بررسی جوهریت نفس سینوی در فصلنامه «ذهن»

به گزارش ایکنا، نود و هفتمین شماره فصلنامه علمی پژوهشی «ذهن» به صاحب‌ امتیازی و مدیرمسئولی آیت‌الله علی‌اکبر رشاد منتشر شد.

عناوین مقالات این شماره بدین قرار است: «علم و الهیات؛ طبیعی‌گرایی روش‌شناختی و جهان‌بینی توحیدی»،  «بررسی تطبیقی جوهریت نفس سینوی و فلسفه ذهن معاصر»، «بررسی و تحلیل خاستگاه‌ها و نتایج تقسیم علم به بسیط و مرکب در فلسفه ملاصدرا»، «دفاع از دیدگاه تناسب تبیین‌گرا در حمایت معرفتی»، «تحلیل سازگاری «تمرکز نفس» با کثرت کنش‌گری آن از منظر حکمت متعالیه»، «بررسی استعاره‌های وجودی مفهوم رحمت الهی در صحیفه سجادیه «در پرتو اصول استعاره شناختی جَکِل»».

در چکیده مقاله «علم و الهیات؛ طبیعی‌گرایی روش‌شناختی و جهان‌بینی توحیدی» آمده است: «موضوع این مقاله معرفی حوزه عمومی مباحث علم و دین و تبیین اهمیت آن است و هدف آن این است که ضرورت ورود جهان‌بینی توحیدی به چهارچوب نظری دانش تجربی را نمایان کند. برای تثبیت این هدف، در گام اول نشان داده ایم که ورود معارف غیرحسی به ساحت نظریه‌پردازی علمی اجتناب‌ناپذیر است و در گام بعدی استدلال کرده ایم که طبیعی‌گرایی روشی اولاً یکی از مهم‌ترین مبانی علم جدید است و ثانیاً با ارکان اساسی جهان‌بینی توحیدی قابل جمع نیست. در طول مقاله، پس از تعیین معانی مورد نظر برای «علم»، «دین» و «الهیات»، به این پرسش می‌پردازیم که «چرا الهیات با علم نسبت پیدا می‌کند». پس از آن، مراحل متنوعی که معرفت غیرحسی وارد فرایند نظریه‌پردازی علمی خواهد شد را تشریح می‌نماییم و در این بخش به برخی از آموزه‌های پذیرفته‌شده فلسفه علم نیمه دوم قرن بیستم نیز استشهاد خواهیم کرد. سپس طبیعی‌گرایی را تعریف کرده و جایگاه آنرا به عنوان یکی از مبانی بی‌بدیل علم تجربی جدید نمایان می‌کنیم و تبعات الهیاتی پذیرش آن را به تصویر خواهیم کشید. نهایتاً ناظر به تقابل طبیعی‌گرایی با خداباوری از یک سو و نادرستی طبیعی‌گرایی از سوی دیگر، ضرورت ورود جهان‌بینی توحیدی در فرایند شناخت طبیعت را تثبیت خواهیم کرد.»

 در طلیعه مقاله «بررسی تطبیقی جوهریت نفس سینوی و فلسفه ذهن معاصر» آمده است: «اعتقاد به جوهریت نفس ناطقه نزد ابن سینا دیدگاهی بنیادی بوده و از امهات انسان شناسی سینوی به شمار می‌رود. مسأله جوهریت نفس برای ابن سینا اساسی است چرا که تبیین کننده مسأله جاودانگی نفس ناطقه انسانی است و بدین جهت وی به صورت مفصل و با ذکر چندین نوع دلیل به دفاع از این آموزه می‌پردازد. در عوض اغلب دیدگاه‌های معاصر در فلسفه ذهن منکر جوهریت نفس بوده و حداکثر آن را خاصیتی نشأت گرفته از فرآیندهای فیزیولوژیک و مغزی تلقی می‌کنند. با اینکه عمده دلیل ابن‌سینا بر تجرد نفس متکی به تمایز ادراک عقلی از سایر فرآیندهای بدنی است ولی در ضمن ادله دیگر و با رویکردهای پدیدارشناختی ادراکات و تامل در روابط نفس و بدن نیز به دفاع از تجرد و جوهریت تفس پرداخته و در ساخت و پرداخت برهان معروف انسان معلق در فضا از این دست شواهد تجربی بهره برده است. در این نوشتار ضمن معرفی دیدگاه ابن سینا ادله وی از دیدگاهی تطبیقی و با در نظر گرفتن دیدگاه‌های معاصر فلسفه ذهن و پیشترفت‌های علوم بیولوژیک و عصب شناسی بررسی شده و این آموزه مورد بررسی انتقادی قرار خواهد گرفت.»

 در چکیده مقاله «دفاع از دیدگاه تناسب تبیین‌گرا در حمایت معرفتی» آمده است: «بنابر مهمترین دیدگاهِ‌ تبیین‌گرا در حمایت معرفتی، رویکرد باوریِ شناسا به یک گزاره از حیث معرفتی به شرطی موجه است که آن رویکرد باوری نسبت به شواهدی که شناسا دارد، در تناسب باشد. دیدگاه‌های مختلفی کوشش نموده اند تا به این پرسش پاسخ دهند که یک رویکرد باوری تحت چه شرایطی با شواهد و ادله‌ای که شناسا دارد در تناسب است. در این مقاله به دیدگاه تناسب تبیین‌گرا در حمایت معرفتی می‌پردازیم. بنابر این دیدگاه، p با شواهد شناسا، e، در t در تناسب است اگر و تنها اگر یا p بخشی از بهترین تبیین در دسترسِ شناسا در t برای اینکه چرا وی e را دارد باشد یا p در دسترسِ شناسا به عنوانِ نتیجه‌ی منطقیِ بهترین تبیینِ در دسترسِ وی در t برای اینکه چرا وی e را دارد، باشد. پس از تقریر این دیدگاه در ضمنِ بیان و ارزیابیِ مهمترین مشکلات‌اش نشان می‌دهم که می‌توان از این دیدگاه در حمایت معرفتی دفاع کرد.»