چرخش شورای توسعه بر مدار تحول‌گرایی و نخبه‌گزینی است/ غیبت وزرا

به گزارش خبرنگار ایکنا، در ابتدای پنجاه و سومین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی که صبح امروز، دوم آذرماه در دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی و با حضور برخی اعضای این شورا برگزار شد از سامانه جامع نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی رونمایی شد. این سامانه به منظور نظارت و ارزیابی فرهنگی کشور راه‌اندازی شده است. از کارکردهای این سامانه خصوصاً در حوزه فعالیت‌های قرآنی می‌توان به دریافت گزارش عملکرد دستگاه‌ها اشاره کرد که تا سال 1399 به صورت فیزیکی از دستگاه‌ها دریافت می‌شد، ولی از سال 1400 به منظور تدوین کتاب سال قرآن، تمام فرایند دریافت گزارش از طریق این سامانه انجام می‌شود.

یکسان‌سازی برنامه‌ها و فعالیت‌های قرآنی دستگاه‌ها و نهادها با اسناد راهبردی توسعه فرهنگ قرآنی، از کارکردهای اصلی این سامانه است. از دیگر کارکردهای این سامانه استفاده از آن در فرایند مدیریت، ‌برنامه‌ریزی و تخصیص اعتبارات صندوق مشارکت و دریافت گزارش هزینه‌کرد و عملکرد دستگاه‌ها و همچنین ترویج و گفتمان‌سازی برنامه‌های قرآنی و شاخص و الگو است. در این سامانه برای دریافت برنامه‌های قرآنی 160 دستگاه و نهاد، نام کاربردی و پرتال مجزا تعریف شده است.

گزارش تصویری پنجاه‌وسومین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی

پس از رونمایی از این سامانه که از این پس با عنوان «رصد» شناخته خواهد شد، برخی اعضا به بیان نکاتی در مورد آن پرداختند که از جمله مهم‌ترین آنها می‌توان به «لحاظ کردن سامانه‌هایی همچون سامانه ملی حفظ قرآن و سامانه جامع وزارت ارشاد در این سامانه» و «تشکیل کمیته ویژ‌ه‌ای که اهلیت داشته باشد تا یکپارچه شدن و ارتباط سامانه‌ها با هم را تضمین کند» اشاره کرد.

در بخشی دیگری از این جلسه حجت‌الاسلام والمسلمین سیدسعیدرضا عاملی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی در سخنانی با اشاره به هفته بسیج گفت: سرمایه بزرگ انقلاب از آغاز تا کنون بسیج بوده است. این یک ظرفیت مردمی بود که خداوند در اندیشه امام(ره) قرار داد. اگر بسیج نبود این نیروهای پراکنده تبدیل به یک سرمایه اجتماعی در دوره جنگ و دیگر بحران‌های کشور نمی‌شد.

وی در ادامه به حکم اخیر مقام معظم رهبری به اعضای جدید شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و افزود: این حکم و پیوست آن منجر به آن شد در جلسه گذشته شورای عالی انقلاب فرهنگی کارگروه تحول تشکیل شود. در این کارگروه 12 نفر از اعضای شورا عضویت دارند و تا کنون دو جلسه برگزار شده است و جلسات آن به صورت پیوسته ادامه دارد.

عاملی با تأکید بر اینکه یکی از موضوعات مهم و بنیادین، تحول در حوزه قرآن است‌، بیان کرد: ما وارد چهل‌واره دوم انقلاب شده‌ایم که خصیصه‌های مهمی با دوره اول دارد. در دوره اول به اقتضای شرایط اقدامات زیادی انجام و نهادهایی تشکیل شد و به دنبال تثبیت و پایداری انقلاب اسلامی بودیم، دوره دوم دوره بلندنگری است و از این جهت است که معظم‌له هدف را تمدن نوین اسلامی قرار داده‌اند و می‌فرمایند تمدن نوین اسلامی به معنایی دوره‌ای است که در بر دارنده خصیصه‌های دوره ظهور باشد.

رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی به روایتی از امام محمد باقر(ع) در مورد دلایل غیبت حضرت حضرت مهدی(عج) اشاره و اظهار کرد: ما باید تلاش کنیم تا به عهد و پیمانی که مورد انتظار آن حضرت است، برسیم،‌ نزدیک شدن به آن عهد و پیمان در این است که شاخصه‌های آن دوره را کسب کنیم. نگاه مقام معظم رهبری در حوزه ظهور یک نگاه فعال است و می‌فرمایند باید خلق کنیم، نیت پاک داشته باشیم، اهل راستی و درستی باشیم، دروغ و غیبت و تهمت را رها کنیم. این خصیصه‌های الهی که اسم بردن از آنها لذت‌بخش است و داشتن تجربه عملی از آنها بسیار لذت‌بخش‌تر خواهد بود، لذا یک نگاه تحولی در این حوزه است.

وی بیان کرد: وقتی بحث‌های مربوط به تمدن نوین اسلامی را طرح می‌‌کنیم برخی نقد می‌کنند که مباحث با نگاه آرمانی تدوین شده است، واقعیت این است که اگر افق‌گشایی کمال‌گرایانه نداشته باشیم، رشد نمی‌کنیم، اگر قانع باشیم به اینکه چند دستگاه دور هم جمع شوند و اتفاقی را رقم بزنند، مطمئن باشیم آن اتفاق رخ نخواهد داد. اگرچه حفظ قرآن بسیار مهم است، اما همین هم یک گذرگاه است و هدف این است که تزکیه نفس داشته باشیم. اینها را بیان کردم تا اگر دوستان فکری در مورد تحول در ستاد توسعه قرآنی و مدیریت قرآنی کشور و رها شدن از تشتت نهادهای مختلف در امر قرآن و ... دارند آن را ارائه دهند.

عاملی با تأکید بر اینکه نباید در این موضوع عصبیت سازمانی داشته باشیم، گفت: لذا مقام معظم رهبری از شورای عالی انقلاب فرهنگی خواسته است که تحول را از خود شروع کند. یکی از تحولات مهم همین مباحث قرارگاهی است که معظم له امر کرده‌اند و در پیوست و متن حکم اعضای شورا آورده‌اند. البته تلقی برخی از کار قرارگاهی تلقی دقیقی نیست،‌ وقتی دشمن قرارگاه نابود کردن فرهنگ اسلامی جامعه را دارد آیا می‌توان با یک آرایش منفعل کاری از پیش برد؟ ما مسئولیت صیانت از دین مردم، حفظ آبروی جامعه، تعلیم و تربیت و تعالی جامعه را داریم. مقام معظم رهبری تعبیر دارند و می‌فرمایند هم به توانمندسازی و هم به ناتوانمندی‌ها توجه شود. عده‌ای به دنبال ناتوانمند کردن جامعه هستند برای اینکه اراده را از افراد بگیرند و به صورت بی‌اراده تحت تأثیر زندگی هالیوودی قرار بگیرند. اینها وظایف سنگینی است که بر عهده ما قرار گرفته است. کار قرارگاهی یک نوع اشراف بر وضعیت، تشخیص نظام مسائل، تعیین اولویت‌ و اقدام سریع در مورد موضوعات مختلف است.

عاملی در جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بحث رونمایی از سامانه جامع نظارت و ارزیابی شورای عالی انقلاب فرهنگی اشاره کرد و گفت: از روز اول که به شورا آمدم اعلام کردم دبیرخانه باید مرکز داده ملی علم و فرهنگ کشور باشد. البته به معنای اینکه خود دبیرخانه تولیدکننده این داده باشد، نیست، بلکه در سرمایه داده‌ای کشور هم‌افزایی ایجاد کند به گونه‌ای که اگر کسی خواست خروجی داده‌ای از علم و فرهنگ کشور داشته باشد، بتواند از طریق دبیرخانه تأمین شود.

وی افزود: شعار هوش مصنوعی این است که مانند انسان فکر و مانند انسان رفتار کند، ما به اشتباه فکر می‌کنیم هوش مصنوعی به معنای معادل‌سازی است، در حالی که اینگونه نیست بلکه هوش مصنوعی هوش همه جهان است و تراکم داده ایجاد می‌کند و مجموعه داده‌های انسانی را جمع کرده و در یک بستر قرار می‌دهد. نباید کسی نگران باشد که اگر مرکز داده ملی شکل بگیرد جلوی فعالیت سازمانی گرفته خواهد شد، به هیچ وجه اینگونه نیست و سازمان‌ها فعالیت خودشان را انجام خواهند داد. هوش مصنوعی بین امر مرکزی و غیر مرکزی تجمع ایجاد می‌کند، لذا ما تلاش می‌کنیم این ظرفیت به وجود بیاید.

دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: لازم است جلسه‌ای گذاشته تا یکپارچه‌سازی سامانه‌های قرآنی را در یک سکوی واحد داشته باشیم. این کار را در شورای عالی انقلاب فرهنگی برای آموزش عالی، وزارت بهداشت و آموزش و پرورش انجام داده‌ایم. البته دیدگاه من این است که تمامی سرمایه دانشی را بر روی پلتفرم قرار دهیم، اما عصبیت سازمانی اجازه نمی‌دهد. بسیار دردآور است که ما سامانه حفظ قرآن داشته باشیم بعد یک سازمان دیگر هم سامانه حفظ طراحی کند. منطق فضای مجازی به لحاظ کار این است که یک تلاش به منزله همه کار و یک تلاش به منزله متمایل به بی نهایت تولید است. یعنی وقتی شما یک بار یک کتاب را آپلود کنید، بی نهایت ظرفیت در مورد آن ایجاد شده است و هر بار مصرف شود هیچ وقت تمام نمی‌شود. ما هنوز در دوره تفکر آنالوگ هستیم و تا این تفکر تبدیل به تفکر دیجیتال نشود سرمایه‌های کشور از بین می‌رود. لذا اگر دوستان همکاری کنند و سازمان‌های اصلی داده‌ها را به اشتراک بگذارند می‌توانیم بهره بهتری ببریم. الان رئیس سازمان بودجه اعلام کرده است 1600 ردیف بودجه در کشور وجود دارد که تبدیل به یک دردسر شده است و لذا قصد دارد این ردیف‌ها را جمع کند، وقتی این ردیف‌ها جمع شود متوجه تکراری بودن بسیار از این ردیف‌ها خواهد بود. چرا وزارتخانه‌ای به بهانه تولیدکننده سرمایه اصلی کشور بودن، باید 200 میلیارد تومان بودجه قرآنی داشته باشد، اما وزارتخانه‌ای دیگر که مخاطب بیشتری دارد 10 میلیارد بودجه داشته باشد.

وی در پایان  به لازم بودن یک قرارگاه قرآنی تأکید کرد.

به گزارش ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین مصطفی رستمی، رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها نیز به بیان سخنانی پرداخت و گفت: کار ارزشمندی که در بحث تمرکز داده‌ها انجام شده است، بسیار مفید خواهد بود. این آمادگی را داریم که همکاری داشته باشیم و به نظر می‌رسد تشکیل جلسه‌ای با حضور مدیران فناوری اطلاعات دستگاه‌ها جهت ایجاد امکان دسترسی سریع‌تر ضروری به نظر می‌رسد.

وی افزود: به واسطه برخی مسائلی که دستگاه‌های مختلف حوزه قرآن دچار آن بوده‌اند مقداری نگاه کوتاه‌مدت به جریان قرآن کشور حاکم بوده است. عمدتاً نوع دریافت بودجه، توزیع بودجه، نظارت و شکل‌هایی دیگر در سطوحی پایین‌تر از این شورا هم می‌تواند رسیدگی شود.

رستمی تصریح کرد: ما مسئولیت و مأموریت خود را در بحث تمدن نوین اسلامی نگاه کنیم و بعد بگوییم حرکت قرآنی یا جایگاه قرآن در تمدن نوین اسلامی کجاست و بالاترین سطح را معین کنیم. در فضای تحولی که مورد انتظار است باید هدف، جریان قرآن در جهان اسلام باشد و در ادامه فعالیتی که باید در فضای قرآنی انجام شود و منجر به خروجی مطلوب شود، مشخص کنیم.

بر اساس گزارش ایکنا در پایان بررسی پیش‌دستور اول که مربوط به رونمایی از سامانه «رصد» بود، مقرر شد کمیته‌ای با عنوان هماهنگی و توسعه سامانه‌های امور قرآنی کشور به منظور سازماندهی و راهبری سامانه‌های موجود در دستگاه‌ها و نهادها با مسئولیت دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل شود. این کمیته به صورت موقت(به مدت دو ماه) فعال خواهد بود و خروجی آن هرچه باشد به عنوان نهایی تلقی خواهد شد. همچنین مقرر شد طی فرصت دو ماهه فعالیت این کمیته، هیچ سامانه جدیدی رونمایی نشود.

عضویت بسیج در شورای توسعه 

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه عضویت بسیج در شورای توسعه فرهنگ قرآنی که پیش از این به تصویب رسیده بود ابلاغ شد.

حجت‌الاسلام والمسلمین احسان رضایی، معاون جدید تعلیم و تربیت بسیج، نیز به مناسبت عضویت بسیج در شورای توسعه،‌ گفت: مدت کوتاهی است که سندی با عنوان سند اعتلای 10 ساله بسیج به تصویب و تأیید مقام معظم رهبری رسیده است. این سند مبتنی بر بیانیه گام دوم تهیه شده است و چهار راهبرد اساسی دارد، اولین راهبرد آن تربیت جوانان مومن انقلابی پای کار است که تصریحاً فرمان خود معظم له است. همچنین راهبرد دوم این سند جنگ نرم است؛ ذیل این دو راهبرد تکالیف قرآنی بلندی برای بسیج پیش‌بینی شده است و تکلیف داریم مجدانه پای آن بایستیم.

وی افزود: در معاونت تعلیم و تربیت نقشه راهی برای مسئله قرآن تدوین شده است که در اختیار اعضای شورا قرار خواهد گرفت. ظرفیت در اختیار بسیج بسیار عظیم است امروز بسیج در 54 هزار نقطه کشور پایگاه مقاومت دارد که اکثر آنها قابلیت فعالیت قرآنی دارند. امیدواریم این مواردی که در سند پیش‌بینی شده است به مرحله اجرا برسد و به خوبی پیاده‌سازی شود.

بر اساس گزارش ایکنا در ادامه پنجاه و سومین جلسه شورای توسعه فرهنگ قرآنی اولین دستور جلسه که انتخاب صاحب‌نظران امور قرآنی عضو شورا بود، طرح شد. در این بخش اعلام شد با توجه به اینکه به تازگی فراخوان معرفی افراد برای عضویت در این شورا اعلام شده، زمانی در نظر گرفته شود تا افراد بیشتری معرفی شوند. بر همین اساس مقرر شد به منظور گردش نخبگانی بیشتر و حضور چهره‌های جدیدتر در بین اسامی داوطلب عضویت، این موضوع در دستور جلسه آینده شورای توسعه فرهنگ قرآنی قرار گیرد.

در این بخش برخی از اعضا به بیان نکاتی در مورد معرفی اعضای حقیقی شورا پرداختند که از جمله آنها می‌توان به «توجه به توزیع جغرافیایی افراد انتخاب شده»، «ترکیب اعضای کارشناس»، «ترتیب و تعداد اعضای حقیقی و به هم نخوردن وزن کارشناسی شورا» و «لحاظ کردن تعارض منافع در معرفی افراد» اشاره کرد.

در نهایت مقرر شد کارگروهی تشکیل شود تا شاخص‌های معرفی اعضای حقیقی به شورا را احصاء کند. بر همین اساس این کارگروه با عضویت دبیر کمیسیون‌های چهارگانه، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، یک عضو از بخش مردمی(حجت‌الاسلام علیرضا شاهسونی) و سیدعلی سرابی فعالیت خواهد کرد.

در ادامه این جلسه بحث امضا مدارک اعطای مدرک تخصصی به قاریان که در جلسات گذشته مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به تصویب رسیده بود، ارائه شد و بدون هیچ مخالف و بحث اضافه‌ای به تصویب رسید. بر اساس این مصوبه مدارک تخصصی قاریان درجه یک و دو به امضای رئیس شورای عالی قرآن و وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و سایر درجه‌ها به امضای معاونان این دو دستگاه می‌رسد.

ارائه گزارشی از فعالیت‌های کمیسیون بین‌الملل

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه گزارشی از کمیسیون فعالیت‌های قرآنی بین‌المللی از سوی مصطفوی، قائم‌مقام رئیس و دبیر این کمیسیون به بیان بخشی از فعالیت‌های این کمیسیون پرداخت.

وی گفت: در تاریخ 26 بهمن‌ماه سال قبل شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس کمیسیون فعالیت‌های بین‌المللی قرآن را تصویب کرد. مسئولیت این کمیسیون بر عهده معاونت بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری قرار گرفت. از همان زمان تلاش شد زیرساخت لازم را برای فعالیت‌‌های بین‌المللی قرآن کریم را در قالب این کمیسیون فراهیم کنیم.

وی افزود: در همین راستا سه کارگروه تشکیل شد و هر کدام جلسات متعددی را برگزار کردند. در این جلسات آیین‌نامه‌های لازم و اعضا و وظایف هر کارگروه مشخص شد. همچنین برنامه‌های کمیسیون برای سال 1400 و نیز سال 1401 مشخص شد. همزمان با این موضوع کار اجرایی قرآنی را هم دنبال کرده‌ایم. بر همین اساس کمیسیون یک برنامه جامع را تدوین کرد، برای این کار جدولی تدوین شد و اصول و شاخص‌های قرآنی کشورهای مختلف را طراحی کردیم.

در ادامه این جلسه حجت‌الاسلام عاملی، رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی به بیان نکاتی در مورد فعالیت این کمیسیون پرداخت و گفت: درخواست من این است که در شناسایی فقط به ظرفیت‌های مرتبت با نهادهای ایران در کشورهای دیگر اکتفا نشود. باید بتوانیم نهادهای اثرگذار بین‌المللی را به این ظرفیت اضافه کنیم. اگر بتوانیم یک سکوی یکپارچه بین‌المللی قرآن را ایجاد کنیم و این سکو اگر ترجیحاً در ایران نباشد و بتوانیم آن را در کشوری همچون لبنان مستقر کنیم می‌تواند مفید واقع شود.

وی افزود: این سکوی یکپارچه در آغاز به زبان عربی و انگلیسی و در صورت امکان به زبان اردو و اسپانیولی و زبان‌های دیگری که تشخیص داده می‌شود با ایجاد ظرفیت غیر مرکزی به هم‌افزایی و شبکه‌سازی بپردازد. فعالیت‌های این کمیسیون باید در یک سکوی بین‌المللی داشته باشد ما نیز از لحاظ مالی به این موضوع کمک خواهیم کرد. اگر این کار بشود سرمایه‌گذاری پرسودی در حوزه قرآن کریم خواهد بود. این کار سنگینی است اما با توجه به اینکه کمیسیون سرمایه شورای بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری را دارد می‌تواند موفق ظاهر شود. البته ذهن ما بر روی این است که بیشتر بر روی ظرفیت‌های غیر دولتی بین‌المللی تمرکز شود.

بر اساس گزارش ایکنا در بخش دیگری از این جلسه جواد شیخ‌اکبری، مدیر شبکه قرآن و معارف سیما به ارائه پیشنهادی در مورد مطالبات مقام معظم رهبری در زمینه تحول ارائه داد و گفت: پیشنهاد می‌دهم جلسه‌ فوق‌العاده‌ای برگزار شود تا طی آن دستگاه‌ها به ارائه برنامه‌های تحولی خود در این زمینه بپردازند.

وی افزود: تأکید مقام معظم رهبری بر این بوده است که نگاه به حوزه فرهنگ باید روزآمد، تحولی، ‌آسیب‌شناسانه و نو باشد. به هر حال باید این اتفاق رخ دهد،‌ در این جلسه بحث آسیب‌شناسی انجام شد اما برای این آسیب‌شناسی باید طرح تحولی ارائه شود. بالاخره مجموعه اقدامات تا کنون که رسیده‌ایم رضایت‌بخش نبوده است. بحث ارتقا نگاه متصدیان فرهنگ نیز باید مبتنی بر قرآن انجام شود، اگر این کار انجام شود می‌تواند نقشه راهی برای آینده فعالیت‌های قرآنی باشد.

در این بخش مقرر شد کارگروهی برای این برنامه تحولی تشکیل شود. در این بخش بر استفاده از ظرفیت‌های بسیار زیادی که در حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌‌ها و ... وجود دارد، تأکید شد. همچنین مقرر شد سه نفر از جمع اعضای شورای توسعه و سه نفر نیز از جامعه نخبگانی کشور برای عضویت در این کارگروه معرفی شوند. مسئولیت این کارگروه بر عهده شبکه قرآن و معارف سیما قرار گرفت و مقرر شد تا دو هفته دیگر خروجی این کارگروه تحول شورای عالی انقلاب فرهنگی ارائه شود.

در بخش پایانی این جلسه نوبت به بحث شاخص‌های انتخاب مدیران نهادهای قرآن کشور رسید. در این بخش مقرر شد کلیات این طرح به تصویب اعضا برسد و جزئیات آن در آینده مورد بررسی بیشتر قرار بگیرد.