سلیقه‌های شخصی و تغییر مدیران؛ آفت پروژه‌های پژوهشی
مدرس دانشگاه آزاد اسلامی گفت: برای بسیاری از مسئولان، کارهای تحقیقی و پژوهشی قرآنی اهمیتی ندارد به همین دلیل بسیاری از کارهایی که انجام می‌شود زائیده فکر خودِ افراد است یعنی پژوهش‌ها به جای اینکه قائم بالذات باشند قائم به شخص هستند.
فعالیت‌های پژوهشی در حوزه دینی و قرآنی بخشی از فعالیت‌های دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه کشور را تشکیل می‌دهند اما انتقادی که گاه وارد می‌شود این است که این پژوهش‌ها عموما تکراری هستند و کمتر بازتاب بین‌المللی پیدا می‌کنند.
برای بررسی وضعیت پژوهش‌های دینی و قرآنی در کشور با هادی دانشی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی و عضو سابق کارگروه قرآن و عترت این دانشگاه به گفت‌وگو نشستیم.
وی در رشته‌های قرائت تحقیق دارای رتبه‌های متعدد کشوری، استانی و همچنین رتبه اذان کشوری و حفظ پنج جزء قرآن در دانشگاه آزاد اسلامی، نویسنده مقالاتی درباره اثرات قرآن بر ابعاد زندگی و همچنین رتبه اول اساتید دانشگاه آزاد در رشته قرائت قرآن است.
دانشی در ابتدا به بیان نکاتی درباره وضعیت پژوهش‌های قرآنی در دانشگاه‌های کشور پرداخت و گفت: اگر به صورت کلی پارامترها و شاخص‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها را بررسی کنیم به نظرم وضعیت مطلوبی در زمینه پژوهش‌های قرآنی نداریم و تعداد دانشگاه‌هایی هم که به صورت تخصصی روی آیتم‌های قرآنی کار می‌کنند بسیار اندک هستند. در واقع نمود فعالیت‌های صورت گرفته در دانشگاه به شکل موردی و کمرنگ است. البته پژوهش‌های قرآنی زیادی شامل پایان‌نامه، تحقیق و پروژه انجام شده که عمدتاً در داخل یک کمد یا کتابخانه خاک می‌خورند و متأسفانه کاربردی نشده‌‌اند.
لوازم کاربردی شدن پژوهش‌ها
وی در پاسخ به این سؤال که برای اینکه این پژوهش‌ها کاربردی شوند چه باید کرد، گفت: باید مسئله و سؤالاتی که به عنوان سؤال اصلی و فرعی هر پژوهش قرآنی مطرح می‌شوند با دقت و کارشناسی شده باشند تا بتوانیم ساختار جامعه را بر اساس موازین قرآنی، طراحی کرده و پیش ببریم. متأسفانه آنچه امروزه در دانشگاه‌ها شاهد هستیم این است که بسیاری از کارهای تحقیقاتی، کپی کارهای تحقیقاتی دیگر یا پایان‌نامه‌های دیگران هستند لذا جنبه عملیاتی پیدا نمی‌کنند.
دانشی بیان کرد: نهادهای موجود در کشور توجهی به مسئله‌محوری ندارند در حالی‌که لازم است درخواست کنند برای مسائل آنها کارهای تحقیقی و پژوهشی انجام شود. به همین دلیل بسیاری از کارهایی که انجام می‌شود زائیده فکر خودِ افراد است یعنی پژوهش‌ها به جای اینکه قائم بالذات باشند قائم به شخص هستند. در چنین شرایطی مسئله‌ای در ذهن یک نفر ایجاد شده و بر روی آن کار می‌کند و کاری هم ندارد که دغدغه دانشگاه یا کشور هست یا خیر؟ بلکه کار را بر اساس دیدگاه خود جلو می‌برد.
وی یادآور شد: همچنین بسیاری از روش‌هایی که در کارهای تحقیقاتی پیگیری می‌شود کارایی لازم برای کلاس یا دانشگاه را هم ندارند. مثلاً فردی کاری انجام می‌دهد که قابلیت اجرا در دانشگاه یا حتی محیط آزمایشی را هم ندارد بنابراین لازمه موفقیتِ طرحی که قرار است انجام شود این است که طرح و پروژه را بر اساس شرایط موجود پیش ببرند اما متأسفانه بسیاری از پروژه‌های قرآنی ما در کشور اینگونه پیگیری نمی‌شوند.
جایگاه دستگاه‌های اجرایی در پژوهش‌های قرآنی
این پژوهشگر قرآن کریم در پاسخ به سؤالی درباره نقش مسئولان اجرایی و دانشگاهی در کاربردی شدن پژوهش‌های قرآنی تصریح کرد: طبیعتاً برخی از مسئولان علاقه‌مند به این‌کار هستند و بعضاً حمایت هم می‌کنند اما وقتی رویکرد و هدفِ کار مشخص نباشد به محض عوض شدن مسئولان، سلیقه‌های شخصی در کارهای پژوهشی دخالت داده می‌شود بنابراین دائما مسیر را عوض کرده و تغییراتی را در پروژه‌ها شاهد هستیم. در کشورهای پیشرفته مشاهده کرده‌ایم که پروژه‌ای به مدت چهل تا پنجاه سال اجرایی می‌شود و مدیرانی که عوض می‌شوند حق ایجاد تغییر در آن پروژه یا مسیر را ندارند بلکه باید فقط حمایتگر باشند و سنگ‌های جلوی پای آن پروژه را بردارند و اگر لازم است حمایتی انجام دهند و اجرای آن را پیگیری کنند.
دانشی ادامه داد: در همین مسئله حجاب، قبلا برخی از افراد و پژوهشگران و پژوهشکده‌ها گفته بودند که حجاب در سال 1410 در ایران اختیاری خواهد شد اما دستگاه‌های مسئول چه کاری در این راستا انجام داده بودند؟ آیا آن را به عنوان یک دغدغه در نظر گرفتند تا در این راستا زحمتی بکشند و خروجی آن را در جامعه مشاهده کنیم؟
وی ادامه داد: در خصوص پژوهش‌های قرآنی نیز شرایط همین گونه است. وقتی سر کلاس درس برای دانش‌آموز در مورد اهمیت بیانات قرآنی همانند دوری از شرب خمر صحبت کنید و حرف‌های شما با استدلال و قانع کننده باشد افراد صحبت‌های ما را با ارائه دلیل می‌پذیرند و در واقع قانع می‌شوند اما ما عملاً حالتی از لجبازی را در نسل جدید می‌بینیم و آنها می‌گویند چرا باید به چنین مسائل قرآنی توجه کنیم، چون ما دلیل اقناعی برای آنها نداشته‌ایم.
دانشی افزود: توصیه بنده این است که این موارد از جنبه‌های مختلف توضیح داده شود. در همین راستا لازم است مسئولان دائماً تغییر نکنند چون در صورتی که ثبات مدیریتی نباشد بسیاری از برنامه‌ها به خوبی اجرایی نمی‌شوند چون بعضاً سلیقه‌های شخصی در فعالیت‌های پژوهشی دخالت داده می‌شود و از سوی دیگر وقتی مدیر جدیدی میآید بسیاری از پروژه‌های مدیر قبلی را کنار می‌گذارد. بنابراین باید کار به شکل ساختاری انجام شود و قائم بالذات باشد و مسئولان صرفاً حمایتگر باشند.
این پژوهشگر دینی و قرآنی با اشاره به اهمیت نگاه قرآنی مسئولان گفت: از سوی دیگر اگر یک مسئول دیدگاه فرهنگی و قرآنی نداشته باشد نمی‌تواند به خوبی به توسعه پژوهش‌های دینی و قرآنی در کشور کمک کند. حتی ممکن است باعث یک مدیر باعث کمرنگ شدن یک پژوهش قرآنی یا بعضاً تعطیلی آن فعالیت شود.
وضعیت حمایت بودجه‌ای از فعالیت‌های قرآنی
دانشی در پاسخ به سؤالی درباره وضعیت حمایت بودجه‌ای از پژوهش‌های قرآنی در کشور گفت: به یاد دارم حدود سال 1380 یکی از مسئولان فرهنگی دانشگاه‌ها ششصد میلیون تومان بودجه فرهنگی که باید هزینه می‌شد را به معاونت فرهنگی دانشگاه عودت داده بود. البته این‌کار برای آن مسئول فوایدی دارد و بقای مسئولیت وی را در پی داشت اما باید دانست وقتی بودجه‌ای برای هزینه‌کرد میآید باید سعی کنیم آن را درست هزینه کنیم در غیر این‌صورت مشکلات بعدی را در پی دارد. برخی مسئولان می‌گویند این بودجه بیت‌المال است که قطعاً حرف درستی هم هست اما این سخن در مورد جاهایی است که هزینه‌کرد صرفاً باعث از دست رفتن منابع می‌شود اما اگر کسی نگاه عمیق و درازمدت داشته باشد رویکرد وی نسبت به پژوهش‌های قرآنی هم متفاوت خواهد بود و جلوی بودجه پژوهش‌های قرآنی را نخواهد گرفت.
این پژوهشگر قرآنی در پایان گفت: امروزه که اولویت مسئولان نیازهای حیاتی مردم است طبیعتاً وقت کمتری برای چنین پژوهش‌هایی گذاشته می‌شود اما طبیعتاً در درازمدت آسیب‌های خود را در پی خواهد داشت. لذا معتقدم اگر به مسائل فرهنگی و قرآنی نگاه بلند مدت نداشته باشیم قطعاً دامن‌گیر ما خواهد شد و اثرات نامطلوبی در جامعه در پی دارد.
انتهای پیام
