قربان‌نژاد: تعزیه رو به فراموشی است/ اجرای ارکستری اشتباه است نه نوآوری! + فیلم و صوت
مظفر قربان‌نژاد، پیشکسوت تعزیه گفت: متأسفانه تعزیه راه خود را گم کرده است زیرا آهنگ‌ها و سبک‌هایی که در تعزیه وجود داشت در حال فراموشی است.
مظفر قربان‌نژاد؛ تعزیه‌خوان پیشکسوت در گفت‌و‌گو با ایکنا؛ با بیان اینکه تعزیه‌خوانی را از کودکی آغاز کرده است، گفت: کارم را از هفت‌سالگی زیرنظر اساتید برجسته گیلان آغاز کردم. تعزیه را باید از کودکی آغاز کرد، چون اگر قرار باشد آن را از جوانی آغاز کرد خیلی سخت می‌توان در این حوزه به جایگاه لازم رسید. تعزیه‌خوانی که از سکینه‌خوانی و رقیه‌خوانی آغاز کند و در ادامه به قاسم‌خوانی و علی‌اکبرخوانی می‌رسد، در بزرگسالی نیز عباس‌خوانی را به‌خوبی انجام خواهد داد. این موضوع را بارها به شاگردانم گوشزد کرده‌ام که دوطفلان‌خوان خوب، می‌تواند یک قاسم‌خوان خوب هم باشد، چراکه ردیف‌ها و موسیقی‌ها در تعزیه به یکدیگر متصل هستند.
وی درباره اولین حضورش در تعزیه گفت: در کودکی به همراه پدرم به هیئتی به نام جوادالائمه در رشت رفته بودم. یکی از این روزها در تعزیه نسخه‌ای (نفر) کم داشتند برای همین از من تقاضا کردند آن را بخوانم. با قبول این امر دیگر عاشق تعزیه شدم و تا امروز هم این عاشقی ادامه دارد، البته در ابتدای راه خطاهایی داشتم و گاهی کلمات را اشتباه می‌گفتم، اما تذکراتی که به من داده می‌شد حکم اندرز را برایم داشت تا بتوانم به‌مرور به کیفیت مطلوب دست پیدا کنم.
قربان‌نژاد ادامه داد: متأسفانه تعزیه راه خود را گم کرده است، زیرا آهنگ‌ها و سبک‌هایی که در تعزیه وجود داشت در حال فراموشی است. در ضمن آدم‌هایی که این روزها وارد تعزیه می‌شوند، بدون طی کردن مسیر به این هنر وارد می‌شوند. در کنار این دو معضل استفاده نادرست از رنگ‌ها، عامل دیگر زیر سؤال بردن تعزیه است. برای مثال در تعزیه باب است که شمر، قرمز بپوشد، اما اخیراً بر تن شمر پیراهن سیاه می‌کنند. این چه اتفاقی است که رخ می‌دهد؟ آیا افرادی که این کار را انجام می‌دهند، نمی‌دانند هر رنگ برای خود فلسفه‌ای دارد؟
وی ادامه داد: نکته عجیب دیگر اینکه تعزیه در برخی نقاط به‌جای سوز و گداز، جای خود را به سوارکاری داده است! در صورتی‌که در تعزیه باید شوری ایجاد شود تا مردم را تحت تأثیر خود قرار دهد نه اینکه بخواهیم با سوارکاری هیجان به مخاطب منتقل کنیم، البته وقتی پیشکسوتان نسبت به این تحریف‌ها اعتراض می‌کنند، می‌گویند این اقدامات گامی در جهت نوآوری است، ولیکن آنها غافل هستند اگر قرار است حساب‌کتابی رخ دهد باید با دقت این امر صورت گیرد.
قربان‌نژاد تأکید کرد: در تعزیه برخی آهنگ‌ها سال‌هاست قدمت دارد. برای مثال دشتی و دیلمان را صد سال است که می‌خوانیم، ولی بیک‌باره این سبک را تبدیل به ریتم می‌کنند تا بتوانند سینه‌زنی انجام دهند! عجیب‌تر اینکه در علی‌اکبرخوانی یا عباس‌خوانی یک سینه‌زنی وجود دارد، در صورتی که امروز در هر یک از این تعزیه‌ها چهار سینه‌زنی را شاهد هستیم! وقتی این اتفاقات را می‌بینیم دلم می‌سوزد، چون بیش از 50 سال است در تعزیه خدمت می‌کنم.
وی با بیان اینکه برخی مواقع در تعزیه ارکستر آورده می‌شود گفت: سال گذشته شاهد بودیم که تعزیه‌ای را با ارکستر اجرا کردند! این کار را می‌توان تعزیه گفت؟ در این میان وقتی از آنها سؤال می‌شود، چرا چنین کاری انجام داده‌اند، می‌گویند در تکیه دولت چنین اتفاقی رخ داده است، ولی آنها درک نمی‌کنند تنها در مقطعی در تکیه دولت این اتفاق رخ داده، پس دلیل نمی‌شود که آنها نیز بخواهند چنین کاری را انجام دهند. لازم به ذکر است آنچه درباره تکیه دولت گفته می‌شود کسی به چشم ندیده است، برای همین هم نمی‌توان چندان روی سندیت آن حساب کرد.
این تعزیه‌خوان اضافه کرد: آنها در اجرای تعزیه با ارکستر هم موفق نبودند، چون بعد از 40 روز تمرین، به دلیل ناآشنایی نمی‌دانستند که در بخش‌هایی از تعزیه موسیقی وجود دارد و در بخش‌هایی نیز این امر به چشم نمی‌خورد، حتی گام‌ها در تعزیه شرایط و اصول خود را دارد و این‌گونه نیست که یک نفر بخواهد در تعزیه آوازه‌خوانی کند. تعزیه موسیقی شاخصه‌های خاص خود را دارد یعنی در بخش‌هایی تعزیه‌خوان باید دو دانگ بخواند و در جای دیگر چهار دانگ یا در قسمتی باید شور خوانده شود و در قسمتی دیگر دشتی، اما در تعزیه‌ای که با ارکستر انجام شد این اتفاقات رخ نداد.
وی در پاسخ به این سؤال که تعزیه در چه مناطقی از کشور به شکل اصیل خود برگزار می‌شود؟ بیان کرد: تا زمانی‌که موبایل‌ها تا به این اندازه فراگیر نشده بود در روستاها شکل اصیل تعزیه را شاهد بودیم، ولی آنجا نیز تحت تأثیر تحریفات قرار گرفته است، ولیکن با این وجود در قیاس با شهرها هنوز در روستاها شکل واقعی‌تری از تعزیه را شاهد هستیم.
بیشتر بخوانید:
مرشد میرزاعلی: نیازمند موزه تعزیه هستیم
سوگنامه هنری کاملاً مدرن است
قربان‌نژاد با بیان اینکه آوردن دختربچه در تعزیه اشتباه محض است، بیان کرد: وقتی دختربچه را به تعزیه می‌آورید در حقیقت به این هنر اجحاف کرده‌اید، چون دختر تنها می‌تواند رقیه‌خوان یا سکینه‌خوان باشد، زیرا با بزرگ‌تر شدن دیگر نمی‌شود در تعزیه حضور داشته باشد. این امر به آن معناست که یک بچه‌خوان پسر را از تعزیه کنار گذاشته‌ایم.
این پیشکسوت تعزیه تأکید کرد: وضعت تعزیه به اندازه‌ای است که در هر موقعیتی می‌توان آن را اجرا کرد. برای نمونه در یک کوچه هم می‌توان تعزیه را اجرا کرد. برای همین هم تعزیه را پدر تئاتر می‌نامند. نکته دیگر اینکه تعزیه مخاطب جهانی دارد. من خود این امر را در اجراهایی که در انگلیس داشتم به‌خوبی شاهد بودم. استقبالی که از تعزیه در خارج از کشور وجود دارد تنها به یک قشر خاص خلاصه نمی‌شود، بلکه اساتید دانشگاه انگلیس نیز از کار ما به‌شدت خوششان آمده بود و دائماً درباره این هنر از ما سؤال می‌کردند. درباره تعزیه بزرگان بسیاری اظهارنظر کرده‌اند که پیتر بورک یکی از آنهاست. وی بعد از دیدن تعزیه هاشم فیاض به‌اندازه‌ای تحت تأثیر هنر وی قرار گرفت که وی را علی‌بابای تعزیه خواند.
وی متذکر شد: وقتی می‌گویم تعزیه را در هرجایی می‌توان اجرا کرد به این معنا نیست که برای اجرا شرایطی وجود ندارد. برای مثال در پارکی که ممکن است شرایط لازم وجود نداشته باشد تعزیه نمی‌توان اجرا کرد. تعزیه باید در زمان و مکانی مناسب اجرا شود تا آدم‌هایی که آن را می‌بینند هم به لحاظ روحی شرایط لازم را برای شنیدن و دیدن تعزیه داشته باشند. به همین دلیل اگر قرار است در پارک‌ها این امر صورت گیرد حتماً باید در فضایی نظیر آمفی‌تئاترهایی که در پارک وجود دارد این امر صورت گیرد.
این تعزیه‌خوان در پاسخ به این سؤال که رسیدگی به اهالی تعزیه چگونه است؟ بیان کرد: انجمن تعزیه ایرانیان سالیان قبل افتتاح شد اما به‌مرور متوجه شدم که این مکان هم برای مقاصد خاص راه‌اندازی شده است. این مرکز هنوز هم وجود دارد، اما به‌شخصه شش سالی می‌شود که از آن استعفا داده‌ام. جدای این مرکز، انجمنی تحت عنوان تعزیه ایرانیان وجود دارد که احمد عزیزی آن را راه‌اندازی کرده و مخلصانه در حال کمک کردن به تعزیه و اهالی آن است. هنر تعزیه هم ثبت ملی شده هم ثبت جهانی. این به آن معناست که تعزیه برای خود بودجه مجزا دارد، اما چون تعزیه متولی دولتی ندارد مشخص نیست پول‌های آن کجا و چه زمان خرج می‌شود.
قربان‌نژاد درباره متنوع بودن تعزیه بیان کرد: تنوع به‌اندازه‌ای بالاست که اگر هر روز بخواهیم تعزیه‌ای جدید اجرا کنیم به‌اندازه تمام روزهای سال، مجلس برای تعزیه وجود دارد. باید به یاد داشت تعزیه تنها به‌روزهای عزاداری خلاصه نمی‌شود، بلکه در تولیدها هم می‌توان تعزیه داشت. همچنین تعزیه به دیگر پیامبران هم گسترش پیدا می‌کند، پس وقتی چنین ظرفیتی در این هنر وجود دارد حیف است که امروز شاهد چنین وضعیتی برای تعزیه باشیم. هرچند هنوز هم در خوانسار شاهد اجراهای تعزیه پیامبران هستیم اما میزان چنین تعزیه‌هایی کم شده است.
انتهای پیام
