مقالات سالنامه پژوهشی نبأ /10
ارزیابی مسابقات قرائت قرآن با تأکید بر نظام آموزشی دانش‌محور
مقاله «نقد و ارزیابی مسابقات قرائت قرآن کریم با تأکید بر نظام آموزشی دانش‌محور» ضمن تحلیل، نقد و ارزیابی مسابقات قرائت قرآن در ایران بر اساس «نظام آموزشی مسابقه‌محور» مرتبط با آن و ارائه پیشنهاد‌هایی برای تغییر به ساختاری جدید و پویاتر با محوریت «نظام آموزشی دانش‌محور» ارائه می‌دهد.
به گزارش ایکنا، شورای عالی قرآن به منظور ارتقای سطح کیفی تلاوت قرآن کریم، مطالب پژوهشی و آموزشی متعددی را از محققان و صاحب‌نظران این حوزه در قالب مقاله و طی نشست‌های تخصصی هرساله خود، جمع‌آوری و در قالب کتاب با عنوان «سالنامه پژوهشی نبأ» منتشر می‌کند. شورا به منظور استفاده علاقه‌مندان از این مطالب به انتشار آن اقدام کرده است و هر هفته شاهد انتشار یکی از مقالات در سایت ایکنا خواهید بود.
اولین شماره سالنامه پژوهشی نبأ در شش سرفصل، از جمله «مبانی و اصول آموزش قرآن (دو مقاله)»، «آموزش عمومی قرآن (یک مقاله)»، «آموزش قرآن در آموزش و پرورش (دو مقاله)»، «سنت اقراء (دو مقاله)»، «ارتباط نگارش و آموزش قرآن (دو مقاله)» و «ارتباط مسابقات و آموزش قرآن (یک مقاله)» تهیه شده است که در ادامه به معرفی دهمین مقاله با‌عنوان «نقد و ارزیابی مسابقات قرائت قرآن کریم در جمهوری اسلامی ایران با تأکید بر نظام آموزشی دانش‌محور» به قلم محمدصادق بهشتی می‌پردازیم.
مقاله پیش‌رو با رویکردی توصیفی تحلیلی، ضمن بررسی مدل مسابقات قرائت قرآن در کشور ایران، چنین می‌اندیشد که دغدغه کسب رتبه برتر در بالاترین سطح مسابقات قرائت قرآن، نوعی نظام آموزشی خاص و مسابقه‌محور ایجاد نموده است که دارای محدودیت‌های آموزشی، اجرایی، فنی و معنوی است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان بر آن، عنوان «ساختار آموزشی مسابقه‌محور» نام نهاد.
به سبب وجود محدودیت‌های آموزشی و رقابتی در این خصوص، نوشتار حاضر بر تأسیس نظامی جایگزین با عنوان «نظام آموزشی دانش‌محور» تأکید می‌ورزد. آموزش‌های نظام مذکور که در قالب نظامی دانشگاهی (سطح پایه‌ای، سطح میانی، سطح عالی) در چارچوب آموزش‌های مبتنی بر حفظ قرآن کریم، معناشناسی و تفسیر قرآن کریم، مکتب‌شناسی لحنی، روان‌شناسی تلاوت و نظایر آن‌ها ارائه می‌شود، انتظار بهینه‌سازی سطح تلاوت قاریان با گستره‌ای عادلانه‌تر، منطقی‌تر و پویاتر جهت ارائه هنر تلاوت آنان خواهد داشت. همچنین با تأسیس چنین نظام آموزشی‌ای که مبتنی بر تخصص‌گرایی هنر تلاوت قرآن است، می‌توان بر جنبه‌های عمومی‌تر آموزش‌های قرآنی در سایر نهاد‌های قرآنی تأکید ورزید.
در این مقاله آمده است: قرآن کریم به عنوان کتاب مشترک مسلمانان جهان نقشی بنیادین در هسته‌های معرفتی زندگانی آنان اعم از جهان‌شناسی، معرفت‌شناسی و غایت‌شناسی ایفا می‌نماید، به‌گونه‌ای که شناسایی بینش‌ها و راهبرد‌های اساسی زندگانی یک مسلمان دغدغه‌مند، نیازمند نگاهی کاوش‌مدارانه به عمق مفاهیم قرآن است. نکته بدیهی در این خصوص، این است که نقطه عزیمت و شرط ورود به چنین ژرفایی باعظمت، در مرحله اول یادگیری نحوه خواندن آیات و سور قرآنی است. یکی از مهم‌ترین مسائل مورد توجه نهاد‌های فرهنگی ایران پس از انقلاب اسلامی، چگونگی گنجاندن برنامه‌های آموزشی قرآن کریم در سطوح گوناگون آموزشی و همچنین برگزاری مسابقات گوناگون قرآنی به‌ویژه مسابقات قرائت قرآن کریم بوده است. مشاهده می‌شود سیاستگذاری‌های قرآنی در این خصوص، به طور کلی بر دوگانه آموزش ـ مسابقه استوار است. بر این اساس اگر فردی از سطح مبتدی وارد چنین نظام آموزشی‌ای گشته و گام‌هایی در جهت ترقی بردارد، به تدریج به شرکت در مسابقات قرآنی ترغیب می‌شود؛ به‌شکلی که کسب عنوان قرآنی برای او به‌منزله نوعی تأیید آموزشی نیز تلقی می‌شود.
مسأله اساسی در این مقاله، تحلیل، نقد و ارزیابی مسابقات قرائت قرآن کریم در ایران بر اساس «نظام آموزشی مسابقه‌محور» مرتبط با آن و ارائه پیشنهاد‌هایی برای تغییر به ساختاری جدید و پویاتر با محوریت «نظام آموزشی دانش‌محور» است.
نگارنده مقاله با نقد و ارزیابی نظام آموزشی مسابقه‌محور معتقد است: با بررسی کارنامه چهل ساله فعالیت‌های قرآنی متصدیان فرهنگی و قرآنی کشور، متوجه شکل‌گیری سنتی خاصی در پیدایش فعالیت‌های مذکور می‌شویم. سنت مذکور، گویای مدلی مبتنی بر ارائه آموزش‌های لازم جهت کسب موفقیت در مسابقات قرائت قرآن کریم است. توضیح آن‌که ارائه آموزش‌های قرآنی که بیشتر توسط نهاد‌های سنتی مردم‌نهاد مانند جلسات قرآنی مساجد و هیئات مذهبی صورت پذیرفته، با آمیزه‌ای از مسابقات قرآنی نهاد‌ها و مراکز گوناگون دولتی و غیر دولتی همراه گشته است. امری که نه تنها مذموم نیست بلکه به سبب ایجاد انگیزه‌های فراوان در افرادی که جذب چنین آموزش‌هایی گشته و در رقابتی هم‌سطح با چنین آموزش‌هایی به محک خویش مبادرت می‌ورزند، قابل تحسین است. به‌گونه‌ای که می‌توان گفت سطوح ابتدایی آموزش‌ها اعم از روخوانی و روان‌خوانی، حتی سطوح میانی آموزش‌ها نظیر تجوید و انجام تلاوت‌های تقلیدی، چالشی بر سنت آموزشی مورد اشاره وارد نمی‌آورند.
با توجه به محدودیت‌هایی که مسابقات قرائت قرآن با خود به همراه دارد، نوشتار حاضر پیشنهاد تغییر چنین ساختاری به ساختار آموزش دانش‌محور (آکادمیک) را ارائه می‌کند. ساختار مذکور خواهان گذار از مخاطب خاص تلاوت قرآن به مخاطب عام است. این ساختار ضمن مخالفت نداشتن با برگزاری مسابقات قرائت قرآن در سطوح پائین‌تر و میانی، برگزاری مسابقات در سطوح عالی تلاوت قرآن را بدین شکل موجب نقد‌های اساسی می‌داند.
مطالب مرتبط
