تحلیل کمی و کیفی فرایند آموزش قرآن کودکان در دوره ابتدایی

 

نگارنده مقاله معتقد است، علی‌رغم این‌که ضرورت آموزش قرآن مورد تأیید همگان است و حتی در نظام آموزش و پرورش کشور نیز رسماً به آن همت می‌شود، اما تحقیقات انجام شده درباره کمیت و کیفیت و ابعاد مختلف آموزش قرآن، بسیار پراکنده بوده و نشانگر غفلت متخصصان از این موضوع مهم است. کج‌فهمی‌های رایج در آموزش قرآن، از عمده دلایل موفقیت کم این درس است که عمدتاً ریشه در چهار حوزه: هدف‌گذاری، برنامه­‌ریزی، اجرا و ارزشیابی دارد. راهکار اساسی اصلاح آن، داشتن عزم ملی برای شناسایی و تلاش برای جلوگیری از تکرار اشتباهات و  باورهای غلط گذشته و جایگزین روش‌های معقول و علمی است.

 

در بخش دیگر این مقاله آمده است «بررسی برنامه آموزش قرآن کریم از طریق مشاهده رفتار تدریس و ارزشیابی معلمان در محیط واقعی کلاس‌ها، حاکی از آن است که وضعیت اجرای برنامه در بخش‌های مختلف چنین است: آموزش روخوانی و استماع نوار، ضعیف؛ داستان، متوسط؛ ارزشیابی از عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان، کاملاً ضعیف (هومن و همکاران، بررسی برنامه آموزش قرآن کریم).

 

ارزشیابی از اجرای آزمایشی آموزش قرآن پایه چهارم ابتدایی، نشان می­‌دهد که بسیاری از اهداف شناختی، مهارتی و نگرشیِ تنظیم شده در راهنمای برنامه آموزش قرآن، در طرح‌ریزی برنامه درسی استفاده نمی‌­گردد (شعبانی، ارزشیابی از اجرای آزمایشی آموزش قرآن پایه چهارم ابتدایی). بررسی سیر آموزش قرآن در دوره تحصیلی ابتدایی، دلالت دارد که مربیان و معلمان قرآن در سطح کشور، عمدتاً از لحاظ کیفی و تخصصی آمادگی لازم را برای آموزش مؤثر قرآن ندارند».

 

در ادامه نگارنده به اسناد بالادستی چون 1- سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، 2- سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، 3- چشم‌انداز برنامه درسی ملی، 4- منشور توسعه فرهنگ قرآنی کشور (مصوبه 22/02/1388)، 5- مبانی و روش آموزش قرآن کریم در دوره ابتدایی (وزارت آموزش و پرورش، 1391)، 6- مصوبه جلسه 647 شورای عالی آموزش و پرورش و 7- اهداف کلی آموزش قرآن دوره ابتدایی (مصوبه جلسه677 شورای عالی آموزش و پرورش) استناد می‌کند.

نگارنده طی جمع‌بندی محتوای اسناد بالادستی (اهداف آموزش قرآن کریم کودکان دوره ابتدایی)، ارائه می‌دهد که تحلیل محتوایی اسناد یاد شده، نشان می‌دهد که اهداف آموزش قرآن کریم به کودکان در دوره ابتدایی چنین است:

1- یادگیری قرآن (روخوانی، روان‌خوانی و مفاهیم) به‌علاوه تقویت انس با قرآن
2- ارتقای روخوانی و روان‌خوانی قرآن کریم به منظور ارتقای فرهنگ و سواد قرآنی جامعه
3- توسعه مهارت‌های سه‌گانه روخوانی، روان‌خوانی و درک معنای آیات قرآن کریم
4- ورود به دریای معرفت و ارتباط با خدا به وسیله توانایی خواندن، درک معنا، تدبر و انس با قرآن کریم
5- توانایی صحیح و روان خواندن و درک عبارات ساده و پرکاربرد به منظور توانایی نسبی تدبّر اولیه در برخی آیات با هدف تربیت دینی و ارتقای هویت الهی
6- کمک به درک معنای آیات قرآن، متون اسلامی و روایات معصومان(ع)
7- توجه و رسیدن به آموزش جامع قرآن کریم یعنی قرائت، حفظ، مفاهیم، تدبر و سبک زندگی قرآنی
8- علاقه‌مند شدن به کسب اطلاعات مهم قرآنی.

 

بنابر این خلاصه عناوین و مطالب فوق را می‌توان چنین دانست «صحیح و روان خواندن آیات همراه یادگیری مفاهیم آیات، برای تدبر و انس با قرآن و برای رسیدن به سبک زندگی قرآنی (حیات طیبه انسانی)».

 

در بخش نتیجه‌گیری این مقاله نیز آمده است؛

 

1- بر اساس مطالب اسناد بالادستی نظام آموزش و پرورش و نظرات کارشناسان ارشد حوزه آموزش رسمی قرآن کریم کودکان در دوره ابتدایی، هدف آموزش مطلوب رسمی قرآن کریم کودکان دوره ابتدایی، آموزش جامع قرآن «صحیح و روان‌خوانی آیات قرآن، درک مفاهیم آیات منتخب، تدبر و انس با کلام الهی، به منظور رسیدن به سبک زندگی قرآنی (حیات طیبه)» است. 

 

2- عناصر اصلی این آموزش عبارت‌اند از: اهداف، محتوا، شیوه‌های تدریس و کلاس‌داری، وسایل و رسانه‌های آموزشی و رسم‌الخط، فضای معنوی و فیزیکی، زمان تدریس، نظام ارزشیابی، نقش معلم، قرآن‌آموزان، نقش خانواده، نهادهای دیگر و مدیریت قرآنی جامعه.