راه‌اندازی «آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم انسانی- اسلامی دیجیتال» در هفته پژوهش

به گزارش ایکنا، مراسم رونمایی از پایگاه لغت‌نامه برخط قاموس نور 21 مهر با مشارکت مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و مؤسسه لغت‌نامه دهخدا در تهران برگزار شد.

در این مراسم محمود بیجن‌خان، رئیس مؤسسه دهخدا، حجت‌الاسلام محمد حسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و حجت‌الاسلام توحیدی متکفل پروژه به ایراد سخنرانی و توضیحاتی در خصوص این پایگاه پرداختند.

بیجن‌خان با اشاره به اینکه بحث لغتنامه را با توجه به جامعه علمی کشور و از دیدگاه زبان فارسی به عنوان زبان علم می‌توانیم مطرح کنیم، افزود: اساساً هر کشوری مانند ایران که تاریخ، ادبیات، فلسفه، فرهنگ و تمدن دارد لاجرم باید یک فرهنگ لغت غنی داشته باشد و دسترسی به این فرهنگ غنی باید برای همه بسیار ساده و آسان فراهم باشد.

وی افزود: این دسترسی ساده از دو جهت بسیار مهم است: یکی از جهت واژه‌سازی و دیگری از جهت رفع ابهام از معنای کلمات که ما از آن به ابهام‌زدایی معنایی یاد می‌کنیم.

رئیس مؤسسه دهخدا با اشاره به اهمیت معادل سازی در زبان فارسی گفت: تولید علم اصیل و ایجاد واژه‌های اصیل فارسی و اهمیت واژه‌سازی و ابهام‌زدایی معنایی، نقش پایگاه قاموس نور را در گسترش زبان فارسی و گسترش یافته‌های علمی خودمان در قالب کپسول‌های واژگانی و صادرات آنها از نظر توسعه فرهنگ و تمدن ایرانی نشان می‌دهد.

بیجن‌خان، لغت‌نامه دهخدا را یکی از آثار بی نظیر علوم انسانی در دوره فارسی معاصر توصیف کرد و افزود: این لغتنامه شامل 23هزار و 911 صفحه سه ستونی است که هر ستون آن شامل 52 سطر و در مجموع حدود 22 میلیون و 400 هزار کلمه را در خود دارد. در تهیه این لغت‌نامه از مجموعه فرهنگ‌های موجود بهره گرفته شده و روش تولید آن نیز به شیوه نخبه‌سپاری بوده به 70 نفر از استادان و نخبگان زبان و ادبیات فارسی بوده است.

وی در پایان ضمن اشاره به پروژه در جریان «لغت‌نامه بزرگ فارسی» که به لحاظ زمانی و حجم شواهد و معادل‌های فارسی کاملتر از لغت‌نامه موجود است، اظهار امیدواری کرد که این لغت‌نامه جامع نیز پس از نهایی شدن، امکان عرضه در پایگاه قاموس نور را داشته باشد.

راه‌اندازی آزمایشگاه هوش مصنوعی

در ادامه حجت‌الاسلام محمد حسین بهرامی ضمن تشکر از همراهی و مساعدت مؤسسه لغت‌نامه دهخدا در برگزاری این مراسم، افزود: ما در مرکز نور خود را موظف به فراهم‌سازی زیرساخت‌های پژوهشی برای محققان علوم اسلامی و انسانی می‌دانیم و بر این اساس حجم قابل توجهی از منابع علوم اسلامی در رشته‌های مختلف را به نسخه‌های دیجیتال در قالب‌های مختلف رومیزی، پایگاه، موبایلی و ... تبدیل کرده‌ایم .

وی بیان کرد: یکی از حوزه‌هایی که به صورت جدی مورد توجه ما بوده، زبان، ادبیات و لغت فارسی است و نرم‌افزارهای فاخری در این حوزه تولید شده که دانشنامه حافظ، مثنوی معنوی، شاهنامه فردوسی و پروین اعتصامی از جمله این آثارند. در این نرم‌افزارها نسخه‌های مختلف، حواشی، شروح و اطلاعات پیرامونی اثر گردآوری شده و نسخه‌های صوتی ارزشمندی با صدای استادان و صداپیشگان مطرح نظیر مرحوم استاد آهی و خانم‌ ژاله علو و خانم بی نیاز تولید و عرضه شده است.

بهرامی ضمن اشاره به در دست تولید بودن کتابخانه نظم و نثر فارسی، تولید پیکره‌های تخصصی زبان فارسی، پیکره‌های صرفی، نحوی و گفتمانی و پیکره دو میلیارد کلمه‌ای از کتاب‌ها، مجلات متقدم و متأخر و ... را از دیگر گنجینه‌های ارزشمند مرکز نور دانست و افزود: پیکره حدود دو میلیون شکل کلمه فارسی غیرتکراری با برچسب‌های متفاوت و نیز پیکره متناظر حدود 600 کتاب فارسی و عربی که در سطح کلمه، فراز، جمله یا پاراگراف به هم متصل هستند از دیگر منابع ارزشمند مرکز است.

وی ضمن اشاره به اینکه فناوری اطلاعات، ابزار، روش فنی و ماهیت غایات علوم را تغییر می‌دهند، تغییر رویکرد از دایره المعارف نویسی به تولید ویکی پدیا از جمله این آثار دانست و بر لزوم بازتعریف و بازآفرینی علوم در حوزه دیجیتال و علوم اسلامی و حرکت در مسیر جدید تأکید کرد.

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی از افتتاح «آزمایشگاه هوش مصنوعی و علوم انسانی-اسلامی دیجیتال» در هفته پژوهشِ سال جاری خبر داد و افزود: فازهای آینده پروژه قاموس نور -چه در حوزه لغت فارسی و چه در حوزه لغت عربی -در حال حرکت به سمتی است که نتیجه آن یک بازآفرینی نوین از لغت‌نامه‌ها را در پی خواهد داشت.