از بررسی سه دوره فکری رضا داوری اردکانی تا دلایل زیارت قبور ائمه

سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را مرور می‌کنیم. 

 انتظار برنامه اقتصادی از قرآن نادرست است

حجت‌الاسلام سیدمحمدحسن جواهری، عضو هیئت علمی گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی:

قرآن در عرصه اقتصاد به کلیاتی چون حرمت ربا و معاملات نامشروع و استثماری و شرط رضایت طرفین در معامله، حرمت کم‌فروشی و حرمت برخی مشاغل، حرمت تولید سلاح‌های کشتار جمعی و پرهیز از تجمل‌گرایی، حرمت از اسراف و تبذیر و... اشاره کرده است و این کلیات بسان قوانین راهنمایی و رانندگی برنامه‌های اقتصادی بشر را کنترل می‌کند. لذا قرآن در عرصه اقتصاد، برنامه نداده است، زیرا اقتصاد همواره نو می‌شود؛ زمانی بشر نیازمند بانک نبود و جوامع بشری بسیار کوچک بود و داد و ستد مردم به صورت دستی و مبادله‌ای انجام می‌شد، ولی رفته‌رفته نیازمند بانک شدیم. اگر بانک زمان پیامبر(ص) وجود داشت کسی به آن مراجعه نمی‌کرد.

مروری بر جغرافیایی دینی عربستان در دوران باستان و تحلیل محتوای کتیبه‌ها و سکه‌ها

محمدعلی خوانین‌زاده؛ استاد دانشگاه خوارزمی:

اگر بخواهیم ببینیم از نظر دینی کتیبه‌های عربستان در دوره باستان متاخر چه اطلاعاتی به ما می‌دهند باید عرض کنیم در پادشاهی حمیر، در کتیبه‌ها خدایان متعددی را یاد می‌کنند. بعد از سلطه حمیر تا حدود قرن چهارم خدایان یاد می‌شوند. معمولا یک خدای برتر در هر پادشاهی وجود داشته و مردم آن خدای برتر را زیارت می‌کردند. در قرن چهارم با یک کاهش شدید در تعداد خدایان مختلف مواجه می‌شویم و در نیمی از کتیبه‌ها خدایان چند‌گانه یاد نمی‌شوند. این نشان می‌دهد چندگانه‌پرستی در آن دوره رو به افول بوده است و اتفاقات دینی در شبه جزیره در حال وقوع بوده است. نکته مهم دیگر این است؛ از سال سیصد میلادی پادشاهان هیچ کتیبه‌ای ننوشته‌اند. یکی از توجیهات این است به دلیل بحران چند‌گانه پرستی شاید بین طبقات بالای حاکمیت اختلاف وجود داشته است. در سال ۳۸۰ میلادی در کتیبه‌ها گرایش به یگانه‌پرستی و حمایت از یهودیان را می‌بینیم و با یک فاصله زمانی از آن دوره حمیر و پادشاهی اکسون یگانه‌پرست می‌شوند. این نشان می‌دهد عربستان خصوصا حمیر کاملا همراه و در پیوند با جریانات پیرامونی بوده و این ارتباطات وجود داشته است.

آیا داوری اردکانی تغییر کرده است؟/ مروری بر سه دوره فکری

مالک شجاعی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی:

دکتر داوری سه دوره فکری دارد. دوره اول قبل از انقلاب یعنی سال ۴۶ تا سال ۵۷ که انقلاب رخ می‌دهد و به خصوص چند سال آخر که نوشته‌هایی منتشر می‌کند. دوره دوم از اول انقلاب شروع می‌شود و تا اواسط یا اواخر دهه هفتاد که مسئولیت فرهنگستان را بر عهده می‌گیرد ادامه دارد. دوره سوم ۲۵ سال اخیر را شامل می‌شود که داوری راه متفاوتی طی می‌کند و از توسعه و آموزش و پرورش و تکنولوژی صحبت می‌کند و نگاهی متفاوت را نمایندگی می‌کند. دوره اول دوره اصیلی است که کار فکری داوری مربوط به آن دوره است. دوره دوم ایدئولوژیک است و کارهایش چنگی به دل نمی‌زند و بر مبانی که در دوره اول پردازش کرده بود استوار نمی‌شود و شاهد یک جهش ایدئولوژیک هستیم که فوران می‌کند.

امروز در دوران طلایی حکومت اسلامی قرار داریم

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی:

در اتفاقاتی که در سال ۱۴۰۱ رخ داد برای اولین بار جنس رهبران اپوزیسیون نظام جمهوری اسلامی ایران تغییر پیدا کرد و افرادی از چهره‌های هنری در نقش رهبری اپوزیسیون قرار گرفتند و این نشانه تغییر در رویکرد‌هاست. یک نفر، چهارده میلیون دنبال کننده دارد اما ما در رسانه‌ها ریزش مخاطب داریم و بر اساس آمارها میزان مطالعه روزنامه کمتر از یک درصد است. لذا مقام معظم رهبری در تحلیل اتفاقات سال گذشته فرمودند ما در حوزه رسانه دچار مشکل شده‌ایم. حال سؤال این است که آیا راه خروجی از این وضعیت وجود دارد؟ به عنوان مسئول فرهنگی دولت می‌گویم که حتما راهی وجود دارد همانگونه که کسی پیروزی و‌ تداوم انقلاب اسلامی را پیش‌بینی نمی‌کرد و ما زمینه پاسخگوی به این تحولات را داریم اما باید تغییراتی در آرایش فرهنگی و رسانه‌ای ایجاد کنیم. ما تمدن جدید را انکار نمی‌کنیم اما معتقدیم باید قدرت هاضمه خود را قوی‌تر کنیم و فرآوری‌های خوبی در مقابل این تمدن جدید ارائه دهیم. امروز در دوران طلایی حکومت اسلامی قرار گرفته‌ایم و بخش‌های مختلف به لحاظ فکری و گفتمانی به هم نزدیک شده‌اند و این بهترین فرصت برای حکمرانی فرهنگی است.

ولایتعهدی امام رضا(ع) جایگاه اهل بیت(ع) را تحکیم بخشید

آیت‌الله محمدهای یوسفی غروی، استاد تاریخ اسلام حوزه علمیه:

مأمون قصد داشت با پیشنهاد خلافت، قیام‌های حسنی را ساکت و خاموش کند، ولی نیازهای روز و شرایط زمانه از یک سو و فشارهای مأمون از سوی دیگر سبب شد تا امام(ع) پیشنهاد ولایتعهدی مشروط را بپذیرند و امام رضا((ع) هم از این موقعیت نهایت استفاده را برای ارتقای جایگاه شیعه و تحکیم معارف اهل بیت(ع) کرد و با تمام خطوط مجعول فکری و منحرف هماوردی کرد که در مناظرات ایشان با همه ادیان و فرقه‌های دیگر به صورت مفصل در تاریخ وجود دارد. مأمون متوجه خطر بزرگ امام رضا(ع) شد و تنها راه رهایی از خطر را در این دید که با شیوه‌ای پست، امام رضا(ع) را از میان بردارد؛ او زمانی به عمق این خطر پی برد که امام رضا(ع) پایه‌های رسالت نبوی و علوی را محکم و جمعی از شاگردان بزرگ و مبرز خود را تربیت کرده بود و آنان در آن شرایط سخت و در حالی که امت اسلامی زیر بار ستم بود، مشعل هدایت را بر دوش کشیدند و راه را فراروی پیروان اهل بیت(ع) قرار دادند.

زیارت‌نامه، ادبیات و مرام‌نامه گفت‌وگوی زائر با امام(ع) است

علیرضا هزار، کارشناس مسائل مذهبی:

زیارت یک ابرمفهوم اعتقادی است؛ زائر، زیارت، مزور و زیارتنامه دانش‌واژه‌هایی است که هر کدام تعاریف و بیانات بسیار دقیقی دارد. «یک دهان خواهم به پهنای فلک» تا در باب دانه‌دانه این قطعات بلند نکاتی را بیان کنم. زیارت‌نامه، ادبیات و مرام گفت‌وگوی زائر با مزور است و مزور آن عزیزی است که من و شما او را زیارت می‌کنیم؛ یعنی زیارتنامه به ما می‌گوید وقتی خدمت حضرت معصومه(س) مشرف شدیم چه بگوییم و چه بخواهیم؟ در ادبیات دین زیارتنامه‌ها به دو بخش ماثور و غیرمأثور تقسیم می‌شوند و زیارتنامه مأثور مهمترین نوع زیارت است، زیرا حجت‌الله و امام آن را به ما آموخته است که مزوری به نام حضرت معصومه را این‌گونه زیارت کنیم.

چرا به زیارت قبور می‌رویم؟

حجت‌الاسلام محمد بیابانی، استاد حوزه قم: 

وقتی به زیارت قبور اهل بیت(ع) می‌رویم، تعابیر بسیاری بر زبان جاری و با عمق وجود به ایشان ابراز ارادت می‌کنیم؛ مثلاً وقتی به زیارت قبر مطهر امام ر ضا(ع) می‌رویم می‌گوییم: «السلام علیک یابن رسول الله» یا وقتی به زیارت حضرت معصومه(س) می‌رویم، خطاب به ایشان سلام می‌دهیم و این امر نشان می‌دهد حضرت را در جایی که مخاطب قرار می‌دهیم حاضر و ناظر و شاهد می‌گیریم و باور داریم که او صدای ما را می‌شنود و به خطاب ما توجه می‌کند. البته گاهی به کسی که در محضر او هستیم توجه چندانی نداریم، ولی اگر به معنای خطاباتی که به آن بزرگان داریم توجه کنیم، مؤید این باور است که روح آن حضرت حاضر و ناظر بر درخواست و ابراز ارادت ماست. 

اهل سنت ایران؛ ظرفیتی مغفول برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی در جهان اسلام

حجت‌الاسلام مهدی مسائلی، نویسنده و پژوهشگر دین:

از دیدکلان باید از ظرفیت‌های اهل سنت آگاه شویم تا بتوانیم از آن در همکاری‌های بین المللی استفاده کنیم. اساسا اهل سنت یک ظرفیت هستند که می‌توانیم همکاری‌های اسلامی را به کمک آنها پیش ببریم. اگر ایران یک کشور شیعی صرف بود شاید نمی‌توانستیم بحث وحدت اسلامی را چندان به عرصه ظهور برسانیم. اگر وحدت اسلامی را در کشور خودمان محقق کنیم و همکاری شیعه و اهل سنت را داشته باشیم و از ظرفیت اهل سنت استفاده کنیم می‌توانیم این ادعا را مطرح کنیم که در کل جهان اسلام از این ظرفیت‌ها بهره برداری شود.