خانه‌های وقفی «فوگرای»؛ میراثی 500 ساله در آلمان

به گزارش ایکنا، فرهنگ وقف و ساختن امکانات رفاهی و حیاتی برای افراد یکی از مسائل تأکید شده در شریعت اسلامی است. بر این اساس افراد خیِّر با ساختن مدرسه، مسجد، خانه و اماکن ورزشی و فرهنگی آنها را به مالکیت عمومی و برای مصرف عموم در می‌آورند. این کار که وقف نام دارد از جمله اموری است که در دین اسلام مورد سفارش بوده و هر ساله در جوامع اسلامی، مسلمانان اماکن و ساختمان‌های بسیاری را وقف می‌کنند.

البته به مانند کارهای خیریه، وقف کردن تنها در مورد مسائل مرتبط با مادیات نیست و افراد می‌توانند در مورد مسائلی مانند آموزش و یاد دادن مهارت‌های مختلف به افراد، دانش و علم خود را وقف کنند.

برخلاف تصور وقف تنها در دین اسلام وجود ندارد، بلکه به دلیل ماهیت خیرّانه و انسان‌دوستانه خود، بسیاری از ادیان و آئین‌ها بر ضرورت ایجاد و گسترش فرهنگ وقف در جوامع انسانی تصریح کرده‌اند.

محله فوگرای (Fuggerei) در شهر آوگسبورگ آلمان را می‌توان به عنوان یک نمونه جالب از سنت وقف در دین مسیحیت و اروپا دانست که با وجود گذشت بیش از 500 سال از آن، همچنان به عنوان یک محله زنده در آلمان مشهور است و از آن به عنوان قدیمی‌ترین نوع از مسکن اجتماعی نام برده می‌شود.

این محله نام خود را از خانواده فوگر(Fugger)  گرفته است و در سال 1516 از سوی فردی  به نام یاکوب فوگر (Jakob Fugger) ساخته شد. فوگر یک کارآفرین، معدن‌دار و بازرگان بزرگ اهل آلمان و سرسلسله خاندان فوگر بود. او تأثیرات بسیاری بر تجارت سنگ آهن و معدن‌داری داشت و این محله را به عنوان مکانی که شهروندان نیازمند آگسبورگ می‌توانند در آن مستقر شوند، تأسیس کرد.

یاکوب فوگر، نماد تاجر مذهبی اروپا 

یاکوب فوگر فون در لیله (Jakob Fugger von der Lilie) ـ متولد 6 مارس 1459 و وفات 30 دسامبر 1525ـ شخصی بود که این مجتمع مسکونی را وقف کرد. وی از جمله ثروتمندان آلمان در آن دوران بود که ثروت خود را از طریق تجارت، معدن و بانکداری به دست آورد.

او از نوادگان خانواده فوگر در شهر آگسبورگ بود و در عرض چند دهه، شرکت خانوادگی خود را تبدیل به کسب و کاری بزرگ در سراسر اروپا کرد. وی تحصیلات خود را در سن 14 سالگی در ونیز آغاز و تا 1487 در همان شهر زندگی کرد. در همان زمان او به نوعی روحانی مسیحی بود و با وجود اینکه هرگز در صومعه زندگی نکرده بود، چندین دوره تحصیلات مذهبی را هم گذارند.

ثروت خالص فوگر بیش از 400 میلیارد دلار تخمین زده شده و در سال 1525، ثروت شخصی او معادل 2 درصد از تولید ناخالص داخلی اروپا به شمار می‌رفت.

اساس ثروت خانواده فوگر عمدتاً توسط تجارت محصولات نساجی با ایتالیا ایجاد شد. این شرکت پس از آنکه برادران فوگر(اولریش، گئورگ و یاکوب) معاملات بانکی خود را با چند شهر و قلمرو در آلمان و سایر نقاط اروپا گسترش دادند، به سرعت رشد کرد و در همان زمان عملیات معدن‌کاری در تیرول (اتریش کنونی) را آغاز کردند. از سال 1493 این خانواده حق استخراج نقره و مس در پادشاهی‌های بوهمیا و مجارستان و از سال 1525 حق استخراج نقره و سینات در آلمدن (واقع در اسپانیا) را داشتند. پس از 1487، یاکوب فوگر عملاً رئیس تجاری خانواده بود و بازار مس اروپا را تقریباً به انحصار خود درآورد.

یاکوب فوگر میراث و شهرت ماندگار خود را از طریق بنیادهای خود در آگسبورگ به دست آورد. عبادتگاهی که توسط او و از سال 1509 تا 1512 ساخته شده، اولین ساختمان دوره رنسانس آلمان به حساب می‌آید و شامل مقبره برادران اولریش، جورج و یاکوب است.

میراثی برای آیندگان 

 تا سال 1523، در این محله 52 خانه ساخته شده بود و در سال‌های بعد این منطقه با خیابان‌های مختلف، میدان‌های کوچک و یک کلیسا گسترش یافت. دروازه‌های این محله شب بسته می‌شد. به همین دلیل فوگرای در نوع خود بسیار شبیه به یک شهر کوچک مستقل قرون وسطایی بود.

 فوگرای  بازهم در سال‌های 1880 و 1938 گسترش یافت و امروزه شامل 67 خانه با 147 آپارتمان، یک چاه آب قدیمی و یک ساختمان اداری است. در سال ۱۹۴۳ در یکی از باغچه‌های مجتمع مسکونی فوگرای یک پناهگاه زیر زمینی برای حفاظت از ساکنان در حین حملات هوایی ساخته شد. در شامگاه ۲۵ فوریه سال ۱۹۴۴ بر اثر حملات جنگنده‌های بریتانیایی دو سوم این مجتمع مسکونی ویران شد. از سال ۱۹۴۵ ساخت مجتمع بر مبنای ساختار قدیمی آن شروع شد.

از سال ۱۵۲۱ میلادی تا امروز اجاره سالانه واحدهای مسکونی در فوگرای یک «گولدن راین» معادل ۸۸ سنت یورو است که امروز ثابت مانده و تغییر نکرده است. مستاجران در عوض باید برای خانواده فوگر دعا و در فعالیت‌های خیریه اجتماعی شرکت کنند. هزینه‌های جانبی مثل آب، برق و وسایل گرمایشی برعهده مستاجران است.

شرایط زندگی در فوگرای به همان صورتی است که 500 سال پیش بود: فرد باید حداقل دو سال در آگسبورگ زندگی کرده باشد، از مذهب کاتولیک و بدون بدهی فقیر شده باشد. پنج دروازه این محله هنوز هم سر ساعت 10 شب بسته می‌شوند.

واحدهای مسکونی در این منطقه شامل واحد‌هایی بین 45 تا 65 متر مربعی است. البته به دلیل نوع معماری خاص آن، کل محله به مانند یک خانه بزرگ است. برخلاف موارد مشابه که در کشورهای عمدتاً کمونیستی وجود داشت و برخی از ساختمان‌ها آشپزخانه و حمام استراکی داشتند، هر خانواده آپارتمان مخصوص خود را دارد که شامل آشپزخانه، سالن و دو اتاق خواب است که مجموعاً در حدود 60 متر مربع مساحت واحد مسکونی را تشکیل می‌دهند. آپارتمان‌های طبقه همکف دارای یک باغچه کوچک هستند، در حالی که آپارتمان‌های طبقه بالا اتاق زیر شیروانی دارند.

همه آپارتمان‌ها دارای امکانات مدرن مانند تلویزیون و آب جاری هستند. یک آپارتمان در طبقه همکف خالی از سکنه است و به عنوان موزه‌ای برای عموم باز است. زنگ درها دارای اشکال پیچیده‌ و منحصر به فردی هستند. علت آن به قبل از نصب چراغ‌های خیابانی برمی‌گردد که در آن ساکنان می‌توانستند با لمس دسته در، در هنگام تاریکی، درب خانه خود را تشخیص دهند. از سال 2020، هزینه تور گردشگری به فوگرای 6.5 یورو است که بیش از هفت برابر اجاره سالانه است. اعضای مجتمع موظف به کمک در همه امور آن هستند. از رسیدگی به امور باغچه و گل‌کاری تا تعمیرات ساختمان و نگهبانی در موزه مجتمع.

گزارش از محمدحسن گودرزی