حکایت نسخه خطی قرآن ازبکستان در موزه لوور

به گزارش ایکنا به نقل از آناتولی، موزه لوور فرانسه برای نمایش دو صفحه از یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآن کریم در جهان اسلام موسوم به «کاتا لانگار (Katta Langar)» آماده می‌شود تا این مصحف به مجموعه بزرگی از نسخه‌های خطی نفیس از قرآن کریم ملحق شود که در کشورهای اروپایی، به ویژه بریتانیا، فرانسه و آلمان نگهداری می‌شود.

ازبکستان مصحف کاتا لانگار را که یکی از قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآن است نزد خود نگاه داشته و قرار است دو صفحه از آن با عنوان «گنجینه‌های ازبکستان در چهارراه کاروانسراها» در موزه لوور به نمایش گذاشته شود.

بین 24 نوامبر 2022 تا 6 مارس 2022 پیش رو (۲ آذر تا ۱۵ اسفند ۱۴۰۱) موزه لوور فرانسه  168 اثر از آثار فرهنگی تاریخی ازبکستان را به نمایش می‌گذارد که شامل 137 اثر متعلق به موزه ازبکستان، و 31 اثر از موزه‌های برجسته جهان، مربوط به تاریخ و فرهنگ ازبکستان  است.

در میان آثار تاریخی و فرهنگی ازبکستان که به نمایش گذاشته می‌شود، مصحف کاتا لانگار است که قدمت آن به قرن هشتم می‌رسد و یکی از ارزشمندترین نسخه‌های خطی جهان اسلام محسوب می‌شود.

نورالدین خالق نظروف، رئیس اداره دینی مسلمانان ازبکستان و مفتی کل این کشور در گفت‌وگو با آناتولی گفت: مصحف مذکور در ربع آخر قرن هشتم به خط کوفی و ​​در ابعاد 53 در 35 سانتی متر بر روی پوست حیوانات نوشته شده است.

او اشاره کرد که قدمت جلد چرمی این مصحف هم به قرن چهاردهم برمی‌گردد و در اواسط قرن هفدهم ترمیم شد.

صفحات پخش شده مصحف

خالق نظروف می‌گوید: به طور دقیق مشخص نیست که چگونه و چه زمانی قرآن به آسیای مرکزی آورده شده است، زیرا قدمت موجودیت آن در ازبکستان یکصد سال است.  این مصحف سال‌ها در مسجد روستای کاتلا لانگار در منطقه قشقه‌دریا ازبکستان نگهداری می‌شد و سپس در سال 2003 به کتابخانه اداره دینی این کشور اهدا شد که تا امروز در آنجا نگهداری می‌شود.

رئیس اداره دینی مسلمانان ازبکستان می‌گوید که کشورش 16 صفحه از این نسخه خطی قرآن را نگهداری می‌کند که یک صفحه در مرکز نسخه‌های خطی مؤسسه شرق‌شناسی ازبکستان، دو صفحه در کتابخانه دولتی بخارا و 13 صفحه در کتابخانه اداره دینی مسلمانان ازبکستان موجود است.

وی تأکید کرد: 67 صفحه از این نسخه در مسجد روستای کاتا لانگار نگهداری می‌شد که در سال 1984 توسط مقامات اتحاد جماهیر شوروی حفظ شده بود؛ اما هنوز از سرنوشت صفحات باقی مانده آن در ازبکستان اطلاعی در دست نیست.

نظروف افزود: مؤسسه نسخه‌های خطی شرقی آکادمی علوم روسیه در سن پترزبورگ 81 صفحه از این مصحف را پس از خرید آن از زنی ناشناس در سال 1936 نگهداری می‌کند.

سه مرحله ترمیم

مفتی قزاقستان تاکید کرد: قرآن کاتا لانگار طی چندین سال توسط افراد مختلف مرمت شد. این نسخه خطی مملو از تزئینات بوده و گوشه‌های پاره برخی از صفحات آن هم مرمت شده و برخی از آیات دوباره شماره‌گذاری شده است.

وی با بیان اینکه کار مرمت در 3 مرحله در سال‌های 2019، 2020 و 2021 با حضور مرمتگران موزه لوور فرانسه و کارشناسان ازبکستان انجام شد، گفت: با توجه به اهمیت تاریخی این قرآن و ارزش آن در جهان اسلام، قرن‌ها به عنوان ثروت معنوی ازبکستان و کل بشریت حفظ خواهد شد.

نسخه‌های خطی بسیار قدیمی قرآن در اروپا

در سال 2015 یکی از قدیمی‌ترین نسخه های خطی قرآنی جهان در کتابخانه دانشگاه بریتانیایی بیرمنگام کشف شد و آن نسخه خطی توسط هرمز مینگنا معروف به آلفونس مینگنا (1878-1937) به دانشگاه آورده شد. کشیش کلدانی که در نزدیکی موصل در عراق متولد شد که هزینه سفر او برای آوردن اسنادی برای ارتقای جایگاه بیرمنگام به عنوان یک مرکز فرهنگی برای مطالعات دینی تامین شده بود.

این نسخه خطی شامل دو صفحه از قرآن کریم از سوره‌های کهف و طه به خط حجازی است. متخصصان علم نسخ خطی برای بررسی آن از کربن رادیواکتیو استفاده کردند و مشخص شد که حدود 1370 سال قدمت دارد. دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این نسخه خطی بین سال‌های 568 تا 645 پس از میلاد نوشته شده است.

قدمت این نسخه خطی نزدیک به قدمت نسخه‌های خطی صنعا، قدیمی‌ترین نسخه‌های خطی قرآنی کنونی در یمن نزدیک است که در سال 1972 در جریان مرمت مسجد جامع صنعا کشف شد و روی پوست نوشته شده است

بر اساس گزارش قبلی الجزیره نت، به نظر می‌رسد که پس از بررسی این نسخه با استفاده از کربن رادیویی معلوم شده که قدمت آن با دقتی نزدیک به 99 درصد به قبل از سال 671 پس از میلاد برمی‌گردد.

در مورد نسخه‌های خطی پاریس (Le Codex Parisino-petropolitanus) آنها در کتابخانه‌های جداگانه نگهداری می‌شدند که بیشترین قسمت آن در کتابخانه ملی فرانسه، بخشی در کتابخانه ملی روسیه و یکی در کتابخانه واتیکان نگهداری می‌شود و روی علف‌ها و برگ‌های خرما نوشته شده است.

این مجموعه در ابتدا در مخزن نسخ خطی قرآن در مسجد عمرو بن العاص در فسطاط قاهره نگهداری می‌شد و سپس توسط خاورشناس فرانسوی ژان لوئی اسلین دو شرویل، خاورشناس فرانسوی (1772-1822) خریداری شد زمانی که وی کنسول فرانسه در قاهره بین سال‌های 1806 تا 1816 بوده است.

نسخه‌های خطی توبینگن هم که در نوامبر 2014 فاش شدند، زمانی که دانشگاه توبینگن در آلمان اعلام کرد که دو جزء از قرآن در اختیار آنها است و تاریخ‌گذاری آنها با رادیوکربن (با دقت نزدیک به 95) انجام و معلوم شده که به دوره بین 649 و 675 پس از میلاد باز می‌گردد. این دو جزء به خط حجازی نوشته شده و از آیه 36 سوره طه تا آیه 57 سوره یس (و بخشی از آیه 35 سوره طه) در آنها ثبت شده است.