بوروکراسی امور قرآنی دانشجو را دچار فرسایش می‌کند + فیلم
عضو علمی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با ارائه گزارشی از فعالیتهای قرآنی در دانشگاه تهران، به ضرورت برخی حمایت‌ها اشاره و بیان کرد: قرآن متن زندگی است، ولی در سیستم دانشگاهی ما در نظام آموزشی قرار ندارد. ضمن اینکه بوروکراسی‌های اداری دانشجو را دچار فرسایش می‌کند.
مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با عمری 20 ساله و به واسطه ماهیت دانشجویی منشأ اثرات خوبی شده است. پس از گذر از وضعیت کرونا و حضور مجدد دانشجویان در خوابگاه‌ها و محل کلاس‌ها، در خصوص گزارش فعالیتهای قرآنی در مدارس قرآن و خوابگاه‌های دانشگاه تهران با طهورا منزوی، یکی از اعضای علمی این مجمع، هم‌سخن شدیم که مشروح آن تقدیم می‌شود؛
ایکنا ـ درباره سابقه فعالیتهای قرآنی مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران توضیح دهید.
مجمع یکسری فعالیتهای قرآنی را در این دانشگاه و دیگر دانشگاه‌ها انجام می‌دهد، البته به دلیل آنکه زیر نظر معاونت فرهنگی دانشگاه تهران است، اکثر فعالیتهای آن در این دانشگاه انجام می‌شود.
هر ساله یکسری برنامه‌های مشخصی از جمله همکاری با کانون قرآن و عترت دانشکده‌های دانشگاه تهران و همینطور کانون قرآن و عترت باشگاه دانشجویان داریم. هفته قرآن و عترت دانشگاه‌ها به عنوان یک برنامه معمول هر ساله در دانشگاه با محوریت یک سوره مشخص کار می‌شود. در دانشکده‌های مختلف فراخوان همکاری، ارسال آثار یا برگزاری یکسری کارگاه‌ها اعلام می‌شود. در چند سال اخیر این برنامه در قالب خیمه یا نمایشگاه برگزار شده است و یک سری کلاس‌های تدبر در قرآن در خوابگاه‌ها و دانشکده‌ها تشکیل می‌شود.
همه دانشکده‌ها کانون قرآن و عترت دارند که دانشجویان در آن عضو هستند و شورای مرکزی تشکیل می‌دهند و مجمع دارند، ولی جمعی که از کانون قرآن و عترت دانشکده علوم از سال 76 جمع شده‌اند، گسترش پیدا کرده و تبدیل به مدرسه قرآن شده است. اعضای کانون‌های قرآن نیز فعالیتهای پراکنده‌ای دارند و اگر قرار باشد بعد از فارغ‌التحصیلی همچنان فعالیت دانشگاهی‌شان ادامه پیدا کند، به مدرسه سفیران قرآن می‌آیند. در این مدرسه اغلب دانشجویان فارغ‌التحصیل کانون‌های قرآن و عترت دانشگاه تهران و دانشگاه‌های دیگر حضور دارند و همچنان علاقه‌مند به ادامه فعالیتهای قرآنی دانشگاهی هستند.
ایکنا ـ آیا برای برگزاری برنامه‌ها با کانون‌های قرآن دانشگاه‌ها همکاری می‌کنید؟
از برنامه‌هایی که معمولاً مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران با همکاری کانون‌های قرآن دانشگاه‌ها برگزار می‌کند می‌توان به کلاس‌های تدبر در قرآن، برگزاری هفته قرآن و عترت دانشگاه‌ها، همکاری در اردوی تشکیلاتی یا جذب به منظور برپایی جلسات سوره‌محور، دعوت به تدبر در قرآن و نیز جلسات تشکیلاتی حول بعضی سوره‌های قرآن در رابطه با نحوه جمع‌سازی و فعالیتهای قرآنی اشاره کرد.
آغاز فعالیتهای قرآنی این ترم در دانشگاه تهران با برگزاری کلاس‌ها و نشست‌های تدبر در قرآن در خوابگاه‌ها بود. به همت نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاه، نماز جماعت‌های خوابگاه‌ها شکل گرفت و حدوداً در 11 خوابگاه پسرانه و یک خوابگاه دخترانه به طور متمرکز کلاس‌های تدبر در قرآن بعد از نماز مغرب برگزار شد و به دلیل برگزاری نماز جماعت‌ها، مخاطب کلاس‌ها بیشتر شد.
هدف از برگزاری کلاس‌ها این بود که یکسری افراد علاقه‌مند و پیگیر را به عنوان هسته اولیه در خوابگاه‌ها پیدا کنیم تا خودشان مابقی فعالیتهای قرآنی را ادامه دهند. بناست فاز بعدی جذب با برگزاری اردویی در خوابگاه‌ها اتفاق بیفتد که آن اردو هنوز برگزار نشده است و افرادی که هم‌اکنون به عنوان هسته‌های مرکزی حلقه‌های تدبر در خوابگاه‌ها هستند به منظور گسترش این جمع فعالیت خواهند کرد.
از سال 91 تاکنون، که دبیر کانون قرآن و عترت دانشگاه تهران بودم، هر ترم تقریباً یک کلاس قرآن در خوابگاه‌ها برگزار کرده‌ایم و این اقدام ویژه دانشگاه تهران نیست. در خوابگاه‌های دانشگاه شاهد، امیرکبیر و خواجه نصیر کلاس‌های قرآن برگزار شده است. در این ترم دانشگاه امیرکبیر دو نشست در ایام فاطمیه برپا کرده و نیز خوابگاه امام حسین(ع) آقایان دانشگاه شاهد به طور متمرکز نشست تدبر در قرآن را به شیوه دانشگاه تهران برگزار کرده است. همچنین، با دانشگاه علامه طباطبایی همکاری می‌کنیم نه خوابگاه آن.
مدرسه اهل بیت یا خانواده چند کارگاه را در باشگاه دانشجویان با موضوع کارگاه‌های خانواده و محوریت بررسی مسائل مرتبط با خانواده با عنوان «رحمت خدا در خانه ما»، «رضایتمندی در زندگی» و موضوعاتی از این دست را برگزار کرده است. این کارگاه‌ها همزمان با هفته قرآن برگزار شد و ادامه یافت.
ایکنا ـ فعالیتهای مدرسه سفیران قرآن شامل چه مواردی است؟
به طور خاص مدرسه سفیران قرآن متولی برگزاری دوره‌های تدبر در دانشگاه‌های مختلف است. اکثر فعالیت‌ها با همکاری کانون‌های قرآن و عترت دانشکده‌ها برگزار می‌شود. در ایام فاطمیه در دانشگاه امیرکبیر دو کارگاه را با موضوع سوره‌های مبارکه قدر و ناس با عنوان حال و هوای فاطمی برگزار کردیم. در دانشگاه علامه طباطبایی نیز چند نشست با عنوان «ساختار سوره‌های قرآن چگونه است؟» و «رویکرد منظومه‌ای به تفسیر المیزان و آثار مستخرج از آن» برگزار شد. بعد از برگزاری آنها، کارگاه‌های خوانش قرآن به صورت کاربردی در دانشگاه علامه ادامه یافت.
همچنین، چند نشست در دانشگاه الزهرا(س) مثل تبیین بعد جنسیتی انسان، محفل مجازی سوگواری به مناسبت شهادت حضرت زهرا(س) و زن و مدیریت بحران برگزار شد. وبیناری با عنوان اسوه ماندگار مرتبط با سوره مبارکه محمد با موضوع آسیب‌شناسی اجتماعی ماجرای فدک از نگاه سوره مبارکه محمد(ص) در دانشگاه توان‌بخشی اجرا شد. در واقع بر اساس یک سوره می‌توان کارهای متعددی را انجام داد.
در خوابگاه شهید بهشتی دانشگاه شریف جلسات تدبر در قرآن در حال برگزاری است. در دانشگاه علوم قرآنی سبزوار نیز در هفته قرآن نشست «افتخار یاری دین خدا بر اساس سوره مبارکه نصر» برپا شد. در دانشگاه شاهد نیز گعده‌های هفتگی در خوابگاه امام حسین(ع) برگزار می‌شود. یک غرفه تبلیغ صحیفه فاطمیه را در دانشگاه به مدت سه روز برپا کردند که آثار مدرسه قرآن را پخش کردند.
ایکنا ـ وضعیت استقبال از برنامه‌ها نسبت به گذشته چه تغییری کرده است؟
شیوع بیماری کرونا در این باره بی‌اثر نبوده است. به همین دلیل بسیاری از فعالیتهای دانشگاهی دچار رخوت هستند. البته شرایط اجتماعی نیز تأثیرگذار است. در رابطه با سوره نور در دانشگاه شریف کارگروهی به نام تدبر شهید شریف‌واقفی از اعضای مدرسه شکل گرفته است که مشغول برگزاری کلاس در خوابگاه‌ها و دانشکده هستند. دو کلاس به صورت حضوری و مجازی برای بانوان و آقایان در حال برگزاری است. در دو خوابگاه آقایان نیز کلاس قرآن دایر است. به پیشنهاد این کارگروه بنا شد روی سوره نور کار کنیم. از این حیث که سوره نور به موضوع تبیین و ارائه بینه و تألیف آدم‌ها حول بینه و جریان‌سازی باورهای توحیدی که منجر به بالارفتن سطح عفاف در جامعه می‌شود به صورت متمرکز و در یک سور مشخصی پرداخته است. به همین سبب از فعالان قرآنی دانشگاه‌ها که با آنها مرتبط بودیم دعوت کردیم تا در جلسه «جریان سوره نور در دانشگاه‌ها» شرکت کنند. در این جلسه فعالان قرآنی از 15 دانشگاه از جمله دانشگاه‌های امیرکبیر، شریف، شهید بهشتی، تربیت مدرس، خواجه نصیر، الزهرا(س) و بعضی دانشگاه‌های شهرستان‌ها مثل دانشگاه میبد و تبریز شرکت کردند.
در آن جلسه حول مسائل سوره نور با شعار «برای تألیف برای امر جامع و اعجاز هم‌مقصدی در سور سوره‌ها» بررسی و بنا شد افرادی که علاقه‌مند به تدبر در قرآن هستند و دغدغه فعالیتهای دانشگاهی دارند، پنج ساعت در هفته وقت بگذارند و جمعی را تشکیل دهند و روی سوره نور به صورت پژوهشی کار کنند. به این صورت که یکسری راهبردهای عملیاتی برای تحول در دانشگاه در سطوح مختلف ـ از مدیریت تا دانشجو ـ به منظور ترویج باورهای توحیدی سوره مبارکه نور استخراج شود و در اختیار دیگر دانشگاه‌ها قرار گیرد.
ایکنا ـ بازه زمانی دارد؟
تا پایان ترم آینده.
ایکنا ـ درباره چالش‌های فعالیتهای قرآنی دانشجویان توضیح دهید.
در شرایط فعلی التهاباتی که در فضای دانشگاه هست که دانشجو را از توجه به یکسری مسائل که می‌تواند این مسائل را حل کند، دور کرده است. هدفمان از تمرکز بر سوره مبارکه محمد(ص) که درباره قلب و تدبر در قرآن است یا سوره نور که به تألیف حول تبیین باورهای توحیدی می‌پردازد، این است که ذهن دانشجو را به سمتی سوق دهیم که راه حل برطرف کردن این التهابات است.
یکی از موانع عدم گسترش، التهابات فعلی است که دامن‌گیر همه حوزه‌ها از جمله حوزه کارهای قرآنی دانشگاه شده است. جلساتی که می‌خواستیم در برخی دانشگاه‌ها برگزار کنیم شکل نگرفت، چون درگیر حل کردن بعضی مسائل بودند.
از سوی دیگر یکی از محدودیت‌های فعالیتهای قرآنی این است که دانشگاه یک بازه مشخصی در یک ترم دانشجو را در اختیار دارد و بعد از آن امتحانات آغاز می‌شود. اگر مسئولان دانشگاه با کارهای اجرایی فعالیتهای قرآنی همراه و با تدبر در قرآن آشنا باشند، فعالیتهای دانشجویی تسهیل می‌شود، ولی فعالیت‌ها در بسیاری از دانشگاه‌ها دچار نامه‌نگاری اداری می‌شود که دانشجو را خسته می‌کند.
وقتی برای کارمندان و اساتید دانشگاه برنامه داشته‌ایم موفق بوده‌ایم و بعد خودشان دانشجویان را به این کار تشویق و زمینه را برای فعالیتشان فراهم کردند، وگرنه در جاهای دیگری که تغییر و تحولی اتفاق افتاده است و مسئول با این جریان آشنا نیست، معمولاً کارها به سختی پیش می‌رود.
نگاه غلط دیگری وجود دارد با اینکه مجمع مدارس دانشجویی قرآن و عترت دانشگاه تهران سعی کرده این مانع را با دریافت نکردن هزینه بردارد، ولی معمولاً به دلیل نبود بودجه بعضی حمایت‌ها برای دانشجو وجود ندارد. البته در این ترم به خصوص بعد از شیوع کرونا بسیاری از معاونت‌های فرهنگی و دانشجویی دانشگاه‌ها به کارهای قرآنی اقبال نشان دادند، چون ضرورتش را بعد از دوران کرونا و التهابات فعلی احساس کردند و ما نیازمند حاکم کردن آرامش در دانشگاه هستیم که جز با قرآن اتفاق نمی‌افتد و لازم است به سمت جریان‌سازی باورهای توحیدی، که از قرآن استخراج می‌شود، برویم.
ایکنا ـ چقدر درباره مسائل روز در کلاس‌ها صحبت می‌کنید؟
تدبر در قرآن یعنی پرداختن به مفاهیم قرآن به گونه‌ای که بتوان برایش مصادیق پیدا کرد تا در زندگی اجرا شود. از این رو ناگزیر به پرداختن به موضوعات روز و چالش‌هایی که برای یک انسان در زندگی روزمره‌اش پیش می‌آید و نیازهای او هستیم. حاصل تدبر در قرآن تغییر در سبک زندگی است. چون وقتی روی سوره‌ای کار می‌کنیم، دو موضوع اصلی خیلی مهم می‌شود؛ یکی اینکه غرض نزول سوره چیست و دیگر آنکه سوره برای چه نازل شده و قرار است که چه مسئله‌ای را برای انسان حل یا چه باوری را در او ایجاد کند تا بتواند سیر سریع‌تری داشته باشد و به فلاح برسد. مرحله بعد چگونگی اجرای این موضوع به صورت گام به گام است. پس ما با سؤالات روزمره افراد مواجه هستیم و در سوره‌هایی که با آنها کار می‌کنیم به این موضوع می‌پردازیم.
ایکنا ـ قانع می‌شوند؟
«سور سوره» یعنی بررسی یک موضوع در چارچوب مشخص که به همه جوانبش پرداخته شده است. اگر مربی اشراف داشته باشد، می‌تواند از تمام جوانب سوره پاسخ را بدهد، ولی ما از روش‌های قرآن به قرآن استمداد می‌جوییم؛ یعنی از واژه‌ای در سوره استفاده و آن را در بقیه سوره‌ها بررسی می‌کنیم. چون قرآن ذکر است در فرد تصدیقی را ایجاد می‌کند. در نتیجه قانع می‌شود و فرایند اقناع تا حد بسیاری اتفاق می‌افتد، مگر اینکه مخاطب مقدماتی نداشته باشد که این مقدمات را باید ارجاع دهیم و به بعضی شبهات یا باورهای حوزه اعتقادات برمی‌گردد که آنها نیز معمولاً بحث می‌شود و چون میزانی از پذیرش و اعتماد به سوره اتفاق می‌افتد حتی اگر مخاطب جواب کامل دریافت نکند، با حس اینکه جواب هست از جلسه خارج می‌شود نه حس اینکه جواب من را ندادند یا جوابی ندارد.
ایکنا ـ چه حمایت‌هایی لازم است تا فعالیتهای قرآنی دانشجویی انجام شود؟
همان‌طور که اشاره کردید، فعالیت‌ها دانشجویی هستند، دانشجو یعنی کسی که باید درسش را بخواند و به یکسری از تکالیف و امتحان‌ها بپردازد. البته ما قائل به این هستیم که قرآن متن زندگی است و نباید خارج از برنامه باشد، ولی متأسفانه در سیستم دانشگاهی با این سبک به قرآن پرداخته نشده است. به این صورت که در نظام آموزشی قرار گیرد. وقتی قرار است فعالیتی فوق برنامه انجام دهد باید وقت مضاعفی را بگذارد. اگر بخواهد این وقت را صرف بوروکراسی‌های اداری و تأمین بودجه کند، دچار فرسایش می‌شود و ممکن است که رها کند؛ البته افرادی که اکنون از دانشگاه با آنها مرتبط هستیم به دلیل عِرقی که به تدبر در قرآن پیدا می‌کنند و اثری که در زندگی‌شان می‌بینند، افراد پیگیری هستند، ولی اگر بخواهیم چالش‌ها را از سمت خود دانشگاه بررسی کنیم. دانشگاه‌ها از میزان بوروکراسی‌ها کم کنند و متولیان و اساتید آگاهی و شناخت پیدا کرده و روند را از جهت بودجه‌دهی یا فراهم کردن سالن یا کلاس‌ها یا حتی برگزاری اردوهای مرتبط تسهیل کنند. اردو فضای خوبی برای انس است، زیرا فضای تدبر در قرآن فضایی است که در پس‌زمینه‌اش باید عواطف جریان داشته باشد و در غیر این صورت مطالب خشک می‌شوند مثل خیلی از دروسی که در دوره دبیرستان خواندیم. در نتیجه تسهیل بودجه، فرایند بوروکراسی و فراهم کردن امکانات برای اردو و... به برداشتن موانع کمک می‌کند.
ایکنا ـ کدام طرحتان بیشتر موفق بوده است و دلیل موفقیت آن را چه می‌دانید؟
چند طرح ثابت و موفق داریم؛ یکی از آنها کلاس‌های تدبر در قرآن در خوابگاه‌هاست چون شرایط انس در آنها فراهم است و معمولاً افرادی که طی آن جذب می‌شوند، وقتی به شهرهایشان می‌روند، کارهای گسترده‌تر قرآنی را انجام می‌دهند و این طرح به خوبی گسترش یافته است.
خیمه‌های قرآنی، که به مناسبت هفته قرآن و عترت دانشگاه‌ها هر سال با عنوان «روایتگری سوره‌ها» با همکاری بخش‌های مختلف مدرسه قرآن مثل مدرسه حمد، هنر و رسانه همراه با طراحی پوسترهای مفهومی و هنری از سوره‌های قرآن برگزار می‌شود، نیز بسیار موفق بوده است. جشنواره‌های موضوعی و علمی نیز از این نظر که موضوعی را بررسی می‌کنند با استقبال خوبی مواجه شده‌اند، مثل قلب در قرآن که محور سوره مبارکه محمد است و افسردگی را بررسی می‌کند.
ایکنا ـ دلیلش را چه می‌دانید؟
مسئله‌ای را به صورت بنیادی و پژوهشی در قرآن بررسی می‌کند و راه حل کاربردی ارائه می‌دهد.
ایکنا ـ بیشتر از بخش قرآن استقبال می‌شود یا عترت؟
در کتاب مقدمات تدبر در قرآن تعریفی داریم مبنی بر اینکه هر جا اسم قرآن را می‌بریم، یعنی قرآن و عترت با هم ذکر می‌شوند و جدایی‌ناپذیرند. وقتی در قرآن تدبر صورت می‌گیرد حتماً نگاه به روایات وجود دارد. ما اینها را جدا از هم نمی‌بینیم. وقتی به سوره‌های قرآن در زمینه‌های مناسب در دامان ذکر و توجهی که اهل بیت(ع) به آن داشته‌اند، پرداخته می‌شود، محدوده بیشتری دارد.
گفت‌وگو از لیلا شرف
انتهای پیام
