کرونا با نگاه الهیاتی شر مطلق نیست

به گزارش ایکنا، پنل دین و اخلاق نخستین همایش ملی فرهنگ با تأکید بر جنبه‌های فرهنگی و اجتماعی کرونا، 30 اردیبهشت ماه با حضور علی الله‌بداشتی، استاد فلسفه و کلام دانشگاه قم، حجت‌الاسلام محمدحسین مختاری، رئیس مؤسسه عروة‌الوثقی، محمد محمدرضایی، استاد فلسفه دین دانشگاه تهران، محمدرضا بیات، استاد فلسفه دین دانشگاه تهران، مصطفی محمودی صاحبی، استادیار دانشگاه زاهدان و غلامرضا معارفی، استادیار دانشگاه شاهد برگزار شد. 

محمدرضا بیات در این پنل در سخنانی با موضوع «دیدگاه اسمارت درباره ابعاد دین»، گفت: هر یک از ادیان با توصیف خدا و جهان تصویری به مؤمنان می‌دهند تا بتوانند از زاویه آن ادیان به عالم و جهان بنگرند. تبیین یک پدیده به معنای کشف مؤلفه‌هایی اساسی یک پدیده و ربط آن با پدیده‌های بیرونی است که به کمک نظریات فلسفی و الهیاتی و علمی ممکن است.

وی افزود: فیلسوفان هر واقعه ناخوشایند و منجر به درد و رنج را شر نامیده‌اند؛ البته تقسیم‌بندی‌های متفاوتی از شرور ارائه شده است؛ فلاسفه اسلامی هم تبیینی قابل دفاع از رابطه شرور با خدا دارند که با تبیین فلاسفه غیرمسلمان تفاوت زیاد و ماهوی دارد.

بیات تصریح کرد: تبیین مؤمنان در ادیان مختلف از حوادث و وقایع ناخوشایند همواره بر فهم یکی از الهیات‌دانان و فیلسوفان متون مقدس استوار بوده است؛ یک مؤمن مسیحی حوادث ناخوشایند را به مدد تبیین افرادی چون آگوستین و شلاخر مایر و یک فرد مسلمان به مدد نگاه مفسران قرآن برداشتی از درد و رنج دارد.

استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: البته مردم به برداشت این افراد مؤمنانه می‌نگرند اما نه اینکه این تبیین الهیاتی لزوما درست است و ممکن است گاهی نادرست هم باشد ولی باز نگاه مؤمنانه مردم حاکم است بر خلاف تبیین فلسفی که مردم اعتماد چندانی به آن ندارند.

بیات اضافه کرد: اسمارت بر این باور است که همه ادیان سنتی و جنبش‌های غیر دینی مدرن، مجموعه آموزه‌های خاص و منحصر به فردی برای توصیف امر غایی، جهان و انسان ارائه می‌دهد؛ او معتقد است که نباید آموزه‌های ادیان را به مثابه سیستم بنگریم. اسمارت بر این باور است هر دینی از خدا و جهان فهم و درکی به مؤمنان می‌دهد تا پدیده‌ها را تبیین کنند؛ در واقع آموزه‌های ادیان پشتوانه نظریات تبیینی مؤمنان هستند.

استاد دانشگاه تهران در نتیجه‌گیری بحث، گفت: نتیجه بحث اینکه اگر دیدگاه اسمارت در مورد یک مؤمن مسلمان پیاده شود می‌توان گفت در پرتو این تفکر که خداوند، عالم، قادر و خیرخواه است، کاری عبث و بیهوده نمی‌کند و از سویدای دل مخلوقات خود آگاه است، ثانیاً انسان با سایر مخلوقات او متفاوت است لذا خدا برای رستگاری او رسولانی را فرستاده گرچه در انتخاب خود مختار است؛ یک مؤمن مسلمان هستی و پدیده‌های خوشایند و بدایند را از این منظر می‌نگرد بنابراین هر رنج و دردی را شر نمی‌بیند.

بیات گفت: در نگرش قرآن کریم ابراهیم آتش را خوشایند می‌داند و آن را تحمل می‌کند زیرا با توجه به آموزه‌های قرآن انسان مسلمان می‌داند وقوع این حوادث دلایل موجهی مانند ابتلاء و عاملی برای پیشرفت دارد. البته در قرآن وجود شرور اخلاقی پذیرفته شده است ولی انسان‌ها خودشان مسئول این شرور هستند.

وی تأکید کرد: براین اساس اگر در کرونا منشا بیماری را طبیعی بدانیم لزوما شر نیست ولی اگر نیت شرورانه انسانی آن را پدید آورده باشد مسئولیتش بر دوش خود انسان‌ها است و شری است که بشر با دست خود ایجاد کرده است. همچنین لزوما تبیین‌های فلسفی _ عملی و الهیاتی در برابر هم و مخالف نیستند؛ مثلا تبیین الهیاتی، رابطه رنج را با خداوند روشن می‌کند ولی تبیین علمی ربط آن را با عوامل بیرونی و درونی ارائه می‌دهد.

استاد دانشگاه تهران اظهار کرد: اگرچه در دوره مدرن از تبیین الهیاتی فاصله گرفته شده است ولی این تبیین نوعی تبیین است که نباید نامعتبر شاخته شود. تبیین الهیاتی تلاش می‌کند تا مؤمنان با این زاویه به هستی نگاه کنند و از تبیین‌های خرافی و وهمی دور باشند.