کارکرد جلسات قرآن در تربیت نیروهای انسانی تراز انقلاب

به گزارش ایکنا، قرآن کریم را می‌توان به مثابه قانون اساسی و کتاب انقلاب دانست. در پرتو این کتاب و به برکت محافل و جلسات قرآنی، نسلی سر برآورد که توانست به پشتوانه ایمان و برهان قرآنی، نظام دژخیمانی را سرنگون سازد و ساختاری مستحکم چون جمهوری اسلامی را بر جای آن بنشاند. نسلی که بسیاری از نخبگان و فعالانش تربیت‌یافته جلسات و مکتب قرآن بودند.

اکنون در آستانه چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی، در این گزارش به تجمیع نظرات برخی از اساتید قرآن در رابطه با کارکرد جلسات قرآن در رابطه با تربیت نیروهای باورمند تراز انقلاب پرداخته‌ایم و اینکه این جلسات به چه میزان در این زمینه موفق بوده‌اند.

عمده نیروهای وفادار به انقلاب در جلسات قرآن پرورش یافته‌اند

محمود لطفی‌نیا، قاری و داور بین‌المللی در این باره گفت: هر بخشی از اقشار و شئون جامعه وظیفه‌ای نسبت به کادرسازی نیروهای تراز انقلاب دارد. مطمئناً حتی در آمار سرانگشتی نیز متوجه خواهیم شد که بیشترین نیروهای مؤمن و وفادار انقلاب که اتفاقاً میزان رشدشان به حدی بوده که خودشان نیروهای تراز انقلاب را در دهه‌های بعدی تربیت کرده‌اند، افرادی بوده‌اند که در جلسات قرآنی و فعالیت‌های دینی قبل از انقلاب حضور داشته‌اند و کمترین درصد ریزش را در این نوع افراد داریم.

وی افزود: بعد از انقلاب به‌واسطه اینکه جلسات قرآن، محل گردهمایی نیروهای مؤمن و افراد با ایمان و باورمند به اهداف انقلاب بود، عمده نیروهای وفادار و مؤمن به انقلاب و معتقد به ولایت در جلسات قرآن پرورش یافته‌اند و می‌یابند و حتماً از مواردی که می‌تواند برای تربیت نیروهای تراز انقلاب کاربرد داشته باشد، جلسات و اساتید قرآنی هستند.

این قاری قرآن بیان کرد: کتاب انقلاب، قرآن است و اگر نیروهای قرآنی از انقلاب و اهداف آن دور شوند، معلوم نیست که بتوانیم در جاهای دیگر نیروهایی را تربیت کنیم که به این تراز برسند. چون جاهایی مانند دانشگاه و آموزش و پرورش دارای فضاهای بازی هستند و همه نیروها، نیروهای ایمانی در حد بالا نیستند می‌بینیم که ریزش‌ها نیز زیاد است، درصد آماری بسیار بالایی از نیروهای تراز انقلاب را در گوشه و کنار کشور می‌توانید، ببینید که متفکر قرآنی هستند و می‌توانند نیروهای دیگر را تربیت و همراه با انقلاب کنند.

بیشتر جلسات قرائت با تدبر در قرآن بیگانه هستند

در این رابطه جواد پناهی‌طوسی، قاری و مدرس قرآن نیز اظهار کرد: در حال حاضر جلسات، بیشتر به آموزش عمومی قرآن توجه دارند و کمتر به بخش‌های معارفی و تفسیری پرداخته می‌شود که واقعاً یک آسیب است. البته تمام جلسات را در بر نمی‌گیرد. اکثر جلسات در کنار قرائت قرآن، قدری هم سخنرانی دارند و از مفاهیم قرآن صحبت می‌کنند، اما واقعاً اگر بخواهیم حق را بگوییم این است که به مفاهیم و تدبر در قرآن به‌عنوان امر کیفی در کنار انس با قرآن و خواندن قرآن توجه نشده است و هنوز جایگاه واقعی خود را پیدا نکرده است، جلسات قرآن ما با مفاهیم و تدبر در قرآن بیگانه هستند.

وی بیان کرد: سخنران‌هایی نیز که در این محافل حضور دارند، غالباً از صلاحیت لازم برای تفسیر قرآن برخوردار نیستند، بعضی از سخنرانی‌ها را می‌بینیم که کیفیت لازم را ندارند و این آسیبی برای جلسات قرآن است که می‌بینیم زیاد به بحث مفاهیم و تدبر در قرآن پرداخته نمی‌شود، مگر در جلسات یا مؤسسات خاصی که فقط در این زمینه کار می‌کنند.

اهتمام به معارف در کنار قرائت

بهروز ياريگل، معلم قدیمی قرآن نیز با بیان اینکه اگر بخواهیم جوان و نوجوان انقلابی را در جلسات، واقعاً قرآنی تربیت کنیم، در درجه اول خودمان، یعنی خود معلم قرآن باید به معنای واقعی قرآنی باشد، گفت: باید جلساتمان به‌گونه‌ای باشد که معلم غیر از قرائت قرآن به مفاهیم آن و نکاتی که باید به قرآن‌آموزان آموزش دهد، آگاه باشد.

وی ادامه داد: مخصوصاً در سنین نوجوانی و جوانی اگر با مفاهیم قرآن نیز آشنا شوند، یک آدم قرآنی و انقلابی می‌شوند. قبل از انقلاب همین جلسات قرآنی و انقلابی بود که این افراد را تربیت کرد وگرنه نظام گذشته به کسی که فقط قرآن می‌خواند، حتی با صوت زیبا هم می‌خواند، اما به سایر موارد نمی‌پرداخت، کاری نداشتند؛ بنابراین وظیفه ما در این قسمت بسیار سنگین است.

تزاید قرآن‌خوانی و تقلیل قرآن‌دانی

عباس سلیمی، خادم و مدرسان باسابقه قرآن با اشاره به اینکه تزاید قرآن‌خوانی و تقلیل قرآن‌دانی، یکی از نواقص کار ماست، گفت: بحث تربیت قاری و حافظ بسیار ارزشمند و درخور توجه است، ولی هدف نیست. در حقیقت زمینه‌‌ای است تا ما از رهگذر تدبر در مفاهیم قرآنی به اندیشه قرآنی برسیم و سپس به قرآن عمل کنیم. فرهنگ، مجموعه‌ای از باورها، اعتقادات، اخلاقیات، آداب و رسوم، هنجارها و ارزش‌های مختلف اجتماعی است. زمانی می‌توانیم از فعالیت‌های قرآنی‌مان خشنود باشیم که موفق شده باشیم و با رفتار قرآنی نیز فرهنگ قرآنی را محقق کنیم. این امر با ترجمه و تفسیر به دست می‌آید. تعداد قرآن‌خوانان کم نیست و قرآن را هم زیبا می‌خوانند، ولی قرآن‌دان نیستند، یعنی در حالی آیات قرآن را می‌خوانند که منظور خداوند را نمی‌دانند. لذا تفسیر و قبل از آن آشنایی با مفاهیم کاربردی و لغات قرآن از واجباتی است که توجه بیشتری را می‌طلبد.

قصور در پرورش مبلغان قرآن متبحر

مریم حاج‌عبدالباقی، پژوهشگر، حافظ کل قرآن، استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال و عضو هیئت امنای سازمان دارالقرآن الکریم با بیان اینکه معلمان قرآن ما به قصد تبلیغ تربیت نشده‌اند، عنوان کرد: افراد در حوزه یا دانشگاه درس خوانده‌اند یا بر مبنای علاقه شخصی با قرآن مرتبط شد‌ه‌اند، ولی به قصد تبلیغ آن هم تبلیغ در این سطح که در جلسات خانگی باشد، پرورش پیدا نکرده‌اند، ما با این قصد و هدف کاری نکرده‌ایم و از این حیث کوتاهی کرده‌ایم و باید اقدام کنیم.

وی گفت: قبل از انقلاب اسلامی، شاید تعداد جلسات کمتر بود، ولی کیفیت آ‌ن‌ها خوب بود. الان تعداد جلسات خیلی بیشتر است، البته کیفیت‌ها هم خوب است، چرا که تعداد ارتقایافتگان علمی به‌ویژه در میان بانوان افزایش پیدا کرده است. در گذشته سواد عمومی افرادی که در جلسات شرکت می‌کردند، بسیار پایین بود، اما در حال حاضر، سواد عمومی افزایش یافته و نمی‌شود حرف غیر علمی و غیر مستند گفت، باید حرف حسابی زد.

خطر مادی‌گرایی در کمین اهل‌ قرآن

سیدناصر رضوی، معلم قدیمی قرآن با بیان این مطلب که علت اینکه اهل‌القرآن ما خدای نخواسته بعضاً متکبر، مادی‌گرا و غیرانقلابی می‌شوند، گفت: متأسفانه بر مدار مسائل مادی و یک بعدی رشد پیدا کرد‌ه‌اند، تا قاری قرآن با مفاهیم مأنوس نباشد نمی‌تواند پیام‌رسانی کند، قاریان قرآن در رأس همه امور نیاز به فهم قرآن دارند ولی چه کنیم که از پس بعضی از آن‌ها برنمی‌آییم ولی بعضاً که راه را پیدا کرده‌اند ما ارادتمند به آن‌ها هستیم. افرادی هستند که بدون نام و نشان در شهرها و روستاهای مختلف خدمت می‌کنند در حالی که قاریان نه چندان پایینی هم نیستند؛ اما حرفه‌ای بین‌المللی هم نیستند، ولی اینها جامعه را می‌گردانند و روحیه جهادی را القا می‌کنند. قاری قرآن باید با تفسیر مأنوس باشد و بتواند مقام حملة‌القرآن را حفظ کنند.

آسیب تعدد مشاغل اعضای مجامع تصمیم‌ساز قرآنی

محمد بنیادی، معلم قدیمی قرآن نیز در مورد نقش شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌ها گفت: به خاطر تعدد مسئولیت‌هایی که این آقایان دارند، نقششان به شدت کم‌رنگ شده و این بزرگترین ضربه را به مجموعه قرآنی کشور می‌زند و درست نیست. مسئولانی که در حوزه‌های قرآنی هستند باید یک شغل داشته باشند و آن شغل مبنایشان باشد. درگیری فعالیت‌های قرآنی شورای توسعه فرهنگ قرآنی و اتحادیه‌های قرآنی کشوری بیشتر شود. دولت برای آن‌ها زمینه ایجاد کند، به همین دارالقرآن‌هایی بپردازد که اساتید و مردم راه‌اندازی کرده‌اند. شورای توسعه فرهنگ قرآنی و کمیسیون‌ها نه تنها نقش خود را انجام نداده‌اند و نه تنها دولت کمک نکرد بلکه به شدت برای مجموعه‌ها مانع ایجاد کرده و مجموعه‌ها را دغدغه‌مند کرده‌اند.

محدودیت بهره‌مندی از قرآن با منحصر شدن به قرائت صرف

سیدعلی سرابی، قائم‌مقام شورای عالی قرآن نیز با اشاره به چگونگی تقویت ویژگی انس با قرآن در نیروهای انقلابی، بیان کرد: قرآن، کتابی نیست که انسان یک بار مطالعه کند و مثل دیگر کتاب‌ها، آن را کنار بگذارد. قرآن، کتابی است که انسان مسلمان باید دائم با آن سر و کار داشته باشد و معانی و مفاهیم آن پایان‌پذیر نیست. قرآن به هر فردی که به آن دل بسپارد مرتب معارف و مفاهیم جدید خود را نشان می‌دهد؛ لذا اگر این واقعیت و حقیقت را بتوانیم به نسل جوان منتقل کنیم، طبعاً خود به خود نسل جوان و هر انسانی چنین کتابی را از خود دور نمی‌کند و سعی می‌کند با آن مرتبط باشد. بسیار نکته مهمی است که معلمان قرآن و اساتید جلسات قرآن بتوانند در بدو امر، این واقعیت و این حقیقت را به شرکت‌کنندگان در جلسات و مخاطبان خود بفهمانند و بشناسانند.

امیدی به ادارات دولتی و حتی نهادهای انقلابی نیست

مهدی نادی، پیشکسوت قرآنی نیز با بیان اینکه امیدی به ادارات دولتی و حتی نهادهای انقلابی در تربیت انسان‌ها نیست، اظهار کرد: ۲۵ سال است که مدیر قرآنی یک نهاد انقلابی و دینی در دو کلان‌شهر این کشور (اصفهان و تهران) بوده‌ام و قبل از آن بیش از دو دهه در جلسات قرآن خانگی و جلسات مساجد حضور داشتم. مؤسس، جلسه‌دار و معلم بودم. این نهادها نقش تأثیرگذاری در تربیت انسان نداشته‌اند، اما در رونق جلسات داشته‌اند. گاهی نهادی بر اساس مأموریت و رسالتش برای تأسیس خانه قرآن، مؤسسه قرآنی، جلسه قرآن سنتی و جلسه خانگی هزینه می‌کند و در ایجاد آن‌ها و در تربیت معلمش مؤثر است، اما این نهاد در تربیت انسان تأثیرگذار نیست، چون این نقش برعهده معلم است. اگر مدیر نهادی معلم باشد، تأثیرگذارتر است.

اساتید قرآن خود را ارتقا دهند تا شاگردان باورمند شوند

حسین اخوان‌اقدم، پیشکسوت قرآنی نیز بیان کرد: معلمان قرآن الگوهای آموزشی هستند و دانش‌آموزان و قرآن‌آموزان به معلمان و اساتید تعلق خاطر خاصی دارند. اگر معلم قرآن دائماً ارتقا یابد و از نظر تئوری و عملی و اخلاقی رو به رشد باشد، همین امر برای اینکه قرآن‌آموزی به سمت تعالی حرکت کند کفایت می‌کند، چون در آموزه‌های دینی این اصل را داریم؛ «كُونُوا دُعَاةَ النَّاسِ‏ بِغَيْرِ أَلْسِنَتِكُمْ؛ به غیر زبانتان مردم را دعوت به دین کنید»؛ لذا اگر قرآن‌آموزان ببینند که معلم آن‌ها فردی منظم، عادل، خوش‌اخلاق و قرآنی است، آن‌ها هم بر همین الگو پافشاری می‌کنند و باورمند می‌شوند. البته در طول زندگی‌ام در اساتید فن چنین چیزی را خیلی کم دیده‌ام.

وی عنوان کرد: از  آغاز انقلاب دغدغه‌ داشته‌ایم که نیروهای انقلابی، بسیجی و دل‌سپردگان به نظام اسلامی با اصلی‌ترین متن معرفتی انقلاب آشنا شوند. امام هم تأکید کردند که نظام ما مبتنی بر آموزه‌های قرآن است و همه باید در مورد آن دغدغه داشته باشند؛ لذا قرآن‌دان شدن با انس به قرآن و خواندن آن شروع می‌‌شود. یادم می‌آید در اوایل دهه شصت به دوستان بسیجی می‌گفتم که حاضرم قرآن را به شما آموزش بدهم و الان در بسیاری از پایگاه‌ها نیروهای خود را موظف کرده‌اند که روخوانی قرآن را فرابگیرند.

آموزش قرآن ضمن زندگی باشد

حسینعلی شریف، معلم قدیمی قرآن با ذکر این مطلب که آموزش قرآن باید ضمن زندگی باشد، اظهار کرد: یعنی به فراخور حال قرآن‌آموز آموزش بدهیم. ممکن است قرآن‌آموز به روخوانی نیاز داشته باشد باید با او روخوانی کار کنیم، ولی اگر کلاسی باشد که فقط به صوت و لحن و تجوید بپردازد، خسران است و باید برخی کلاس‌ها از تک‌بُعدی بودن خارج شوند و بدانند که چگونه شاگردان را از این مرحله به مرحله بعدی انتقال دهند و در محافلشان به تفسیر، مفاهیم و معارف قرآن هم بپردازند.

وی ادامه داد: خروجی جلساتمان خوب است، منتها آن طور که باید شایسته و بایسته قرآن باشد نیست. به عنوان اساتید قرآن باید برنامه‌ریزی کنیم و هدفمند باشیم. حتی اگر فرد فقط برای یادگیری روخوانی قرآن آمده است، هیچ اشکالی ندارد، ولی من به عنوان معلم باید بدانم که برنامه‌های دیگری هم باشد یا قرآن‌آموز فقط می‌خواهد تجوید یاد بگیرد. با اساتید دیگر مجموعه‌ای را تشکیل و همه چیز به شاگردمان آموزش دهیم. در این صورت نتایج محافلمان خیلی بیشتر و بهتر خواهد بود.

حفظ مخاطب در جلسات قرآن، مهم‌تر از جذب است

حوریه عقبایی، عضو حقیقی هیئت اندیشه‌ورز بانوان قرآنی کشور در سازمان دارالقرآن‌الکریم، عضو حقیقی ستاد عالی مسابقات قرآن کشور، داور و استاد قرآن و دکترای فقه و حقوق اسلامی نیز گفت: جلسات قرآن باید مخاطب را حفظ کند و این امر مهم‌تر از جذب اوست، بدین منظور استاد قرآن باید علم خود را به‌روز کند و مخاطب نباید جلوتر از او باشد، زیرا در این صورت استاد موفق نخواهد بود.

وی بیان کرد: استاد قرآن باید علم خود را به‌روز کند و مخاطب نباید جلوتر از او باشد و استاد باید در جریان مسائل فرهنگی و اجتماعی جامعه قرار بگیرد و همیشه باید یادش باشد که کیست، هدفش چیست و مخاطب او چه کسانی هستند و شاگردان در مورد او چه فکر می‌کنند. بنابراین می‌توانیم با عملکرد خود اسلام ناب محمدی را به مخاطب نشان دهیم. لذا در عملکردها و صحبت‌ها باید دقت کرد که اندکی غفلت ممکن است مخاطب ما را به راهی دیگر بکشاند.

بنابر این گزارش، از مهم‌ترین نکاتی که در سخنان این استادان استخراج می‌شود می‌توان به نقش ویژه اساتید در اشاعه تفکر انقلابی، قصور در پرورش مبلغان قرآن متبحر، لزوم حفظ مخاطب در جلسات قرآن با فنون جدید و جذاب، آسیب تعدد مشاغل اعضای مجامع تصمیم‌ساز قرآنی، اهتمام به معارف در کنار قرائت اشاره کرد.