تبعیض علیه زنان محجبه در تونس آزاد

به گزارش ایکنا به نقل از رصیف 22، در حافظه عمومی تونس، حذف حجاب با رهبر فقید حبیب بورقیبه مرتبط است که در 3 اوت 1957، زن محجبه‌ای را مجبور  به کشف حجاب کرد. بورقیبه در پایان حکومت خود، به‌ویژه در سال 1981، بخشنامه ضداسلامی شماره 108 را صادر کرد و پوشیدن روسری در داخل مؤسسات عمومی را ممنوع و آن را لباسی فرقه‌ای مغایر با روح زمان و مظهر تبعیض دانست.
نقض آزادی پوشش در دوران حکومت زین العابدین بن علی نیز ادامه یافت و حق کار و تحصیل هر زنی که حجاب داشت، مصادره شد.
هر دانش آموز در هنگام ورود به مدرسه یا دانشگاه ملزم به امضای منشور آیین نامه داخلی مؤسسه آموزشی بود که خودداری از پوشیدن لباس و پوشش فرقه‌ای را از برجسته‌ترین مفاد آن می‌داند.

در صورت تخطی از مفاد این بند، متخلف مشمول اخراج می‌شد که این امر مانع از ادامه تحصیل هزاران نفر در نهایت شد.

تبعیض علیه زنان محجبه تونسی تنها به نهادهای عمومی محدود نمی‌شد، زیرا آنها حتی در سفر و حمل و نقل نیز در معرض کمپین‌های امنیتی بودند که به مرور زمان با تحولات کشور به دستگیری، توهین و آزار و اذیت مداوم تبدیل شد.

این روند رسمی تا پس از سرنگونی رژیم بن علی در سال 2011 به پایان نرسید و بعد از آن پایان ممنوعیت حجاب و آغاز آزادی هر زنی در انتخاب لباس متناسب با اعتقاداتش بود. این باعث شد تعداد زنان محجبه افزایش یابد و آنها را قادر به عضویت و فعالیت در همه زمینه‌ها کند.

آشتی با حجاب زیاد طول نکشید. اندکی پس از اینکه زنان تونسی حق اولیه خود را برای آزادی پوشش به دست آوردند و کابوس اعمال سرکوبگرانه علیه زنان محجبه ناپدید شد، برخی صداها که حجاب را نوعی عقب‌ماندگی و جهل می‌دانستند، علیه روسری بلند شد.

خصومت با حجاب موضوعی است که با تجدید اظهارات تبعیض‌آمیز که برخی از زنان محجبه به کار می‌برند و باعث ایجاد اختلاف در افکار عمومی می‌شود، پیوسته در حال تجدید است.

اظهارات تحریک‌آمیز در مورد حجاب

محمد کوکا، هنرمند تونسی هنگام اجرای یک برنامه تلویزیونی با بیان موضعی مبنی بر رد ایده حجاب مدعی شد: حجاب میراث برخی جوامع است که به سنت‌ها و آداب و رسوم منسوخ شده‌ای که ممکن است از آن نشئت گرفته باشد، می‌چسبند. حجاب زن را از جامعه به عنوان یک شخص به عنوان یک انسان قطع می‌کند به همین دلیل از آن متنفرم تا جایی که وقتی با یک زن محجبه روبرو می‌شوم آرزو می‌کنم روسری او را پاره کنم!

اظهارات محمد کوکا در نوع خود اولین اظهارات علیه حجاب نیست، زیرا طاهر بن حسین، رهبر سابق حزب نداع تونس در بیانیه‌ای تلویزیونی با گستاخی تمام مدعی شد: حجاب خلاف اسلام و ضد بشریت است و زنانی که حجاب را قبول دارند ظلم و بی‌عدالتی را می‌پذیرند! بن حسین در اظهارات قبلی خود نیز قصد خود را برای ممنوعیت حجاب در تونس اعلام کرده بود.

حبیبه غریبی، دونده تونسی نیز پیش از این در یک کنفرانس مطبوعاتی از یک دونده زن جوان به خاطر داشتن حجاب انتقاد کرده و به او گفته بود: «بین حجاب و دویدن یکی را انتخاب کن». سخنان خصمانه او دونده را که خجالت زده بود و نمی‌توانست جلوی گریه خود را بگیرد، آشفته کرد.

علاوه بر اظهارات رادیویی و تلویزیونی، یک مهماندار هواپیمای تونس ایر به دلیل استفاده از روسری از شغل خود اخراج شد و وزیر حمل و نقل در آن زمان اخراج را با ادعای اینکه حجاب 30 درصد شنوایی را کاهش می‌دهد، این کار توجیه کرد و این موضوع باعث ایجاد کمپین تمسخر وی در بین تونسی‌ها شد.

کلیشه‌هایی که زنان محجبه را هدف می‌گیرد

به یک زن محجبه در تونس انگ عقب مانده و جاهل، افراط‌گرا و وابسته به احزاب اسلام‌گرا زده می‌شود، حتی اگر هیچ وابستگی سیاسی به آنها نداشته باشد. اکثر سازمان‌های حقوق بشری که خواهان آزادی زنان هستند و انتخاب‌های آنها هر چه که باشد _ مشروط بر اینکه از اعتقادات و مسیر شخصی آنها سرچشمه بگیرد _ تقدیس می‌کنند و به شدت با هر چیزی که می‌تواند حق آزادی تصمیم‌گیری آنها را تهدید کند، مخالفت می‌کنند. در مقابل این حجم از اظهارات تبعیض‌آمیز در مورد حقوق زنان محجبه و تشدید سخنان نفرت‌انگیز نسبت به آنها این سازمان‌ها هیچ کاری نکردند.

به گفته دورا محفوظ، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه (Dora Mahfouz) این دشمنی از فضای سیاسی به سمت تعرض به اعتقادات، آداب و رسوم، هویت و شعائر دینی مردم تغییر جهت داده و این ناشی از ناآگاهی است، زیرا تفکری که مبتنی بر جهل و عدم آگاهی باشد، بین چیزها فرقی نمی‌گذارد و بین سیاسی و غیرسیاسی تفاوتی قائل نمی‌شود.

این پژوهشگر دانشگاه در انتقاد از سکوت نهادهای حقوق بشری در قبال این اظهارات، از استانداردهای دوگانه بسیاری از سازمان‌های حقوق بشری و فمینیستی که به شدت از برخی زنان بدحجاب دفاع می‌کنند، صحبت کرد.

او گفت: اگر تجاوز به حجاب با خشونت لفظی یا فیزیکی یا حتی تهدید به آن صورت گیرد، هیچ‌گونه محکومیت یا مخالفتی با این رفتارها که فقط می‌توان آن را خشونت علیه زنان توصیف کرد، صادر نمی‌شود.

کثرت‌گرایی، تونسی نشده است

دورا محفوظ، استاد جامعه‌شناسی، بر اهمیت و ضرورت احترام انسان به آزادی عقیده و انتخاب تأکید و خاطرنشان کرد: تنوع و تکثرگرایی یک هنجار اجتماعی است که هنوز وارد سنت‌های تونسی‌هایی که هنوز با دموکراسی سازگار نیستند نشده است. 

وی همچنین خاطرنشان کرد که برخی از جوامع دهه‌ها طول می‌کشد تا به مسائلی مانند تفاوت و تنوع عادت کنند و تونس تازه وارد تنوع و کثرت‌گرایی شده است، وی خاطرنشان کرد که آنها در صحنه سیاسی هم کمبود دارند، چه رسد به صحنه اجتماعی.

این محقق در پایان تأکید کرد تا زمانی که دیگران نظر خود را به زنان دیگر تحمیل نکنند، آنها در انتخاب خود آزاد هستند و نیازی به رد کردن چیزی نیست، زیرا آن را دوست ندارند، چون بدن آنها نیست و نمی‌توانند دیکته کنند که دیگران چه باید بپوشند.

وی افزود: همانگونه که تحمیل عقاید خود بر دیگران برای زنان محجبه ممنوع است، دیگران نیز نباید عقاید خود را به آنان تحمیل کنند.

درست است که این اظهارات تهاجمی علیه زنان محجبه را نمی‌توان منحصر به فرد یا نادر تلقی کرد، زیرا به طور مکرر و تقریباً دوره.ای انجام می‌شود و بخش قابل توجهی از جامعه تونس را نشان می‌دهد، اما بخش دیگری از جامعه نیز به نوبه خود این موارد نگرش‌ها و موقعیت‌ها به عنوان نوعی تبعیض و انگ اجتماعی محکوم می‌کند.

ترجمه از محمدحسن گودرزی