عظمت جایگاه امیرالمؤمنین(ع) در قیامت براساس منابع اهل سنت

به گزارش ایکنا، آیت‌الله محمدجعفر طبسی، استاد درس خارج حوزه علمیه در یادداشتی به جایگاه رفیع و باعظمت امام علی(ع) براساس منابع اهل سنت پرداخت.

متن یادداشت وی در ادامه می‌آید:

روز ۲۱ ماه مبارک رمضان سالروز شهادت مظلومانه اول مظلوم عالم و امام الشهدا و سیدالأوصیاء علی(ع) است. احادیثی که از رسول خدا(ص) درباره عظمت و برتری امام امیرالمؤمنین علی(ع) نقل شده به دو دسته قابل تقسیم است: دسته نخست روایاتی است که به منزلت والای آن حضرت(ع) در دنیا اشاره دارد. دسته دوم احادیثی است که جایگاه رفیع آن حضرت(ع) را در قیامت ترسیم نموده است.

این بخش از روایات، در منابع روایی اهل تسنّن انعکاس یافته است. بی‌تردید مقام و علو درجات امیرالمؤمنین(ع) در آخرت، بسی مهم‌­تر از این دنیای فانی است. شایسته است پیش از نقل روایاتی که دلالت بر منزلت والای آن حضرت(ع) در قیامت می‌کند، به عظمت «آخرت» از منظر قرآن کریم اشاره شود تا مقام ایشان در پیشگاه الهی بهتر و بیشتر نمایان گردد.

قرآن در سوره حج آیه اول و دوم می­‌فرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ یوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُمْ بِسُكَارَى وَلَكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ»؛ «ای مردم! از (عذاب) پروردگارتان بترسید، که زلزله رستاخیز امر عظیمی است! روزی که آن را می‌بینید، (آنچنان وحشت سراپای همه را فرا می‌گیرد که) هر مادر شیردهی، کودک شیرخوارش را فراموش می‌کند؛ و هر بارداری جنین خود را بر زمین می‌نهد؛ و مردم را مست می‌بینی، در حالی که مست نیستند؛ ولی عذاب خدا شدید است!»

واقعاً این آیات در توصیف روز قیامت تکان‌دهنده، و درک و تصوّر آن برای ما بسیار دشوار است. تعبیر از روز رستاخیز به «زلزلة الساعة» شاهد بر اهمیت این روز بزرگ و شدت وحشت و بیم‌های حوادث آن است. تعبیر دیگر قرآن از اوضاع قیامت «وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَى وَمَا هُمْ بِسُكَارَى» است. در چنین روز وانفسا و هولناکی است که می‌توان به علوّ و عظمت جایگاه امیرالمؤمنین علی(ع) پی برد. احادیث نقل شده در منابع مهم اهل سنت، این مقام را به روشنی بیان کرده که در اینجا به برخی از آن‌ها اشاره می­‌کنیم.

عبور از پل صراط با مجوّز علی(ع)

یکی از ایستگاه‌­های وحشتناک و پر مخاطره در قیامت، پل صراط است و به گفته صریح قرآن، همه باید از آن عبور کنند. «وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا» (مریم/71)؛ «همه شما (بدون استثنا) وارد جهنم می‌شوید؛ این امری است حتمی و قطعی بر پروردگارت!»

این آیه باید در کنار آیات و روایاتی که مربوط به صراط است تفسیر و معنا بشود. چون صراط پلی است که بر روی دوزخ کشیده شده است و همه بدون استثنا باید از روی آن عبور کنند. برخی تند و بعضی کند از آن عبور می­‌کنند. اما بعضی هم از روی آن به آتش می‌افتند. حال باید دید کنار این پل که از مو باریک‌تر و از شمشیر برنده‌تر است، چه کسی ایستاده و دارای چه مأموریتی است؟ ابن حجر هیتمی مکی شافعی مذهب (متوفای 974 ق) در کتاب الصواعق المحرقة (ص 154) از خلیفه اول روایت می‌کند که گفت: «از رسول خدا (ص) شنیدم که فرمود: هیچ کسی از پل صراط عبور نمی­‌کند مگر کسی که علی(ع) مجوز عبورش را صادر کند.» اطلاق این روایت، قبل از همه، شامل خود خلیفه اول می­‌شود که حق ورود به بهشت را پیدا نخواهد کرد، مگر با اجازه امیرالمؤمنین علی (ع). همچنین اطلاق این روایت شامل حال همه انبیا و صلحا و ائمه(ع) می­‌شود و در این مطلب هیچگونه تردیدی وجود ندارد.

علی(ع) قسمت‌کننده بهشت و دوزخ

یکی از روایات معتبر نزد پیشوای اهل حدیث امام احمد بن حنبل (متوفای 241 ق)، حدیث «قسیم الجنة و النار» است. چنانچه این روایت کنار روایت نخست قرار بگیرد، به خوبی می‌توان به جایگاه و مقام علی(ع) در روز قیامت پی برد. احمد بن منصور که یکی از بزرگان اهل سنت است و ذهبی در کتاب سیر أعلام النبلاء (ج 15، ص 536) از او به امام، حافظ و ناقد تعبیر کرده، می‌گوید: «روزی نزد احمد بن حنبل بودیم. مردی به او گفت: ای ابا عبدالله (کنیه احمد بن حنبل) نظر شما درباره حدیث «علی(ع) قسیم الجنة و النار» چیست؟ احمد پاسخ داد: چه چیزی را انکار می­‌کنید؟ مگر ما از رسول‌خدا(ص) این حدیث را نقل نکردیم که به علی(ع) فرمود: «تو را دوست ندارد مگر مؤمن و تو را مبغوض نمی‌­دارد مگر منافق؟» گفتیم: چرا؟ (شما این حدیث را نقل کرده‌اید). احمد گفت: مؤمن کجاست؟ گفتیم: در بهشت. گفت: جایگاه منافق کجاست؟ گفتیم: در آتش. احمد گفت: پس علی قسیم‌النار است.» (طبقات الحنابله، ص 320؛ المنهج الاحمد فی طبقات أصحاب احمد، ج 1، ص 130؛ کفایة الطالب، ص 22)

علی(ع) حمل کننده «لِواء الحمد» در قیامت

ابن عساکر دمشقی شافعی مذهب (متوفای 571 ق) در کتاب تاریخ دمشق (ج 45، ص 249) حدیثی را به طور مسند از ابن عباس از رسول خدا(ص) اینگونه نقل کرده است: «در قیامت غیر از ما که چهار نفر هستیم، کسی سواره نیست. پس عباس عموی حضرت(ص) بلند شد و گفت: پدر و مادرم فدایت! چه کسانی همچون شما سواره‌­اند؟ فرمود: من بر مرکب الهی براق سوار می­‌شوم و برادرم صالح بر ناقة الله که پی شد، سوار می­‌شود و عمویم حمزه(ع) که شیر خدا و شیر رسول خدا(ص) است، بر ناقه من عضباء [اسم ناقه پیامبر، عضباء بوده است] سوار می­‌شود. و برادرم و پسر عمویم و دامادم علی بن ابی­طالب(ع) بر ناقه‌­ای از ناقه‌­های بهشتی سوار می­‌شود که پشت آن آراسته شده و جهاز آن از زمرد سبز است که با طلای قرمز پوشیده شده و سر آن از کافور سفید و دم آن از عنبر درخشان و پاهایش از مشک خوشبو و گردن آن از مروارید است و بر آن ناقه، قبه‌­ای از نور الهی قرار داده شده که باطنش عفو الهی و ظاهرش رحمت الهی است؛ در حالی که علی(ع)، «لِواء حمد» را در دست دارد.

علی(ع) با این مرکب از مقابل هیچ گروهی از ملائکه(ع) عبور نمی­‌کند، مگر اینکه می‌گویند: او ملک مقرب یا نبی مرسل یا حامل عرش الهی رب العالمین است؛ اما یک منادی از باطن عرش الهی ندا می­‌دهد که او ملک مقرب و نبی مرسل و حامل عرش رب العالمین نیست، بلکه او علی بن ابی­طالب امیرالمؤمنین و امام متقین و راهبر روسفیدان به سوی جنات رب العالمین است؛ به تحقیق هرکسی که او را تصدیق کرد، رستگار شد و هر کسی که او را تکذیب کرد، نا امید گردید...»

علی(ع) کلیددار بهشت

ابن عساکر در کتاب تاریخ دمشق (ج 45، ص 251) با سندی از ابن عباس از رسول خدا(ص) اینگونه نقل می­‌کند: «خداوند درباره علی(ع) خصوصیاتی را در دنیا و خصوصیاتی را در آخرت به من عنایت کرد. در دنیا او صاحب لوای من در هر نوع سختی و ناخوشایندی است، او در دنیا کفن کننده و غسل دهنده و دفن‌کننده من است و او پس از من در دنیا هرگز کافر نخواهد شد. اما در آخرت، او صاحب لوای حمد خواهد بود که با آن مرا مقدم می‌­دارد و او در طول پل در قیامت تکیه‌گاه من است و همچنین کمک‌کار من در حمل کلیدهای بهشت است.» (حلیة الأولیاء، ج 10، ص 211؛ شرح نهج البلاغة، ج 2، ص 431؛ تنزیه الشریعة، ج 1، ص 401)

پرچمدار پیامبر(ص) بر گنجینه‌های رحمت خدا

پیامبر اکرم(ص) به ابابرزه اسلمی فرمود: «علی پرچم هدایت و محل نور ایمان و امام دوستان من و نور تمام کسانی است که از من اطاعت می‌­کنند. ای ابا برزه، علی بن ابیطالب در روز قیامت امین من است و صاحب پرچم من بر کلیدهای گنجینه‌های رحمت پروردگارم خواهد بود.» (حلیة الأولیاء، ج 1، ص 66)

علی(ع) مدافع حوض پیامبر(ص)

امیرالمؤمنین(ع) می‌­فرماید: «از پیامبر شنیدم که درباره علی(ع) به من پنج ویژگی و خصال داده شده است ... دوم اینکه او مدافع حوض من است، سوم اینکه علی(ع) تکیه‌گاه من در عبور از پل در قیامت است، چهارم اینکه بیرق من در قیامت که آدم و فرزندانش تحت آن هستند با علی(ع) است...» (تاریخ دمشق، ج 45، ص 252)

نام علی(ع) بر ساق عرش الهی

ابن عساکر دمشقی با سندی از ابی الحمراء خادم رسول خدا(ص) اینچنین نقل کرده است: از آن حضرت(ص) شنیدم که فرمود: وقتی که در شب معراج به آسمان برده شدم، دیدم که بر ساق عرش نوشته شده: «لا إله إلا الله محمد(ص) رسول الله صفوتی من خلقی أیّدته بعلیّ(ع) و نصرته به»؛ «هیچ معبودی جز الله نیست و محمد(ص) رسول خدا و برگزیده‌ام از میان مخلوقاتم است که او را با علی(ع) تأیید و پیروز گرداندم.» (المعجم الکبیر، ج 22، ص 200؛ شواهد التنزیل، ج 1، ص 227؛ مجمع الزوائد، ج 9، ص 131)

مشابه این حدیث پیامبر(ص) را ابوهریره نیز اینگونه نقل کرده است: «بر عرش الهی نوشته است: «لا إله إلا الله وحدی لا شریک لی و محمد عبدی و رسولی أیدته بعلیّ(ع) و ذاک قوله فی کتابه «هو الذی أیدک بنصره و بالمؤمنین»» (تاریخ دمشق، ج 45، ص 275).

همانگونه که ملاحظه می‌­شود در این حدیث، با اشاره به آیه 62 از سوره انفال(«..هُوَ الَّذي أَيَّدَكَ بِنَصْرِهِ وَ بِالْمُؤْمِنينَ»، علی بن ابی­طالب(ع) در عرش الهی، به عنوان تقویت کننده و یاری­گر رسول خدا(ص) مطرح شده است.