در بیان نقطه مشترک مسلمانان با اهل کتاب

۳۶۵ روز در صحبت قرآن نوشته استاد حسین محی‌الدین الهی قمشه‌ای، کتاب چهارم از مجموعه کتاب‌های جوانان و فرهنگ جهانی است. این مجموعه با هدف شناساندن فرهنگ و ادبیات به جوانان اولین بار سال ۱۳۹۰ به همت نشر سخن تدوین منتشر شده است.

کتاب «۳۶۵ روز در صحبت قرآن» ۳۶۵ قطعه کوتاه و بلند از قرآن برای آشنایی جوانان با تعلیمات فراگیر قرآن انتخاب شده و کوشش شده است که این گنجینه تصویری از ابعاد گوناگون کلام آسمانی برای مخاطب ترسیم کند.

این کتاب، تفسیر در معنی اصطلاحی کلمه مانند تفاسیری چون کشاف و مجمع البیان و امثال آن نیست، بلکه بیشتر انعکاسی از کتاب وحی در ادب عرفانی فارسی و اسلامی است و نگاهی دارد به قرآن از دیدگاه ادبی، زیباشناسی و اخلاقی، اجتماعی و عرفانی.

گروه اندیشه ایکنا به منظور بهره‌مندی مخاطبان خود از این گنجینه قرآنی و ادبی اقدام به انتشار قطعه‌‎هایی از کتاب «در صحبت قرآن» کرده است. سی‌ و چهارمین قسمت از تحفه این کتاب با عنوان «در بیان نقطه مشترک مسلمانان با اهل کتاب» تقدیم مخاطبان گرامی می‌شود.

قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ﴿آل عمران ۶۴﴾

بگو ای اهل کتاب، بیایید بر کلمه حقی که بین ما و شما یکسان است متفق شویم و آن کلمه این است که غیر خدا را نپرستیم و هیچ شریکی برای او نیاوریم و برخی از ما برخی دیگر را غیر از خدا به ربوبّیت و ربّانیت نپذیریم. پس اگر اهل کتاب از این دعوت روی برتافتند شما مومنان با ایشان بگویید: شما گواه باشید که ما تسلیم فرمان خداوندیم.
کلمه سواء به معنی «مشترک و برابر و مساوی» است و منحصر در کلمه الله نیست بلکه مقصود الهیت و ایمان به خداست که پیروی از آن مشترکاً در همه ادیان واجب شمرده شده است و آن این است که ما آدمیان غیر خدا را که همان حق است نپرسیم و چیزی را در معنی الهیّت با او شریک نگردانیم و یکدیگر را به جای خدا ارباب و خداوندگار خود نگیریم و بدین بیان جوهر همه ادیان پرستش خدا و دوری از پرستش هر چیز یا خلق دیگر غیر از خداست و چون معنی خدا با حق و حقیقت و زیبایی و نیکویی و دانایی آمیخته است تعبیر دیگر این فرمان چنین می‌شود که ما آدمیان پیوسته به راه حق برویم و حقیقت را زیر پای نگذاریم و چیزی به جای حقیقت برنگزینیم و هواهای نفسانی و خیالات باطل خود را بر حق برتری ندهیم و نیز همه تسلیم زیبایی و دانایی باشیم و اغراض شخصی ما چهره زیبایی و چهره علم و معرفت را نپوشاند و معنایی غیر از حقیقت و زیبایی و جمال بر ما حکومت نکند، و این است حکومت حق سالاری.

کلمه سواء می‌تواند معاهده صلح و دوستی بین همه ادیان باشد زیرا صلح و دوستی بر پایه‌های مشترک استوار است و اگر آن پیاه‌های مشترک مهمترین و اساسی‌ترین بخش پیوندهای ما باشند اختلافات دیگر نه تنها مزاحم نیست بلکه مایه رفع ملال و سرمایه رشد و نوآوری است. آنچه از آن نمی‌توان گذشت و آنچه تکثّر پذیرنمی‌تواند باشد عشق و ایمان ما به حق و راستی، التزام ما به شرافت و جوانمردی و فضایل اخلاقی است و با این مقدار اشتراک هرگونه کثرت‌گرایی (PIuralism) موجب رشد همه مردمان در همه ادیان می‌شود. در حدیث از پیامبر اکرم آمده است:

«اختلاف امّتی رحمة» یعنی اختلاف در امت من رحمت و برکت است.

پلورالیسم اطوار گوناگون عشق به حُسن و زیبایی و نیکویی است و به قول سعدی:
یک نکته بیش نیست غم عشق و این عجب
کز هر زبان که می‌شنوم نامکرر است

اگر اهل کتاب که اکثر اهل عالمند این دعوت عام به حق سالاری را نپذیرند نشان میل ایشان است به ناحق سالاری، یا به ثروت‌سالاری و قدرت‌سالاری یا به سیاست‌‌سالاری و امثال آن؛ آنان نه به دین خود ایمانی دارند و نه به دیدن‌های دیگر، پس آن قوم و آن گروه که این تعهد را به حق سالاری در خود احساس می‌کنند باید با صدای بلند تعهد خود را اعلام دارند که ما تسلیم حقیم و پیوسته بر قرار خود هستیم که اگر بر کلمه سواء توافق کنید شما را به آغوش باز بپذیریم یا ما به آغوش شما آییم.

هاتف اصفهانی گوید:

یار ارمنی مسلک، شوخ عیسوی مذهب
یا بیا مسلمان شو، یا مرا نصاری کن
«اینما تُوَلّوا» را خوانده‌ای تو ای زاهد
گر درِ حرم بستند، سجده بر کلیسا کن