ارتباط فرازی از زیارت مطلقه امام حسین(ع) با آیه نور

به گزارش ایکنا، مراسم سوگواری ایام شهادت امام حسین(ع) شب گذشته 21 مردادماه با سخنرانی محمد اسدی گرمارودی، استاد دانشگاه صنعتی شریف در حسینیه عمادزاده برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

شب‌های گذشته با توجه به فرازی از زیارت مطلقه امام حسین(ع) که از زیارت‌های مستند و قوی است که در منابع دست اول شیعیان ذکر شده و بزرگان به این زیارت مقید بودند مباحثی مطرح کردیم. این زیارت مضامین بسیار بلندی را به عنوان زائری که به زیارت امام حسین(ع) می‌رویم برای ما مطرح کرده است. در بخشی از زیارت می‌خوانیم: «إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَتَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ» یعنی اراده پروردگار در مقدرات و نظام امر عالم بر شما نازل شده و از طریق شما به دیگران می‌رسد.

ابتدا مسئله اراده رب را با هم بحث ‌کردیم. گفتیم اگر اراده را به معنای خواست بگیریم، خواست رب جنبه عنایت پروردگار در هدایت خلق و تربیت خلق است. با بیان فشرده و خلاصه بحثمان به اینجا رسید که پروردگار عالم تنها خالق نیست و در کنار خالق بودن، برای مخلوقات غیر انسان، نظام تکاملی تکوینی قرار داده است. در مورد انسان نیز خواست تربیتی پروردگار این است که نظام تشریعی برای انسان معین کند.

رمزگشایی از تفویض اراده رب به اهل بیت(ع)

برای اینکه بحث کاملا روشن شود باید این نکته را هم عرض کنم خداوند مدبرات امر دارد که صریح آیه قرآن است. خدا سیر تکاملی مخلوقات را بر مبنای قوانین الهی به وسیله این عوامل در عالم اجرا می‌کند ولی باید در این مسئله به یک نکته توجه داشت و آن معنای تفویض است. مفوضه گروهی هستند که خدا را مثل کارخانه‌ای که خودرویی تولید کرد و پس از تولید هیچ نقشی در خودرو ندارد تصور می‌کنند. این گروه می‌گویند خدا خالق است ولی ربوبیت خدا را نمی‌پذیرند. وقتی ما می‌گوییم خدا اراده ربوبیتش را تفویض کرده است تفاوتش با نظر اول این است که در نظر اول خدا بعد از خلقت قدرتی ندارد که قطعا این دیدگاه غلط است ولی دیدگاه ما این است که خود خداوند خواسته این اختیار را اعطا کند.

مثلا یک استادی می‌گوید من تمام چیزی که قرار است به دانشجویانم بدهم را به این شاگردم یاد دادم و از این شاگردم می‌خواهم این مطالب را به دانشجویانم یاد بدهد. تفویض به این معنی که خدا افرادی را برگزیده و آنها را مظهر خودش در این عالم قرار داده است. شما می‌توانید این مطلب را ذیل چند واژه در قرآن پیدا کنید از جمله عنوان «خلافت» و «ولایت».

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «اللَّهُ نُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ». ترجمه تحت اللفظی آیه این است که الله، نور آسمان و زمین است. یعنی چه؟ آسمان و زمین یعنی کل هستی. خدا نور کل هستی است. ما یک نور به معنای حسی داریم که برای عالم ملک است. در عالم ملکوت که نور به این معنا، مصداق ندارد. با توجه به اینکه سماوات و ارض را ملک و ملکوت در نظر می‌گیریم، می‌گوییم ویژگی خاص نور این است که به ذاته ظاهر است و مظهر غیر از خودش است. به این معنا خداوند وجودش از خودش است و هر چیز دیگری در عالم، وجود و نمود پیدا می‌کند از ناحیه خداوند است. پس خداوند خودش در عالم آشکارتر از هر چیزی است، هر چیزی هم در عالم هست خداوند ایجاد کرده است.

خلیفه الله مَثل نور الهی

تا اینجا مطلب روشن است ولی آیه یک تعبیر دیگری دارد و می‌فرماید: «مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكَاةٍ». خدایی که خالق، رب و مظهر همه موجودات است مَثلی دارد. خلیفه خدا مَثل نور الهی است. هرچه عنایت از خدا در ملک و ملکوت قرار است جلوه کند با عنوان «یا نور» مطرح می‌شود. آنگاه خلیفه الله مثل آن نور در این عالم است. حالا که این نور مثل نور الهی است، پس اراده الهی را نسبت به مقادیر امور که قرار است در عالم بفهمیم به ما می‌رساند. اگر من بخواهم تفکر شما را بفهمم از طریق کتاب شما می‌فهمم. مثل خدا هم نشانگر خدا است و وظیفه نشانگری خدا را در این عالم بر عهده دارد، لذا اگر در زیارت امام حسین(ع) می‌گوییم: «إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَتَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ» معنایش طبق آیه این می‌شود.

در ادامه همین عبارت یک جمله کوتاه دیگری هم آمده است که مطلب را برای ما روشن می‌کند: «إِرادَةُ الرَّبِّ فِي مَقادِيرِ أُمُورِهِ تَهْبِطُ إِلَيْكُمْ وَتَصْدُرُ مِنْ بُيُوتِكُمْ وَالصَّادِرُ عَمَّا فُصِّلَ مِنْ أَحْكامِ الْعِبادِ؛ خواست پروردگار در اندازه‌گیری‌های امورش به سوی شما فرود می‌آید و از خانه‌های شما صادر می‌گردد و صادر شونده از شماست آنچه از احکام بندگان مشروح بیان شده». بیوت به معنای قلب و دل اهل بیت(ع) است. انسان از عظمت مقام اولیای الهی که در این عبارات بیان شده است متحیر می‌شود.