قیامت و رستاخیزی بی‌پرواتر از پروانه

به گزارش ایکنا، با وجود گذشت زمان، جنبه‌های جدیدی از اعجاز کلام وحی آشکار شده که در نوع خود قابل توجه و تأمل است و دلیلی قطعی است که نشان می‌دهد که این کتاب، کلام انسانی نیست و پروردگار عزوجل که هستی را به دقیق‌ترین شکل آفریده، آن را فرستاده است.

در آیه 4 سوره قارعه «يَوْمَ يَكُونُ النَّاسُ كَالْفَراشِ الْمَبْثُوثِ: روزی که مردم (در سراسیمگی، آشفتگی و اضطراب)، مانند پروانه‌های پراکنده هستند» به حالت انسان در روز قیامت مانند پروانه‌های پراکنده در هوا اشاره دارد و اعجاز قرآن در این آیه قابل تأمل است.

در این آیه می‌خوانیم که «مردم در قیامت، مانند پروانه‌هاى پراکنده در هوا، هراسان و بى‌سامان به هر طرف روى خواهند آورد» و اما خداوند بزرگ چرا در این آیه انسان‌ها را به پروانه تشبیه کرده است.

برای رسیدن به پاسخ این پرسش باید گفت که انسان در روز قیامت و هنگام رستاخیز، حالتی از ترس، اضطراب و نگرانی دارد و نمی‌داند به کجا می‌رود؛ درست مانند پروانه که به شکلی نامرتب و بدون نظم و ترتیب پرواز می‌کند و این شیوه پرواز همیشه با پروانه عجین است.

پروانه نمی‌داند به کجا می‌رود و اگر آتشی برافروخته شود، به سوی آن به پرواز در‌می‌آید و به دلیل درک ضعیفش، می‌تازد تا به آتش برسد، انسان هم در روز قیامت حالتی از حیرت و اضطراب سراسر وجودش را فراگرفته و نمی‌داند که به کجا می‌رود و اگر نور یا آتشی ببیند به سوی آن می‌تازد.

«المبثوث» در اینجا به معنای پراکنده و متفرق است و نشان می‌دهد که روز قیامت، روزی است مردم در پراکندگی و اضطرابشان و روی آوردن به سوی سرزمین محشر، مانند حشرات کوچکی هستند که به سمت آتش می‌تازند.

خداوند متعال در این آیه، مردم را در وقت سخت قیامت، به پروانه‌های پراکنده به هر سو تشبیه کرده است؛ زیرا مردم در این روز نالان، بی‌تاب و مضطرب هر یک به خود مشغول بوده و در حالتی از ترس به سر می‌برند.

کلمه پروانه تنها در یک جا در قرآن به کار رفته است و آن هم در آیه 4 سوره قارعه است، همچنین در آیه 7 سوره قمر «كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُّنتِشِرٌ» یعنی انسان‌ها در روز رستاخیر مانند ملخ‌های منتشر در هوا هستند و به یک سمت و سو حرکت می‌کنند.

به گفته مفسران این دو آیه در دو جای مختلف برای روز قیامت کاربرد دارد، یکی هنگام خروج از قبر به صورت هراسان است که انسان نمی‌داند به کجا می‌رود و انسان‌ها مانند پروانه‌های پراکنده به سمت یکدیگر کشیده شده و با هم برخورد می‌کنند و وارد حریم یکدیگر می‌شوند و دوم زمانی است که منادی ندا سرداده و انسان‌ها به او لبیک گفته و مانند ملخ‌های منتشر در هوا که گروهی پرواز می‌کنند، به صورت گروهی به سمتش روانه می‌شوند «يَخْرُجُونَ مِنَ الْأَجْدَاثِ كَأَنَّهُمْ جَرَادٌ مُنْتَشِرٌ: چون ملخ‌هاى پراكنده از گورها[ى خود] برمى‌‏آيند/آیه 7 سوره قمر».

از سوی دیگر پروانه به سبک‌بالی و بی‌پروایی معروف است و به عنوان ضرب‌المثل برای نشان‌دادن بی‌پروایی و بی‌احتیاطی شخص به کار می‌رود و گفته می‌شود: «بی‌پرواتر از پروانه».

دقت این قیاس اعجاب‌انگیز قرآنی، انسان را به شگفتی وا می‌دارد و چنین تشبیهی، ذهن انسان‌های جستجوگر را به تأمل و تفکر در این حشره لطیف و چرخه زندگی و حرکت آن سوق می‌دهد؛ حشره‌ای که خلق‌کردن چیزی مانند آن غیرممکن است.

در پایان باید گفت تشبیه انسان در روز رستاخیز به پروانه و ملخ، یکی از جنبه‌های اعجازگونه قرآن کریم را تداعی می‌کند؛ زیرا قرآن در 1400 سال پیش نازل شده؛ در حالی که چرخه زندگی پروانه و ملخ، تنها در دو قرن گذشته کشف شده است و در 14 قرن پیش کسی به چرخه زندگی و حرکت این دو حشره، توجهی نداشت، بنابراین قرآن کریم در این توصیف علمی دقیق در مقام تشبیه، پیش‌قدم بوده که نشانه دقت، شمول و کمال این کتاب جاودانه است.