تناقض اضافه وزن و سوء تغذیه در جهان

به گزارش ایکنا، جلال‌الدین میرزای رزاز، دانشیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و رئیس انجمن تغذیه ایران به مناسبت روز جهانی غذا یادداشتی را در اختیار رسانه‌ها قرار داده است که این یادداشت را با هم می‌خوانیم.

«نزدیک به هشتاد سال می‌شود که  در این روز در حدود صد و پنجاه کشور جهان،  برنامه‌های خاصی به منظور یادآوری و افزایش آگاهی عمومی و تفهیم گرسنگی و فقر اجرا می‌کنند.

بر اساس اخرین آمار حدود یک میلیارد انسان از سوء تغذیه و گرسنگی رنج می‌برند که از این میان حدود 50 درصد در آسیا و 25 درصد در آفریقا زندگی می‌کنند. در مقابل این گرسنگان اما حدود دو میلیارد نفر در دنیا دچار اضافه وزن و چاقی هستند.

از برنامه‌های مهم سازمان جهانی خواروبار(فائو) و دیگر سازمان‌های بین‌المللی، حذف گرسنگی تا پایان 2030 در دنیا با همراهی و مشارکت اهالی زمین است. شاخه کمک غذایی سازمان ملل متحد که بزرگ‌ترین نهاد انسانی جهان در زمینه امنیت غذایی و رفع گرسنگی است، اعلام کرده است هنوز یک نهم جمعیت جهان غذای کافی ندارند. لذا نیاز به همبستگی و همکاری چند جانبه بیش از هر زمانی آشکارتر است.

وقتی در رابطه با غذا صحبت می‌کنیم می‌توان آن را از دو بعد امنیت غذایی و ایمنی غذایی مورد کنکاش و بررسی قرار دهیم که دو مقوله کاملا متفاوت و جدا از هم هستند.

 در بررسی امنیت غذایی بر اساس تعاریف مختلف بین‌المللی پارامترهای مختلفی ارائه شده است که اهم آنها چهار پارامتر و شاخص ذیل است.

فراهم بودن غذا و مواد غذایی در همه ایام، دسترسی به غذا (هم دسترسی فیزیکی و در دسترس بودن غذا و هم فراهم بودن شرایط اقتصادی خانوار برای خرید غذا)، دانش لازم برای به دست آوردن، پردازش و درک اطلاعات اولیه در مورد غذا و به طور خلاصه سواد تغذیه‌ای و درجه ایمنی و مغذی بودن و مفید بودن غذا و به طور خلاصه فراهم بودن غذای سالم.

 در حال حاضر در کشور عزیزمان ایران در مقوله امنیت غذایی با موانع و چالش‌های اساسی و ریشه‌دار زیر مواجه هستیم:

1. تحریم‌های شدید و ناجوانمردانه اقتصادی
2. وضعیت اقتصادی ناپایدار
3. سازمان دهی و مدیریت بخش نظارتی در سازمان‌های ذیربط

متأسفانه این سه عامل در صورت ادامه دار شدن در دراز مدت می‌تواند امنیت غذایی را در کشور تحت‌الشعاع قرار دهد و خسارات و صدمات جبران ناپذیری را به سلامت جامعه وارد کند، لذا ضرورت بررسی، واکاوی موضوع و ارائه راهکارهای کارشناسی و تخصصی برای برقراری امنیت غذایی کشور بیش از هرزمان دیگری احساس می‌شود.

عوامل سه گانه و تهدیدآمیز فوق که به آنها اشاره شد عمدتا مداخله دولتمردان، سیاستمداران و مسئولین اجرایی کشور را می‌طلبد که ضرورت توجه به آنها در وضعیت هشدار قرار دارد.

• اولویت‌گذاری در بخش تعیین بودجه سالانه کشور و مدیریت منابع مالی بخش غذا در شرایط تحریم از عوامل تعیین کننده در بحث امنیت غذایی پایدار است.
• در شرایط اقتصادی موجود و مشکلات تورم اقتصادی و افزایش روز افزون نرخ مواد غذایی ضرورت مداخله دولت در جهت حمایت از دهک‌های آسیب‌پذیر که آمار مستند آن در کشور موجود است، بیش از هر زمان دیگر احساس می‌شود. این نوع حمایت‌ها عمدتا باید به صورت غیرنقدی و در قالب سبدهای حمایتی تغذیه‌ای به صورت ماهانه در اختیار خانوارهای در معرض خطر و کم برخوردار قرار گیرد.
• نقش نظارتی سازمان‌های نظارتی نظیر وزارت جهاد و کشاورزی، وزارت صمت و سازمان غذا و دارو جهت تولید غذای سالم نقش کلیدی و محوری در حفظ و ارتقای سلامت جامعه دارد. در این میان زنجیره تولید در بخش کشاورزی اعم از استفاده درست از سموم کشاورزی، حمل و نگهداری، فرآوری غذا و همچنین آموزش به عموم مردم در جهت افزایش سواد تغذیه‌ای از وظایف حاکمیتی است که در حال حاضر پرداختن به آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است .
• با توجه به محدودیت منابع آب و خاک در کشور، و ضرورت افزایش در بخش تولید مواد غذایی به لحاظ حفظ امنیت غذایی، یکی از راه‌های رایج در جهان استفاده از بذرهای تراریخته است. از مزایای این بذرها عدم نیاز به سموم کشاورزی و آفت کش‌ها و نیاز کمتر به آب است. در این زمینه لازم است مطالعات دقیق و آکادمیک در مراکز علمی کشور صورت گیرد و نتایج آن در اختیار سیاستگزاران بخش غذا در کشور و همچنین عموم مردم قرار گیرد ولی تا قبل از آن باید از تبلیغات یک‌سویه و تشویق جامعه به عدم استفاده از محصولات تراریخته که بعضا اهداف اقتصادی نیز در بردارد، جدا پرهیز کرد.

نقش مردم در حفظ امنیت غذایی

مردم نیز با ورود به نحوه مصرف و توجه به آموزه‌های اعتقادی، مذهبی، ملی و اخلاقی می‌توانند تا حدود زیادی مانع بروز ناامنی غذایی در کشور باشند که لازم است تک تک هموطنان عزیز با درک شرایط موجود به سهم خود در برقراری امنیت غذایی مشارکت کنند.

براساس مطالعات و آمارهای ارائه شده هر سال 3/1 میلیارد تن ضایعات مواد غذایی در دنیا وجوددارد که این ضایعات معادل یک سوم کل مواد غذایی تولید شده برای مصرف انسان‌هاست و می‌تواند غذای کافی برای دو میلیارد نفر انسان گرسنه را در سال فراهم کند. در کشور ما نیز بر اساس بررسی‌های به عمل آمده حدود 30 درصد ضایعات غذا از چرخه تولید تا مصرف وجود دارد. چرخه و زنجیره غذا از مزرعه شروع می‌شود و پس از طی چرخه فرآوری و عرضه به سفره‌ها می‌رسد.

براساس گزارش سازمان جهانی خواربار و کشاورزی(فائو)، هر روز به‌ ازای هر نفر 134 کیلو کالری غذا در ایران به هدر می‌رود، یعنی سرانه هدررفت روزانه غذا در ایران 134 کیلوکالری است. سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود 2.7 درصد اعلام شده است.

بر همین اساس ضایعات موادغذایی در ایران معادل ٣٥‌ میلیون تن در سال است این در حالی است که در اتحادیه اروپا با ٢٧ کشور عضو، تنها ٩٠‌ میلیون تن مواد غذایی در سال راهی زباله‌ها می‌شود. بیشترین ضایعات غذا در ایران مربوط به نان، میوه، برنج و سبزیجات است.

لذا ساماندهی و ورود اورژانسی کشور جهت جلوگیری از آمار 30 درصدی ضایعات غذا در کشور با آموزش و ارتقاء فرهنگ عمومی جامعه در جهت  اصلاح الگوهای ناصواب مصرف که متاسفانه در بسیاری از خانواده‌های شهری نهادینه شده است. می‌تواند تا حدود زیادی ناامنی غذائی را از ما دور کند و درصورت طولانی بودن یا تداوم وضع موجود آنرا به تاخیر بیندازد. همه ما ایرانیان سربازان برقراری امنیت غذایی هستیم که با برداشتن قدم اساسی جلوگیری از اسراف و ضایعات مواد غذایی می‌توانیم نقش سازنده خود را ایفا کنیم باشد که سیاستمداران، دولتمردان و مسئولین اجرائی کشور هم بسان فرماندهان امنیت غذایی به وظایفشان عمل کنند.