طاعت پیشرفته از سر شوق و رغبت است + صوت

به گزارش ایکنا، جلسه شرح صحیفه سجادیه با محوریت دعای بیستم صحیفه با سخنان حجت‌الاسلام والمسلمین محمدجواد حاج علی‌اکبری، رئیس شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، طبق روال هر هفته، شامگاه دوشنبه، 9 آبان‌ماه در مجموعه فرهنگی سرچشمه برگزار شد که گزیده مباحث آن را در ادامه می‌خوانید؛

«اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ حَلِّنِی بِحِلْیةِ الصَّالِحِینَ، وَ أَلْبِسْنِی زِینَةَ الْمُتَّقِینَ، فِی بَسْطِ الْعَدْلِ، وَ کظْمِ الغَیظِ، وَ إِطْفَاءِ النَّائِرَةِ، وَ ضَمِّ أَهْلِ الْفُرْقَةِ، وَ إِصْلَاحِ ذَاتِ الْبَینِ، وَ إِفْشَاءِ الْعَارِفَةِ، وَ سَتْرِ الْعَائِبَةِ، وَ لِینِ الْعَرِیکةِ، وَ خَفْضِ الْجَنَاحِ، وَ حُسْنِ السِّیرَةِ، وَ سُکونِ الرِّیحِ، وَ طِیبِ الْمُخَالَقَةِ، وَ السَّبْقِ إِلَی الْفَضِیلَةِ، وَ إِیثَارِ التَّفَضُّلِ، وَ تَرْک التَّعْییرِ، وَ الْإِفْضَالِ عَلَی غَیرِ الْمُسْتَحِقِّ، وَ الْقَوْلِ بِالْحَقِّ وَ إِنْ عَزَّ، وَ اسْتِقْلَالِ الْخَیرِ وَ إِنْ کثُرَ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ اسْتِکثَارِ الشَّرِّ وَ إِنْ قَلَّ مِنْ قَوْلِی وَ فِعْلِی، وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَةِ، وَ لُزُومِ الْجَمَاعَةِ، وَ رَفْضِ أَهْلِ الْبِدَعِ، وَ مُسْتَعْمِلِ الرَّأْی الْمُخْتَرَع»

جلسه گذشته درباره کمال‌خواهی و کمال‌جویی انسان مومن متقی که در مسیر پارسایی و بندگی حق تعالی گام برمی‌دارد مطالبی عرض کردیم. معلوم شد انسان مومن به طبع ایمان در جست‌وجوی کمال است و کمال از طریق هجرت و جهاد فراهم می‌شود و انسان مومن مهاجر مجاهد دائم در حال تکامل است و در مسیر کمال قدم برمی‌دارد. کمال ذیل عنایات الهی و در مسیر تقرب و وصال به حق تعالی دارای درجاتی است. در نسبت انسان و خداوند درجاتی وجود دارد که انسان به هر درجه‌ای برسد به همان نسبت و در همان درجه دارای سهم ویژه‌ای از عنایت الهی است. این مسیر ادامه پیدا می‌کند تا جایی که فرصت انسان در دنیا به پایان برسد و الا تا زمانی که انسان هست و نفس می‌کشد باید در صراط مستقیم سیر داشته باشد.

تعبیر امام بعد از فهرستی که در باب زیور صالحین و زینت متقین بیان فرمودند این تعبیر است؛ «وَ أَکمِلْ ذَلِک لِی بِدَوَامِ الطَّاعَةِ». توضیحاتی درباره این عبارات عرض کنم. اولین چیزی که این فضیلت‌ها را در وجود انسان کامل می‌کند دوام طاعت است. حضرت می‌توانست بفرماید طاعت ولی فرمود دوام طاعت و از این جهت مطلب دارای اهمیت ویژه‌ای است.

طاعت جزء واژه‌های خوش‌ساخت فرهنگ قرآنی است. در نسبت بین خدا و انسان طاعت یکی از عالی‌ترین جلوه‌های بندگی است. انسان باید در طاعت مولای خودش باشد. این یک قاعده است و آیات بسیاری به این مطلب دلالت دارند. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَأَطِيعُوا الرَّسُولَ وَأُولِي الْأَمْرِ مِنْكُمْ». «وَمَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ فَازَ فَوْزًا عَظِيمًا».

طاعت وقتی هست نشان‌دهنده صدق بنده در عبودیتش است. طاعت نشانه بندگی است و الا بندگی ادعا است تا زمانی که قرین طاعت شود. وقتی به طاعت قرین شد از حالت ادعا خارج می‌شود و حقیقت پیدا می‌کند. حقیقت بندگی طاعت است. شما بنده کسی هستید که از او اطاعت می‌کنید. اگر انسان از نفسش اطاعت کند بنده نفسش است، اگر از شیطان اطاعت کند بنده شیطان است. در فرهنگ اسلامی هم به این مسئله تاکید شده است. امام صادق(ع) می‌فرمایند اگر شما مدعی محبت حضرت حق هستید باید از او اطاعت کنید. این نکته اساسی است که باید به آن توجه شود.

در کلمه اطاعت غیر از اینکه التزام به امر و نهی مولا وجود دارد، نکته لطیف دیگری هم هست و آن اینکه از سر شوق و رغبت باشد و برای جلب رضای مولی باشد. اگر این حالت باشد یک اطاعت پیشرفته است. اطاعت پیشرفته جایی است که از سر شوق و رغبت باشد نه از سر کراهت و در سیر تحصیل رضای مولا باشد. این جلوه پیشرفته طاعت است. البته در مسیر به تدریج به دست می‌آید. در اول هم طاعت صبر می‌خواهد چون اوامری که متوجه انسان می‌شود با نفس چالش دارد. نفس نمی‌خواهد زیر بار برود. به همین جهت این کار صبر می‌خواهد که به آن صبر بر طاعت می‌گویند. نفس بر اثر تربیت و با عنایت الهی نهایتا تسلیم و منقاد می‌شود. وقتی انسان رام شود حالتی که در شخص ایجاد می‌شود آرامشی در حین طاعت است. «وَاسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى الْخَاشِعِينَ».

اگر انسان مطیع امر مولا باشد امر مولا برایش سنگین نیست. این «سنگین نیست» دو معنا دارد. معنای اول اینکه انجام امر و نهی مولا برای انسان آسان و روان است. از این بالاتر مقام شوق است که حالت اشتیاق به امر مولاست و بنده منتظر امر مولا است. آن مرتبه، مرتبه پیشرفته است. مجموعه این فضیلت‌هایی که به آن اشاره کردیم را انسان به عنوان اینکه اینها محبوب خدا است و خدای تعالی دوست دارد و امر الهی است، انجام دهد. این طاعت است. وقتی طاعت محقق شد این طاعت نسبت ما با خدا را تعیین می‌کند. وقتی دوام پیدا کرد انسان کمال پیدا می‌کند.