تحلیلی بر اهمیت و آثار «اِقراء»

 

نگارنده در این مقاله با بیان اینکه از اصطلاحات قرآنی که از دیرباز به عنوان یکی از سنت‌های مسلمانان در فراگیری و آموزش قرآن کریم رواج داشته، سنت «اِقراء» است، معتقد است ملاحظه‌ دقیق این سنت در زمان نزول وحی و ترویج و توجه جدی به آن به وسیله‌ رسول گرامی اسلام(ص) و به تبعیت از ایشان توسط صحابه و به تدریج نسل‌های بعد، علاوه بر این که نیاز به این امر مهم را در تمام زمان‌ها و ازجمله عصر فعلی برجسته می‌سازد، می‌تواند فواید عملی آن را نشان دهد. پای‌بندی به ختم قرآن، یکی از مهم‌ترین ثمرات اقراء است که حفظ قرآن را می‌تواند در پی داشته باشد. 

 

در این مقاله پس از ریشه‌یابی موضوع اقراء از نظر لغت، در کلام الهی و سیره نبوی(ص) و اهل بیت(ع)، در روش مسلمانان نیز پی‌گیری شده و با ذکر شواهد گوناگون، این امر نشان داده شده که آموزش و قرائت صحیح قرآن کریم جز از طریق «اقراء» ممکن نیست. سپس به یکی از نتایج برجسته‌ی اقراء و پای‌بندی به آن، یعنی «ختم قرآن» اشاره شده که نتیجه‌ هر دو عنوان «اقراء» و «ختم قرآن»، «حفظ قرآن» است.

این مطالعه نشان می‌دهد که سیره و توصیه‌ پیشوایان دین در انس با قرآن، تنها از رهگذر «اقراء» می‌گذرد و دوری از این شاهراه ارتباطی، به برخی کارهای خلاف حقیقت یا عاری از آن منجر می‌شود که از روح اصلی فرهنگ قرآنی بی‌بهره است. نگارنده در این مقاله ضمن آسیب‌شناسی اجمالی وضع فعلی آموزش قرائت و حفظ قرآن آورده است: هرچند این مقاله درصدد آسیب‌شناسی وضع فعلی آموزش قرآن نیست؛ اما جا دارد اشاره‌ مختصری به این امر صورت پذیرد.

با مقایسه‌ای که بین روش برگرفته از سنت نبوی و سیره‌ معصومان(ع) با وضع فعلی آموزش قرائت و حفظ قرآن می‌توان انجام داد، نکاتی روشن می‌شود. مهم‌ترین نکته این است که نقطه‌ آغازین آموزش‌های قرآنی نباید تکیه بر متن مکتوب و مصحف شریف داشته باشد؛ چه رسد نرم‌افزار‌های قرآنی. این سخن، نفی فایده یا کارآیی مصحف و چنین وسائلی نیست؛ بلکه سخن بر سر روش فراگیری، پیشرفت قرائت و حفظ و انس با کلام الهی است.

نکته‌ مهم دیگر، آن است که روش‌های غیر مبتنی بر اقراء قرآن که عموما متکی به استفاده از چشم و سواد فارسی است، در طول زمان به تصحیح‌های متعددی نیاز دارند؛ حال آن که در روش اقراء، آموزش کامل و یکپارچه صورت می‌گیرد و نیازی به چنین تصحیحاتی وجود ندارد.هرچقدر روش آموزش قرآن فاصله‌ بیشتری با شیوه‌ یاد شده داشته باشد، دست‌یابی به انس با قرآن کریم امری دیرهنگام‌تر و حتی غیرممکن می‌شود.

نگارنده در این مقاله اقراء را کوثری پر خیر و برکت در انس با قرآن کریم و بهره‌مندی از آن دانسته و آغاز نزول قرآن بر این عالم نیز از همین رهگذر بوده است. هرچند در کلام گذشتگان عنوان «کوثر» برای اقراء به کار نرفته است؛ اما شاید آن را از این باب دانست که غیر از اقراء، راه دیگری برای آموزش قرآن استفاده نمی‌شده است. این کوثر، ویژه‌ی قرآن است و سایر کتب آسمانی به علت این که الفاظشان از جانب خدا فرود نیامده، اقراء در آموزش متن آن‌ها نقشی ندارد.

در این مقاله می‌خوانیم اقراء صحیح قرآن کریم ثمرات متعددی دارد. یکی از برجسته‌ترین نتایج آن، ختم قرآن است که آن نیز به انس تسلط با قرآن منجر می‌شود و آن می‌تواند به اقراء نیز کمک کند. ختم قرآن درواقع تکرار مستمر قرائتی است که از طریق اقراء آموخته شده باشد. نگارنده این مقاله معتقد است ختم قرآن به طور مستمر با هر کمیت و کیفیتی که باشد، به حفظ حداقل بخش‌هایی از کلام الهی منجر خواهد شد. این، همان امری است که در روایات، گاهی با عنوان «قرائت» و زمانی «حفظ» مورد اشاره واقع شده است.

دریافت مقاله «تحلیلی بر جایگاه و آثار گسترده‌ کوثرِ «اقراء» قرآن کریم؛ ختم و حفظ کلام الهی»