ضرورت استفاده از ظرفیت‌های حکومت دینی برای شنیدن اعتراض‌های مردم

به گزارش ایکنا، حجت الاسلام سید علی اکبر حسینی رامندی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در نشست علمی «مدار اعتراض» که با همکاری مشترک پژوهشکده علوم و اندیشه سیاسی، مرکز همکاری‌های علمی و بین الملل پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دفتر تبلیغات اسلامی برگزار شد، به تشریح موضوع «اعتراض در آموزه‌های قرآن» پرداخت.

وی با بیان اینکه بسیاری از اصطلاحات رایج در ادبیات سیاسی امروز به طور صریح و مستقیم در قرآن وجود ندارد، گفت: کلیات این اصطلاحات، پیش‌نیازها، آسیب‌ها و تهدیدها و همچنین حد و مرز و شیوه مدیریت آن‌ها در قرآن آمده است.

جایگاه اعتراض و حقوق انسانی در قرآن

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: باید دانست که مفهوم اعتراض در قرآن محدوده و جایگاهی دارد؛ اگر ما حقوق انسانی را که در قرآن کریم موج می‌زند دنبال کنیم، به این می‌رسیم که طرح‌های مختلف را بشنویم و بهترین آن‌ها را برگزینیم.

وی با بیان اینکه طبیعی است این مسیر که با تنازعاتی هم همراه است، بدون سختی، بدون اعتراض و بدون شورش‌های اجتماعی نباشد، افزود: نوع نگرش قرآن به انسان و آزادی او اعتراض مدنی را هم در خود دارد لذا ما نباید اعتراضات را نادیده بگیریم. آنچه قرآن کریم از ما می‌خواهد شنیدن اعتراضات و دادن پاسخ صحیح به آن‌هاست.

حجت‌الاسلام حسینی رامندی، مردم را ستون فقرات جامعه دینی و قرآنی در آموزه‌های اسلامی عنوان کرد و گفت: عدالت این است که هر چیزی را در جای خود قرار دهیم و این امر زمانی محقق می‌شود که جایگاه  مردم در تحقق عدالت را به خوبی بشناسیم.

وی، با بیان اینکه گزاره‌های دینی در تحریک مردم به سمت تحقق عدالت، منجر به احیای کرامت انسانی است، اظهار کرد: قرآن، افرادی که اقوال مختلف را می‌شنوند و بهترین آن‌ها را بر می‌گزینند، صاحبان خرد معرفی می‌کند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با مهم برشمردن کاستی‌های اجتماعی و نابرابری‌ها در جوامع مختلف، تصریح کرد: ما نمی‌توانیم این ضعف‌های اجتماعی و عدم وجود محبت و مهربانی در جامعه را نادیده بگیریم.

وی با اشاره به اینکه ما در مورد حوادث اخیر با تحلیل‌های مختلف و نوعاً متضادی روبرو هستیم، افزود: لازم است تحلیل‌هایی از منظر قرآنی نیز از سوی اندیشمندان این حوزه ارائه شود.

مهم‌ترین محورها در مواجهه صحیح و قرآنی با اعتراضات

حجت‌الاسلام حسینی رامندی همچنین، مدیریت اغتشاشات بر پایه آموزه‌های قرآنی، شناسایی گسل‌ها و نیازهای جامعه، داشتن سعه صدر و ظرفیت از سوی مسئولین حاکمیتی، بازگشت به قرآن کریم و بازخوانی آموزه‌های آن به عنوان محور حل معضلات فردی و اجتماعی و پایبندی به اخلاق با تمام زوایای آشکار و پنهان آن را از مهم‌ترین محورها در مواجهه صحیح و قرآنی با اعتراضات، اغتشاشات و شورش‌های اجتماعی عنوان کرد.

در ادامه، علی اکبری معلم، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تشریح موضوع «جامعه‌پذیری سیاسی و اعتراض»، گفت: تحلیل پدیده‌های اجتماعی و سیاسی از منظرهای مختلفی قابل انجام است. در وهله اول باید دید که چه نسبتی بین جامعه‌پذیری سیاسی و تعارضات اجتماعی است.

وی با بیان اینکه اگر جامعه‌پذیری سیاسی به درستی ایجاد شود، می‌تواند به ثبات و آرامش اجتماعی منجر شود، اظهار کرد: جامعه‌پذیری سیاسی را می‌توان فرآیند مستمر یادگیری دانست که طی آن آموزش‌های اجتماعی از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود. بسیاری از اندیشمندان در تعاریف علمی خود ستیز عمومی نسبت به اقدامات و تصمیم‌های دولت را اعتراض می‌دانند.

اکبری معلم، با بیان اینکه جامعه‌پذیری سیاسی را از عوامل اصلی شکل‌گیری فرهنگ عمومی است، گفت: خانواده، نهادهای فرهنگی، نهادهای آموزشی، رسانه‌ها، احزاب سیاسی و دولت با ابزار دیوان‌سالاری می‌توانند بر سطح جامعه پذیری سیاسی تأثیرگذار باشند.

وی با تدریجی دانستن ماهیت جامعه‌پذیری سیاسی، تصریح کرد: در این فرایند ارزش‌های مد نظر حاکمیت به جامعه القا شده و منجر به این می‌شود که مردم نظام حاکمیتی را از خود دانسته و برای آرمان‌های آن حتی روحیه از خودگذشتگی پیدا کنند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر نقاط مشترک به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر میزان جامعه‌پذیری سیاسی، اظهار کرد: جامعه‌پذیری سیاسی دارای پیامدهایی همچون ساختن فرهنگ و هویت سیاسی، ثبات جامعه و استمرار نظام سیاسی است.

کم‌کاری در تفهیم جامعه نسبت به ارزش‌های مد نظر نظام

وی در ادامه بیان کرد: به نظر می‌رسد در نظام جمهوری اسلامی ایران در امر جامعه‌پذیری سیاسی علی‌رغم تلاش‌های خوبی که شده، نسبت به تفهیم جامعه نسبت به ارزش‌های مدنظر نظام، کم‌کاری صورت گرفته است.

اکبری معلم، تبیین حقایق و واقعیت‌های موجود نظام برای نسل جدید و هماهنگی بیشتر فعالیت‌های رسانه‌ها با نیازهای نظام را از مسائل مهمی دانست که باید مورد توجه مسئولان فرهنگی کشور قرار گیرد.

وی، پرهیز از نکات اختلافی و پرداختن به اشتراکات اجتماعی را یکی دیگر از راهکارها در راستای ارتقای سطح جامعه‌پذیری سیاسی در کشورمان برشمرد و بر لزوم اشراف بر تبلیغات گروه‌ها و رسانه‌های معاند تأکید کرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه باید این تبلیغات مورد رصد، واکاوی و پاسخگویی قرار گیرند، اظهار کرد: ایجاد زمینه لازم و فراهم کردن محیطی سالم برای مشارکت مردم در مسائل و رویدادهای سیاسی کشور یکی دیگر از راهکارها برای افزایش جامعه‌پذیری سیاسی در ایران است تا مردم بتوانند به نحو شایسته‌ای در سرنوشت کشور خود ابراز نظر کنند.

ادراک عدالت و عدالت واقعی

همچنین حجت‌الاسلام احمد اولیایی، عضو هیئت علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تشریح موضوع «اعتراض بر مدار ادراک عدالت»، اظهار کرد: ادراک عدالت اشاره می‌کند به آنچه مردم در مورد عدالت و ظلم در جامعه می‌پندارند؛ یعنی ممکن است در جامعه‌ای عدالت واقعی وجود داشته باشد اما مردم آن بیندیشند که عدالتی وجود ندارد یا بالعکس.

وی با بیان اینکه ادراک عدالت به پندار مردم برمی‌گردد، گفت: این موضوع، یک مبحث شناختی بوده و از سوی دستگاه محاسباتی ذهن انسان‌ها شکل می‌گیرد.

حجت‌الاسلام اولیایی در ادامه اظهار کرد: عدالت اجتماعی، حاصل جمع ادراکات فردی در مورد عدالت است؛ وفاق اجتماعی، نظم سیاسی و مشارکت سیاسی با ادراک عدالت در جامعه تغییر می‌کند. در منابع دینی ما هم ادراک عدالت دارای اهمیت بالایی می‌باشد.

وی بیان کرد: حضرت علی (ع) در توصیه به شریح قاضی می‌فرمایند در هنگام قضاوت نگاه خود را به اندازه مساوی به شاکی و متشاکی بینداز. در اینجا آنچه مد نظر امیرالمؤمنین (ع) است، ادراک عدالت است، وگرنه عدالت واقعی با تغییرات نگاه تغییری نمی‌کند.

عضو هیئت علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به عوامل ادراک عدالت اشاره کرد و افزود: این عوامل شامل عوامل معرفتی و غیر معرفتی می‌باشد که از مهم‌ترین عوامل معرفتی می‌توان به جهان‌بینی فرد اشاره کرد.

وی با بیان اینکه فهم ما از تعریف عدالت می‌تواند بر ادراک عدالت از سوی ما تأثیر مستقیم داشته باشد، افزود: اگر عدالت را برابری معنا کنیم، با آن حالتی که عدالت را بر اساس استحقاق و شایستگی تعریف کنیم، به نتایج کاملاً متفاوتی در ادراک عدالت از سوی ما می‌رسیم.

تأثیر مستقیم ایدئولوژی‌ها بر ادراک عدالت

حجت‌الاسلام اولیایی با اشاره به تأثیر مستقیم ایدئولوژی‌ها بر ادراک عدالت، بیان کرد: مثلاً در جامعه‌ای که به تناسخ اعتقاد دارد، هرچه در حق افراد آن جامعه ظلم شود، این ظلم را به حساب زندگی قبلی خود گذاشته و با آن کنار می‌آیند.

وی با بیان اینکه گاهی، ادراک عدالت بر اساس شناخت ما از معطی عدالت متفاوت می‌شود، ادامه داد: گاهی ممکن است که ما خواهان اعطا و بسط عدالت از سوی دیگری بوده و خود را بی‌مسئولیت بدانیم. همین رویکرد می‌تواند به ما القا کند که در حقمان بی‌عدالتی شده است.

عضو هیئت علمی گروه مطالعات عدالت اجتماعی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی رسانه‌ها را یکی از اصلی‌ترین عوامل غیر معرفتی شکل‌دهنده ادراک عدالت دانست وو گفت: رسانه‌ها می‌توانند به مخاطبان، پنداری را که مد نظر خودشان است القا کنند.

وی، رفاه ذهنی افراد که بر پایه پارامترهایی همچون مناعت طبع یا خساست دچار تغییر می‌شود را یکی دیگر از عوامل غیر معرفتی تأثیرگذار بر ادراک عدالت عنوان کرد و افزود: خطاهای تشخیصی افراد نیز یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر ادراک آن‌ها در موضوع عدالت است.

حجت‌الاسلام اولیایی در همین خصوص بیان کرد: گاهی افراد تمام موفقیت‌هایی که داشته‌اند را حاصل تلاش‌های شخصی دانسته و تمام شکست‌های زندگی خود را حاصل اقدامات سایر اطرافیان و یا حکومت عصر خود اعلام می‌دارند. این خطاها می‌تواند ادراک فرد از عدالت را تحت‌الشعاع قرار دهد.

حجت‌الاسلام احمد رهدار، مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) نیز در این نشست با تشریح «ضرورت تبیین الهیاتی از بحران‌های اجتماعی»، بیان کرد: در شورش‌های اجتماعی تحلیلگران از زوایای مختلفی به بررسی آن‌ها می‌پردازند؛ تجربه نشان داده که به تحلیل همه تحلیلگران نیاز است و حتی تحلیل‌هایی که با یکدیگر در تضاد باشند، ضرورتاً باطل نبوده و هرکدام ممکن است بهره‌ای از حق داشته باشد.

ضرورت تحلیل دینی توسط حوزه‌های علمیه در هنگام بروز بحران‌های اجتماعی

وی با بیان اینکه از حوزه‌های علمیه انتظار می‌رود در هنگام بروز بحران‌های اجتماعی و شورش‌ها به ارائه تحلیل از منظر دینی بپردازند، گفت: تحلیل معروف حضرت امام راحل (ره) درباره آزادی خرمشهر که فرمودند «خرمشهر را خدا آزاد کرد» از این جنس تحلیل بود.

مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) خاطرنشان کرد: بخشی از باورهای اعتقادی ما نصوصی است که می‌تواند درباره بحران‌ها و شورش‌های اجتماعی به صورت آشکارا و ضمنی سویه الهیاتی داشته باشد

وی با خالی دانستن جای تحلیل‌های الهیاتی در حوادث سال‌های اخیر کشور، افزود: تحلیل‌های دینی و الهیاتی به نسبت تحلیل‌ها و تبیین‌های سیاسی و اجتماعی بسیار بسیار کم هستند.

حجت‌الاسلام رهدار، ابتلاها و بلاهای منازل مختلف سیر و سلوک الی الله را متفاوت و در پله‌های بالاتر به شکل دشوارتری برشمرد و با اشاره به اثبات منطق تکامل اجتماعی، گفت: متأسفانه در موضوع منطق تکامل جمع کمتر از منطق تکامل فرد صحبت شده، اما بسیاری از اندیشمندان معتقدند منطق تکامل جمع نیز همانند منطق تکامل فردی است و می‌توان با همان رهنمودهای تکامل فردی برای این مدل از تکامل نیز برنامه‌ریزی کرد.

این استاد علوم سیاسی با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران تحلیل‌ها و نظریات رایج در عصر خود و در سطح جهان را متحول کرد، افزود: برخلاف تقریباً همه جنبش‌های اسلامی در قرن‌های اخیر، افق انقلاب اسلامی چیزی فراتر از سرنگونی یک رژیم در داخل کشور بود و با گفتمان بین‌المللی و جهانی شکل گرفت.

وی، حمایت از تمام جنبش‌های آزادی‌بخش را از محورهای گفتمانی انقلاب اسلامی دانست و ادامه داد: افق پیش روی انقلاب اسلامی سبب تقابل آن با سایر گفتمان‌ها شد و این امری قابل پیش‌بینی بود. شورش‌ها و سطوح مواجهه‌ای که به واسطه این تقابل ایجاد می‌شود، نیازمند تحلیل از مناظر مختلف است.

مدیرگروه علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم (ع) در پایان بیان کرد: ارائه تحلیل از منظر الهیات اسلامی می‌تواند به نتایج معقول و مناسبی برای جامعه بشری منجر شود.

در ادامه حجت‌الاسلام رضا اسلامی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تشریح «نقدپذیری در حاکمیت دینی»، گفت: نظام‌های حقوقی مختلف، در عین تفاوت، اشتراکاتی نیز با همدیگر دارند. مثلاً همه نظام‌های حقوقی حمایت از کودکان و سالمندان یا نهی از حیوان‌آزاری و گسترش بهداشت را ارزش می‌دانند.

وی با بیان اینکه همه نظام‌های حقوقی اعتقاد دارند که هر نظام حقوقی باید از ارزش‌های خودش بتواند دفاع کند، افزود: باید دانست که در سطح اجتماعی پلیس مجری آن چیزی است که در نظام حقوقی به عنوان ارزش شناخته شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، شناخت جایگاه معترض، ماده اعتراضی و سطح پذیرش اعتراضات را بر پایه آموزه‌های مرتبط با اصل امر به معروف و نهی از منکر دانست و افزود: اعتراضات می‌تواند بر پایه مباحث شناختی و علم و آگاهی مردم باشد.

وی با بیان اینکه موقعیت‌شناسی، یکی دیگر از عوامل تأثیرگذار بر اعتراضات اجتماعی است، افزود: اعتراض‌کننده باید بداند در چه موقعیتی از جهت سیاسی، تاریخی و تمدنی قرار گرفته و حکومت نیز لازم است با شناخت صحیح مخاطب معترض با او مواجهه داشته باشد.

ضرورت ناصح بودن فرد معترض

حجت‌الاسلام اسلامی با تأکید بر ناصح بودن فرد معترض، ادامه داد: فردی که اعتراض می‌کند باید هم دارای اخلاص بوده و هم نسبت به مسائل اجتماعی با زبان نصیحت برای رسیدن به اصلاح حساسیت داشته باشد.

وی با بیان اینکه بر اساس فرموده پیامبر(ص) لازم است انسان ناصح متصل به توده مردم و در دل اجتماع باشد، گفت: مردم عموماً جهت‌گیری‌های مثبت داشته و فاصله گرفتن مسئولان از آن‌ها، امری اشتباه است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه فرد معترض باید بر اساس اینکه باید واقع بین بوده و حسن نیت داشته باشد، اظهار کرد: همچنین این فرد باید روشی متناسب با موقعیت و شرایط اجتماعی موجود برگزیند تا به نتایج اصلاحی ختم شود.

وی با تأکید بر اولویت‌بندی در اعتراضات اجتماعی، گفت: باید در زمانی که با مشکلات مختلفی در سطح جامعه مواجه هستیم، اول سراغ مسائل محوری و دارای اولویت رفته و مراتب اهمیت را در نظر داشته باشیم. مثلاً اگر فردی فرزندش دارای مشکلات فکری و تغذیه‌ای به صورت توأمان است، باید در وهله اول به مشکلات فکری او رسیدگی نماید، نه اینکه او را نزد پزشکان مختلف برده و فقط به رفع مشکلات تغذیه‌ای او پرداخته شود.

حجت‌الاسلام اسلامی بر اهمیت وجود شنونده اعتراض تأکید کرد و گفت: پیامبر(ص) در دسترس مردم بوده و بستر شنیدن اعتراضات را فراهم کردند. باید سازوکاری اتخاذ شود که مسیر شنیدن اعتراضات هموار و با کمترین فاصله باشد.

وی با بیان اینکه نصیحت باید از سوی حاکمیت با آغوش باز پذیرفته شود، ادامه داد: در دسته‌ای از روایات آمده که از بزرگ‌ترین نعمت‌ها بر شما این است که مردم حوائج خود را سمت شما می‌آورند؛ گره‌گشایی از کار مردم از بزرگ‌ترین نعمت‌های الهی است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، الگوی حکومت دینی را دارای وجوه افتراق مهمی با حکومت‌های مدرن همچون برگزاری نماز جمعه، مراسمات مذهبی در مسجد و وجود بزرگان و ریش‌سفیدان در سطح جامعه برشمرد.

استفاده از ظرفیت‌های حکومت دینی در جهت شنیدن اعتراض‌های مردم

وی اظهار کرد: ما باید از این ظرفیت‌های حکومت دینی در جهت شنیدن اعتراض‌های مردم پیش از وقوع شورش‌های اجتماعی و ایجاد فضای التهابی استفاده کنیم زیرا حکومت اسلامی باید دلسوز مردم باشد.

علیرضا زهیری، عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی نیز در این نشست با تشریح «اعتراض و جنبش‌های اجتماعی جدید»، با بیان اینکه اعتراضات در سطح بین‌المللی نسبت به سال‌های گذشته اشکال جدیدی پیدا کرده است، گفت: اساساً از دهه ۸۰ بسیاری از جنبش‌های اجتماعی کشور ما نیز با جنبش‌های اجتماعی سایر کشورها مشابهت پیدا کرده‌اند.

وی با اشاره به اینکه جنبش‌های اجتماعی اخیر در کشورهای مختلف دارای مطالبات و خواسته‌هایی بوده‌ که جنبه عمومی داشته و قابل فهم در همه جوامع هستند، افزود: این جنبش‌ها دارای رهبر نبوده و به تعبیری شبکه‌های شناور یا جماعت‌های غیرباهم هستند.

زهیری، نداشتن هویت واحد و مشخص را یکی دیگر از ویژگی‌های جنبش‌های جدید عنوان کرد و ادامه داد: این جنبش‌ها از جهت مطالباتی دارای عمق نبوده و فقط بر اساس یکسری خواسته‌های سطحی شکل می‌گیرند.

وی با بیان اینکه جنبش‌های اجتماعی جدید، ناشی از وجود ارتباطات جهانی و رسانه‌های جمعی است، اظهار کرد: این با هم بودن را رسانه‌ها به جنبش‌های اجتماعی جدید بخشیده‌اند. ارتباطات موجب ایجاد ادراک مشترک بین افراد ملل مختلف شده است.

استاد علوم سیاسی با بیان اینکه بسیاری از تحلیل‌ها در مورد جنبش‌های اجتماعی، معرف نقش تعیین‌کنندگی رسانه‌هاست، تصریح کرد: متأسفانه این تحلیل‌ها اشتباه بوده و باید اصلاح گردد؛ باید دانست که رسانه ابزار قدرتمند ایجاد ادراک است و خود این ابزار در وهله اول تحت تأثیر عوامل دیگری بوده و موجب بروز و ظهور آنها می‌شود، پس تعیین‌کننده‌های اصلی رسانه‌ها نیستند.

وی با اشاره به زمینه‌های ایجاد فرصت تعیین کنندگی برای رسانه‌ها افزود: مهندسی فرهنگ یکی از اصطلاحاتی است که از سال‌ها پیش توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و گویای وقایع مهمی بود. تهاجم فرهنگی و شبیخون فرهنگی نیز که از جانب رهبری معظم انقلاب مطرح شد، زنگ خطرهایی برای همه ما مبنی بر وقوع زمینه‌هایی برای تخریب فرهنگ اسلامی در جامعه ما بود.

عضو گروه علوم سیاسی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه بیان کرد: در دهه‌های گذشته شاهدیم که نسل سومی‌های انقلاب اسلامی تقاضاهای محدود اجتماعی در موضوعاتی همچون سبک جدید حیات اجتماعی و حجاب داشته‌اند. در سال‌های اخیر نیز علی‌رغم افزایش دینداری شاهد تغییر در تفاسیر دینی و رشد تسامح در دین هستیم.

وی با بیان اینکه کنشگران اجتماعی دهه ۸۰ به دنبال قدرت سیاسی به عنوان پشتیبان بودند که آن را در انتخابات سال ۸۸ پیدا کردند، ادامه داد: افرادی که خواسته اجتماعی محدودی داشتند به دلیل اینکه فکر می‌کردند نمی‌توانند به خواسته‌های خود برسند، دنباله‌روی گروه‌ها و افراد سیاسی شدند که منجر به اتفاقات تلخی هم برای نظام و هم مردم شد.

تغییر سبک زندگی بسیاری از افراد معترض

زهیری بر تغییر سبک زندگی بسیاری از افراد معترض تأکید کرد و گفت: بسیاری از افرادی که به عرفان‌های نوظهور گرایش پیدا کرده‌اند، بدون آگاهی و مطالعه تعمیقی است. این موضوع نشان از خستگی و فرار آنان از یک وضعیت به سمت وضعیتی با الگوی مناسب‌تر بر اساس ادراک خود این افراد است.

وی همچنین بیان کرد: با توجه به وقوع بلوغ زودرس اجتماعی که در جامعه ما در حال شکل گیری است، مسئولان و متولیان امور اقتصادی و فرهنگی باید زمینه‌هایی را که موجب ایجاد تصور افراد معترض مبنی بر عدم وجود بستری برای بیان خواسته‌هایشان شده، مورد توجه و رفع قرار دهند.

در ادامه احمد شاکرنژاد، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تبیین «ارتباط اعتراض با نهادستیزی معنوی»، و با بیان اینکه در اعتراضات اخیر شعارهای ساختارشکنانه‌ای خصوصاً در تقابل با روحانیت مطرح شد، گفت: این شعارها را در اعتراضات سال ۸۸ نیز البته به صورت محدودتری شاهد بودیم.

معنویت‌گرایی جدید، روحانیت‌ستیزی را راهکاری برای رسیدن به معنویت می‌داند

وی در همین خصوص بیان کرد: در حال حاضر جریانی تحت عنوان معنویت‌گرایی جدید را می‌بینیم که اتفاقاً نهادستیزی و روحانیت‌ستیزی را راهکاری برای رسیدن به معنویت معرفی می‌کند.

شاکرنژاد با اشاره به اینکه از گذشته چهار دسته با نهاد روحانیت تقابل و معارضه داشته‌اند، افزود: راحت‌طلب‌ها، متصوفه، باطنی‌گراها و افرادی که معتقد بودند که ما در حال حاضر وارد قیامت شده‌ایم، این چهار گروه کلی را تشکیل می‌دهند.

وی با اشاره به اعتراض متصوفه نسبت به نهاد روحانیت، گفت: متصوفه در تفاسیر باطنی، مناسک بیش از حد و مواردی از این قبیل با فقهای ما تعارض داشته‌اند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با بیان اینکه گروه پنجم متعارض با روحانیت، شامل افراد معدودی است که با رویکرد معنوی به این عرصه ورود داشته‌اند، اظهار کرد: یکی از گروه‌های این افراد، کسانی هستند که مبتنی بر آموزه‌های لیبرالیسم معنویت را تعریف می‌کنند.

این استاد معنویت‌پژوهی به معنویت دین خارجی به عنوان یکی دیگر از رویکردهای نهادستیز معنوی اشاره کرد و افزود: در این دیدگاه از معنویت، دین یا آئینی دیگر برای تقابل با اسلام استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه یکی از این جریانات که از طریق معنویت به مقابله با روحانیت می‌پردازد، جریان «معنویت عامیانه» است، ادامه داد: این جریان با استفاده از آموزه‌هایی همچون مدیتیشن و انرژی‌های مثبت و منفی به دنبال عضوگیری و تقابل با روحانیت است.

پیوستن گروه‌های معنویت‌گرای نوظهور به عرصه اعتراضات اخیر کشور

شاکرنژاد با اشاره به پیوستن گروه‌های معنویت‌گرای نوظهور، با شعارها و تحلیل‌های مختلفی به عرصه اعتراضات اخیر در کشور، اظهار کرد: برخی از این افراد با شعار خروش زنان، یا ملاک بودن پاکی دل اشخاص و بی نیازی نسبت به شریعت به میدان آمدند.

وی به ظهور جنبشی تحت عنوان نیو ایج یا دوران جدید در آمریکا در دهه 1960 اشاره کرد و گفت: این جنبش می‌گوید دین همیشه دارای ابهام بوده، ظاهرگرایی در آن رایج است و خدایان در آن‌ها از جنس مرد هستند. معتقدان به این جنبش می‌گویند ما در دوران حاکمیت زنان در عصر معنویت، حاکمیت زندگی روزمره و این جهانی و مادی بودن در عصر معنویت هستیم. تحلیلگران این نوع از معنویت را ساختارگریز می‌دانند.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، مبارزه با نهاد روحانیت را یکی از اصلی‌ترین محورهای مبارزاتی هواداران معنویت مد نظر جنبش دوران جدید عنوان کرد و گفت: آن‌ها معتقدند زنان ایرانی در حال تحقق بخشیدن به این معنویت هستند و از طریق مقابله با روحانیت به کنار گذاشتن شریعت می‌پردازند.

وی در پایان تصریح کرد: شعار زن، زندگی، آزادی دارای سه عنوان بوده که هر سه این واژگان برگرفته از آموزه‌های معنویت عصر جدید بوده و ماهیتاً ساختارشکن است.

همچنین رسول نوروزی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تشریح موضوع «اعتراض مدنی؛ نظم منطقه‌ای»، اظهار کرد: با توجه به داده‌هایی که رسانه‌های مختلف به مردم ما القا می‌کنند، یکی از شبهاتی که در سطح جامعه مطرح می‌شود، چرایی تبدیل نشدن ایران به کشوری همچون برخی از اعضای اتحادیه اروپا از جمله سوئد است.

وی در پاسخ به این سؤال بیان کرد: اساساً باید موقعیت و سرگذشت کشور خود را به طور صحیح بشناسیم و ببینیم کدام یک از کشورهای خاورمیانه توانسته به شاخص‌های اقتصادی کشوری همچون آلمان برسد؟ باید پرسید کشوری همچون عربستان که مشکلی با آمریکا و اروپایی‌ها ندارد، چرا مثلاً سوئیس نشد؟ یا آلمان نشد؟

نوروزی با بیان اینکه منطقه خاورمیانه از ابتدا دارای منازعات مختلفی بوده و بسیاری از اندیشمندان جهان به این امر معتقدند، ادامه داد: این اندیشمندان می‌گویند حتی اگر اسلام هم نبود، خاورمیانه دارای منازعات و مشکلات متعددی می‌بود.

وی خاورمیانه را دارای شکنندگی‌هایی دانست و بیان کرد: بازیگران بیرونی به اعتراضات و شکنندگی‌های داخلی کشورهای خاورمیانه دل بسته‌اند. باید دانست هیچ تحول داخلی در خاورمیانه وجود ندارد که مورد توجه و دخالت کشورهای بیرونی قرار نگیرد.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، با بیان اینکه رسیدن به منازعه هستی‌شناسانه اعتراض‌های مدنی برای بازیگران منطقه‌ای و بیرونی، نقطه اوج آنها است، اظهار کرد: در این منازعات گروه‌های فعال می‌گویند یا باید من باشم یا تو که این امر، یک رویارویی مبارزاتی و امنیتی را به دنبال دارد.

تلاش کشورهای منطقه در راستای ایجاد حکومت سلطنتی در ایران

این استاد روابط بین‌الملل به تلاش کشورهای منطقه در راستای ایجاد حکومت سلطنتی در ایران اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه در کشورهای منطقه خاورمیانه همچون عربستان و امارات، نظام‌های حکومتی پادشاهی روی کار هستند، تلاش می‌شود با ترویج شعارهایی همچون «رضاشاه، روحت شاد» برای تشکیل حکومت پادشاهی در ایران و اضمحلال حکومت دموکراتیک جمهوری اسلامی در این کشور اعتراضاتی را ایجاد نمایند.