هنر بزرگ فارابی؛ ایجاد سازگاری میان اندیشه یونانی با اندیشه اسلامی
محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به تبیین امتیازات فارابی پرداخت و بیان کرد: یکی از مهم‌ترین امتیازات که برای تاریخ اندیشه فرهنگی و دینی ما اهمیت داشته و حتی امروز هم می‌توانیم به آن مراجعه کنیم، حل دوگانه‌های دشوار است. کار بزرگ فارابی این بود که توانست میان اندیشه غربی - یونانی و اندیشه اسلامی سازگاری ایجاد کند و آن را در خدمت اندیشه اسلامی قرار دهد.
به گزارش ایکنا، مراسم بزرگداشت حکیم «فارابی» در روز جهانی فلسفه، امروز، 30 آبان با سخنرانی جمعی از اندیشمندان، به همت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و به صورت مجازی برگزار شد.
در ادامه سخنان محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را می‌خوانید؛
سی‌ام آبان‌ماه به نام روز جهانی فلسفه نام‌گذاری شده و از طرفی این روز به نام فارابی هم گره خورده است. برای فارابی در تاریخ اندیشه اسلامی باید جایگاه رفیع و بلندی قائل شد. در حقیقت فارابی در اندیشه اسلامی، اوج قله حکمت و فلسفه است. او توانست میراث و اندیشه‌های فلسفی که از یونان به جهان اسلام وارد شده بود را پیوند بدهد و در واقع اندیشه‌های غربی را در جهان اسلام به دانش‌هایی پُر دامنه تبدیل کرد؛ تا آنجا که او را مؤسس حکمت و فلسفه اسلامی می‌دانند.
توان بالای فارابی در تحلیل مسائل پیچیده
در مورد فارابی و اندیشه‌های او، بزرگانی در طول تاریخ سخن گفته‌اند؛ به‌طوری که در ادوار مختلف، فارابی‌شناسان بزرگی در حوزه‌های اسلامی و غیراسلامی و در ایران و سایر کشور‌ها با نگاهی متفاوت در مورد این حکیم اسلامی سخن گفته‌اند. اما یک موضوعی که در فارابی نهفته عبارت از قدرت بالای او در تبیین مسائل پیچیده‌ای است که کمتر می‌توانیم نظیر آن را در تاریخ فلسفه اسلامی پیدا کنیم. شاید در ادوار اخیر یعنی چهار یا پنج قرن اخیر، ملاصدرا شبیه‌ترین فیلسوف به فارابی است که در رمز گشایی از این مسائل پیچیده به‌مانند او کوشیده است.
در احوالات ابن‌سینا چنین آمده است که وقتی کتاب «ما بعد الطبیعه» ارسطو را مطالعه کرد، با مشکلاتی مواجه شد اما زمانی که شرح فارابی را یافت و در آن دقت کرد، تمام نقاط مبهمی که در فهم بیان ارسطو برایش به وجود آمده بود، برطرف شد. در فلسفه اسلامی، در کنار توصیفات اسامی و القاب مختلفی که برای فارابی به کار برده می‌شود. از او به معلم ثانی هم تعبیر می‌کنند و این تعبیر نشان‌دهنده جایگاه رفیع فارابی در تاریخ اندیشه، به‌ویژه در جهان اسلام است که در نتیجه او را مؤسس فلسفه اسلامی می‌دانند.
فارابی؛ فیلسوف فرهنگ
بزرگان ما در توصیفات دیگری که از فارابی دارند، از این حکیم به عنوان «فیلسوف فرهنگ» یاد می‌کنند؛ چراکه او در تبیین مسائل هستی نگاهی عمیق دارد و به همین نسبت، وارد حوزه‌های فرهنگی و هنری هم شده است. در کتاب «الحروف» یا «تحصیل السعاده» می‌توان برجستگی نگاه فرهنگی فارابی را مشاهده کرد.
فارابی در قرن سوم و در آغاز شکل‌گیری دوره طلایی تمدن اسلامی قرار گرفته است و اگر بنا باشد که معماری را برای این تمدن پرشکوه اسلامی در قرن سوم تا قرن پنجم معرفی کنیم و از شخصیتی پیشتاز نام ببریم، بی‌شک آن شخصیت عبارت از فارابی است. این حکیم بزرگ با زبان بلیغی که در حکمت، فلسفه، فرهنگ، هنر و در تبیین اندیشه‌های سیاسی داشت، توانست به قله‌ای باشکوه در تمدن اسلامی‌تبدیل شود. قرون سوم تا پنجم هجری را باید بدون‌شک اوج تمدن اسلامی بدانیم و امروز هم به آن دوران و به بزرگان آن عصر که در عرصه‌های ریاضیات، هندسه، فقه و در حوزه‌های فرهنگ، هنر، اخلاق و ... سرآمد بودند می‌بالیم و این دستاوردها، محصول دو و نیم قرنی است که از اواسط یا اواخر قرن سوم تا اواسط قرن پنجم و به تعبیری اوایل قرن ششم توسعه یافته است.
فکر فارابی چگونه وارد دنیای جدید شد؟
ابن‌سینا از جمله فلاسفه مهم ماست که توانسته دوره پُرشکوهی را برای فلسفه اسلامی رقم بزند و عقلانیت را نیز به اوج برساند. در انتهای این دوره تاریخی و در غرب جهان اسلام نیز ابن‌رشد اندلسی را داشته‌ایم که تکمیل‌کننده این مجموعه بوده است؛ بنابراین فکر فارابی از زبان ابن‌سینا و از اندیشه ابن‌رشد وارد دنیای جدید شد و در معماری فکر و اندیشه غرب جدید و همچنین دوره رنسانس، به عنوان یکی از پایه‌های این تحول محسوب می‌شود.
فارابی دارای امتیازات متعددی است اما یکی از مهم‌ترین امتیازات که برای تاریخ اندیشه فرهنگی و دینی ما اهمیت داشته و حتی امروز هم می‌توانیم به آن مراجعه کنیم، حل دوگانه‌هایی است که دشوار بوده است. کار بزرگ او این بود که توانست میان اندیشه غربی - یونانی و اندیشه اسلامی سازگاری ایجاد کند و آن را در خدمت اندیشه اسلامی قرار دهد. تلفیق دیگری که فارابی موفق شد ایجاد کند تلفیق میان اندیشه ایران‌شهری و امامت شیعی و اندیشه سیاسی - اسلامی بود که به خوبی از عهده چنین کاری برآمد و هدفش از چنین کاری هم این بود که تمام این عناصر را در ایران و جهان به هدف استعلای اندیشه اسلامی به استخدام درآورد و موفق هم شد. چنین روشی که فارابی به کار بست، مواجهه عقلانی با میراث و فرهنگ‌های معاصر بود و به خوبی در اندیشه‌های فارابی قابل مشاهده است.
تاثیر میراث حکمای مسلمان در تکوین عقلانیت
ایران اسلامی در حال حاضر به برکت انقلاب اسلامی و به برکت مؤسس حکیم، فیلسوف، فقیه و عارف خود؛ یعنی امام خمینی، میراث تاریخی حکمایی نظیر فارابی، ابن‌سینا، شیخ اشراق، ابن‌عربی و ملاصدرا را در تکوین عقلانیت دوره جدید تفکر دینی، حاکم کرده است. همچنین آنچه که لازم است اینکه چنین تفکری در ایران اسلامی و در حوزه‌های نظری و عملی حکم‌فرما شود. مقام معظم رهبری از جمله کسانی است که در جایگاه نظریه‌پرداز تمدن نوین اسلامی قرار دارد و با استفاده از این ابزار مهم، در حال ایجاد بنای رفیع تمدن نوین اسلامی است.
تمدن نوین اسلامی بر پایه عقلانیت حاصل از تفکر فارابی وارد اندیشه اسلامی شده و در آثار بزرگان حکمت، فلسفه و عرفان اوج پیدا کرده و امروز هم به نقطه تکامل خود در انقلاب اسلامی رسیده است. بنابراین، باید فارابی و تفکر او را از بنیان‌های فکری و نظری این نظام فکری جدید در کشور و جهان اسلام بدانیم.
در پایان، این روز را به تمام اهالی سرزمین فکر، فرهنگ و هنر که به فارابی علاقه دارند و از آثار او انرژی می‌گیرند، تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم این مشی عقلانی به دست آمده از اندیشه حکمایی مانند فارابی، در جامعه ایرانی با قوت و قدرت ادامه پیدا کند.
انتهای پیام
