ورمزیار: تعزیه فقط با حفظ اصالت زنده می‌ماند + فیلم و صوت
یک نقال گفت: تعزیه هنری نیست که به اسم نوآوری در آن دخل و تصرف کرد زیرا این هنر تنها بر پایه حفظ اصولش زنده می‌ماند.
مرشد ابوالفضل ورمزیار، نقال و کارگردان تئاتر در گفت‌و‌گو با ایکنا پیرامون ریشه‌های هنر تعزیه گفت: آنچه که امروز ما از تعزیه داریم از دوره قاجار است، هرچند که در کهن‌تاریخ کشورمان و بین‌النهرین هم می‌شود نمودهایی از تعزیه را با اشکالی متفاوت مشاهده کرد. بهترین مثال در این رابطه «سوگ سیاوشون» است. با این توضیح باید بگویم شخصیت‌هایی مثبت در تعزیه به نوعی ریشه‌های خود را از سیاوش وام و اشقیا نیز از کاراکترهای منفی و باستانی کشورمان تاثیر گرفته‌اند. در مباحث نشانه‌شناسی تفاوت‌هایی را در فرهنگ‌های مختلف شاهد هستیم. در آیین ایرانی، رنگ سفید به معنای شادی است اما دقیقاً همین رنگ در فرهنگ هندو، برای غم استفاده می‌شود.
وی افزود: وقتی با کارشناسان درباره ریشه‌های تعزیه حرف می‌زنیم هر یک دوره‌ای خاص را نام می‌برند. یکی می‌گوید ریشه‌های تعزیه را باید در دوره آل بویه جستجو کرد و دیگری معتقد است در زمان صفویه این امر رخ داده است. برخورد با تعزیه نیز در طول تاریخ متفاوت است. یعنی در دوره غزنویان و پهلوی با تعزیه برخورد بدی می‌شد اما در مقاطعی دیگر از تعزیه حمایت صورت می‌گرفت.
تحریف در تعزیه
این کارگردان تئاتر تاکید کرد: نوآوری در تعزیه به راحتی اتفاق نمی‌افتد اما متاسفانه عده‌ای تنها به تصور اینکه کاری جدید انجام می‌دهند دست به تحریف‌هایی می‌زنند که برای تعزیه بسیار خطرناک است. برای مثل در بحث رنگ‌شناسی تعزیه که نکته‌ای بسیار مهم است تغییراتی را به وجود می‌آورند که ریشه علمی ندارد. رنگ در تعزیه کاراکتر را شکل می‌دهد. یعنی وقتی اشقیا قرمز می‌پوشند معنی خاص مد نظر است، همچنین انتخاب سبز برای اولیا هم پیامی خاص دارد، پس در این رابطه تغییر یک اشتباه محض است البته به نوعی دیگر نیز این مشکل در عرصه موسیقی تعزیه هم صادق است.
ورمزیار تاکید کرد: این روزها برخی از موسیقی‌هایی که در تعزیه شنیده می‌شود سخیف و کپی‌برداری از برخی آهنگ‌هاست؛ درحالیکه ردیف و دستگاه‌هایی که موسیقی تعزیه بر مبنای آن شکل گرفته هر کدام قواعد خود را دارد حتی نوع خواندن اولیاء قواعد خاص را طلب می‌کند. با این توضیح متوجه می‌شویم نوآوری در تعزیه امری دشوار است چرا که اساس این هنر بر پایه قواعد سنتی خود مستحکم شده است.
این نقال تاکید کرد: تاکید روی اصول و قواعد تا به اندازه‌ای در تعزیه جدی است که بازیگران نقش اولیا و اشقیا سخنان خود را از روی کاغذ می‌خواند. این به آن معنا نیست کلماتی که قرار است بگویند را حفظ ندارند، بلکه می‌خواهند به تماشاگر این نکته را تفهیم کنند حرفی که می‌زنند مستند است والا هر یک از تعزیه‌خوان‌ها از کودکی در این هنر بوده‌اند و همه دیالو‌گ‌ها را هم حفظ هستند.
این پژوهشگر نمایش‌‌های آیینی تاکید کرد: در دوره صفویه فعالیت‌های مربوط به هنرهای اسلامی به شکل کاملاً جدی مد‌نظر بود. یعنی آدم‌هایی که در آن فعال بودند صاحب نظر بوده و هر کسی نمی‌توانست به راحتی در این حوزه ورود داشته باشد. تعزیه با هنرهای دیگر تفاوت ویژه دارد. در سینما و دیگر هنرهای نمایشی می‌توان از کارهای دیگر الگوبرداری و کپی‌کاری کرد اما این اتفاق در تعزیه نمی‌تواند رخ دهد. از همین روی حفظ اصالت تعزیه تاکید فراوانی صورت می‌گیرد.
بیشتر بخوانید:
تعزیه با گذشت زمان تازه‌تر می‌شود
هاشمی: تعزیه از اصالت خود منحرف شده است
وی متذکر شد: ظلم آشکار به تعزیه این است که فکر کنیم این هنر به واسطه علمی غنای لازم را ندارد درصورتیکه این حوزه دانشگاهی است که برای فعالیت در آن باید از کودکی شروع به آموختن کرد. در تعزیه فردی که امام‌خوان می‌شود مطمئناً باید از کودکی کارش را آغاز کرده تا در ادامه بتواند قاسم‌خوانی یا علی‌اکبر خوانی کند والا بدون پیمودن این مراحل به یکباره نمی‌توان در تعزیه امام‌خوان شد. این ویژگی درباره تعزیه‌خوانانی که نقش اشقیا را بازی می‌کنند نیز وجود دارد. بهترین نمونه اسماعیل محمدی یکی از اساتید این حوزه است که در بحث مخالف‌خوانی برای خود آوازه‌ای دارد و با بازی خیره‌کننده خود در نقش شمر یا یزید چنان نفرت را زنده می‌کند که باعث می‌شود قدرت تاثیرگذاری تعزیه چند برابر شود.
گل بی خار کجاست؟
ورمزیار در پاسخ به این سوال که آیا برخی رفتارهایی که در فضای مجازی از تعزیه دیده می‌شود، ذهن مردم را نسبت به این هنر بد‌بین نمی‌کند؟ گفت: گل بی خار کجاست؟ اینگونه نیست فردی که در تعزیه کار می‌کند از هر گونه خطایی بری است. اتفاقاً درباره چنین هنرمندانی حساسیت چند برابر است. یعنی اگر فردی کاری خطا انجام دهد برای مردم درکش ممکن است اما اگر اولیا‌خوانی چنین اشتباهی را مرتکب شود بازتاب آن چندین برابر می‌شود! با این توضیح تاکید دارم هنرمند تعزیه حتماً باید دغدغه‌مند این حوزه باشد ولی به هر حال در میان تعزیه‌خوان‌ها نیز ممکن است افرادی وجود داشته باشند که هم در تعزیه و هم در زندگی شخص مرتکب خطاهایی شوند اما این را نمی توان به کل این هنر تعمیم داد.
این نقال یادآور شد: باید این نکته را در نظر داشته باشیم که فردی که امام‌خوانی انجام می‌دهد قرار نیست در زندگی شخصی نیز نقش امام را ایفا کند. نکته دیگر، اگر تعداد خطاهایی که در تعزیه رخ می‌دهد را با دیگر بخش‌های هنر و حتی دیگر مشاغل مقایسه کنید متوجه خواهید شد در تعزیه این اتفاق بسیار کمتر از دیگر بخش‌هاست.
وی در پاسخ به این سوال که متولی امروز تعزیه چه نهادی است؟ بیان کرد: دفتر هنرهای نمایشی و آئینی وزارت ارشاد، مسئولیت نظارت روی هنرهای آیینی و سنتی از جمله تعزیه را بر عهده دارد اما باز هم برخی خطاها را تعزیه شاهد هستیم چرا که این مرکز به وظیفه خود به درستی عمل نمی‌کند، وگرنه آن چیزی را که در فضای مجازی در برخی از تعزیه‌ها شاهدیم، نبودیم.
انتهای پیام
