشتر ندارم اگر شما نمی‌توانید مانند من باشید حداقل اندکی مسیر مرا ادامه دهید.

وی تأکید کرد: متأسفانه بسیاری از مشکلات جامعه ما از آنجا نشئت می‌گیرد که مدیران اشرافی شده‌اند و نمی‌توانند وضعیت مردم را درک کنند، مردم از یک مدیر اسلامی انتظار دارند مانند عموم مردم زندگی کند.

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی همدان عدالت را از دیگر ویژگی‌های یک مدیر صالح دانست و گفت: یک مسئول شایسته باید بتواند تصمیماتی عادلانه برای مردم اتخاذ کند تا قشر ضعیف جامعه تحت فشار قرار نگیرد.

وی ادامه داد: ایشان به مالک اشتر تأکید می‌کنند که همکاران خود را از خانواده‌های سالم انتخاب کند، بنابراین مبنای انتخاب یک کادر مدیریتی باید انتخاب افراد اصلح از خانواده‌های سالم باشد.

قائمی تأکید کرد: خوش‌اخلاقی، خوش‌رفتاری، حفظ کرامت و احترام مردم، توجه به همه اقشار جامعه، حمایت از محرومان از جمله مهم‌ترین ویژگی‌های یک مدیر شایسته است.

این استاد نهج‌البلاغه اظهار کرد: یک مدیر شایسته باید برای محرومان برنامه اقتصادی ویژه‌ای داشته باشد تا بتواند فقر را از جامعه ریشه‌کن کند.

قائمی با تأکید بر اینکه مدیر شایسته ضابطه‌مندی و قانون‌مداری را بر رابطه‌مندی ترجیح می‌دهد، افزود: امام علی(ع) همواره بر رانت‌خواری می‌تازد و رانت‌خوار و پارتی‌ باز را دشمن خدا معرفی می‌کند.

وی با اشاره به اینکه یک مدیر صالح سرپرستی خود را به ظالم نمی‌سپارد و ولایت غیر را قبول نمی‌کند، افزود: عزت‌مداری در روابط بین‌الملل در عین حال متعهد بودن به قراردادها از جمله ویژگی‌های یک مسئول شایسته از دیدگاه امام علی(ع) است.

چرا امام علی(ع) به طلحه و زبیر مسئولیت نداد؟

رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان همدان و متخصص حوزه نهج‌البلاغه با بیان اینکه طلحه و زبیر به‌دنبال پست و مقام بودند، افزود: آن‌ها به ناحق می‌خواستند پست و مقامی داشته و از این پست و مقام سهمی داشته باشند در حالی‌ که امام علی(ع) سالم‌ترین افراد را برای مسئولیت برمی‌گزید.

وی یادآور شد: از نخستین کسانی که با حضرت امیر(ع) بیعت کردند زیبر و پس از آن طلحه بود افرادی که تلاش کردند امام علی(ع) به خلافت برسد، آن‌ها انتظار داشتند پس از اینکه امام علی(ع) به خلافت رسید مسئولیتی را به آن‌ها بدهد و حتی به حضرت گفتند شما با ما مشورت نمی‌کنید و انتظار داشتیم فرمانداری شام و کوفه را به ما بدهید.

قائمی گفت: ایشان معتقد بود اگر آنها به این دو منطقه بروند فقرا تضعیف شده، افراد نادان دور آن‌ها را گرفته و با قدرتمندان و ثروتمندان علیه ضعفا سازش می‌کنند، دلیل اینکه نباید به افرادی مانند طلحه و زبیر اعتماد کرد، این است که آن‌ها می‌خواستند با ثروتمندان هم‌دست شده که در پی آن فقرا ضعیف‌تر می‌شوند.