از چالش هوش مصنوعی تا ضرورت بازنگری در جهتگیری پژوهشهای دینی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به چالشهای پیشروی پژوهشهای دینی، هوش مصنوعی را پدیدهای فراتر از یک دستیار پژوهشی دانست و بر ضرورت خروج پژوهش از انفعال و توجه به نیازهای تمدنی و فرهنگی تأکید کرد.
به گزارش ایکنا، حجتالاسلام والمسلمین احمد واعظی؛ رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 23 آذرماه در مراسم رونمایی و بازدید از آثار پژوهشی این دفتر در نمایشگاه هفته پژوهش با بیان اینکه شاهد نشاط علمی خوبی در دفتر تبلیغات هستیم، گفت: اگر پژوهشگر دغدغه فردی داشته باشد مهم نیست که در کجا و چه زمانی تحقیق میکند اما اگر رویکرد کاربردی و معطوف به رفع نیاز و کاهش آلام بشریت باشد مهم خواهد بود که پژوهشگر در چه جغرافیای هویتی و فرهنگی به سر میبرد.
وی با اشاره به وضعیتشناسی در پژوهش افزود: در وضعیتشناسی چالشها باید بررسی شود؛ البته چالش به معنای نقص و کمبود نیست بلکه چیزی است که از ما مواجهه و جدیگرفته شدن طلب میکند. مثلا در امر تبلیغ، انفعال فرهنگی و تأثیرپذیری از بازنمایی امپراتور رسانهای که ما در برابر آن انفعال داریم از جمله این چالشها است و چالش دیگر اینکه ممکن است ما پیامی بدهیم اما مخاطب از آن علیه خود ما استفاده کند. چالش دیگر هم کاهش سرمایه اجتماعی فعالان مذهبی اعم از روحانیت و غیر روحانیت است. ما باید این چالشها را درک کرده و با خلاقیت و تدبیر بر آن فائق شویم.
واعظی بیان کرد: در امر پژوهش نیز با یکسری چالش مواجه هستیم؛ برخی معتقدند هوش مصنوعی، دستیار پژوهش است اما بنده معتقدم این پدیده چالش برای بشریت است؛ پدیدهای است که با گذشت زمان عظمت آن بیشتر نمودار و آثار آن خوفناکتر میشود. هوش مصنوعی از چند جهت رشد عجیب دارد؛ اول رشد رو به تزاید و مستمر داده است. جمعیت چند میلیونی دنیا به صورت رایگان برای گوگل، داده تولید کردند و اکنون نیز هوش مصنوعی این وضع را دارد و با هر کاربری، بر دادههایش میافزاید و بر هوش انسانی نزدیکتر میشود.
چالش هوش مصنوعی
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی با اشاره به بالارفتن پردازش عجیب هوش مصنوعی، اظهار کرد: در این شرایط رمزگذاری و قفل معنا ندارد و همه چیز قابل هک کردن است. موضوع دیگر هم توان الگوریتمی آن به عنوان مغز هوش مصنوعی است؛ این الگوریتم است که به کاربر جهتدهی فرهنگی و سبک زندگی میکند.
استاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) با بیان اینکه آمریکا 255 میلیارد دلار در عرصه هوش مصنوعی سرمایهگذاری کرده است، گفت: طبق مرکز آمار ایران همه درآمد نفتی و غیرنفتی دلاری ما 88 میلیارد دلار است یعنی سه برابر درآمد ارزی ما صرف هوش مصنوعی کردهاند؛ چین 55 میلیارد دلار و انگلیس 18 میلیارد دلار لذا اینها اینقدر هزینه نمیکنند تا برای ما دستیار علم و پژوهش درست کنند بلکه به علم و شخصیت انسان و پژوهش و سبک زندگی جهت میدهند لذا فرصت نیست و یک چالش است.
واعظی با بیان اینکه هوش مصنوعی میتواند میلیونها شغل را از بین ببرد، به طرح این پرسش پرداخت که ما با وجود هوش مصنوعی چگونه میتوانیم زمام پژوهش را داشته باشیم و منفعل نباشیم؟ اظهار کرد: چالش دیگر در پژوهش، فقدان توازن بین پژوهشهای بنیادی و کاربردی است؛ ما به لحاظ تجارب میل به تحقیقات بنیادی و پایه داریم اما نیاز جامعه نیاز تمدنی ما پژوهش راهبردی و کاربردی است و این توازن باید برقرار شود و فکری بکنیم.
واعظی تصریح کرد: چالش دیگر در بخشهایی از تحقیقات است که جنبه تولید محتوا و پیام و مفهومسازی دارد؛ در این زمینه با توجه به توسعه فرهنگ بصری، تولیدات بصری در فضای مجازی، هویتساز و تشکیلدهنده سبک زندگی است لذا بخشی از تولیدات باید معطوف به این موضوع باشد. بنده در این موضوع احساس خلا و ضعف دارم؛ ما به یکسری کلیات مانند پوستاندازی فرهنگی و هویتی قائل هستیم و منشا آن را هم میدانیم ولی از درک میدانی و عمیق این نوع تغییرات غافل هستیم چون عمده کار ما تحقیقات کتابخانهای است نه میدانی؛ چقدر محققان ما با نوجوان و جوان امروز دمخور و مانوس است.
رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه با بیان اینکه سکولاریسم شرقی و غربی و ایرانی و عربی با همدیگر فرق دارد و هر فرهنگی قصه خود را دارد، اظهار کرد: این نشان میدهد نباید نسخه سکولاریسم غرب را برای ایران یکسان بدانیم و بدانیم این تغییرات فرهنگی و هویتی که در حال رخ دادن است باید در یک لایه عمیقتر درک شود.
تولید علم در خدمت گفتمان غرب
وی با بیان اینکه تولید علم و پژوهش در جهان در خدمت یک گفتمان غالب است یعنی تولید علم در خلا گفتمانی رخ نمیدهد، تصریح کرد: تولید علم در غرب حاوی مؤلفههایی است که مسیر تحولات هویتی و فرهنگی را رقم میزند و ضوابط و اولویتهای خود را به فرایند تولید دانش و فرهنگهای دیگر تحمیل میکند. هزینههای چند صد میلیارد دلاری در زمینه متاورس و ... در آمریکا خنثی و بی طرف نیست و طرح و تعلق گفتمانی دارد و هویت بشر را در سبک زندگی و دانش رقم میزند.
استاد حوزه و دانشگاه اضافه کرد: گفتمان مسلط غرب از جهت نظامی و اقتصادی هند و چین و روسیه در چالش با آمریکا هستند و از جهت گفتمانی هم این ظرفیت وجود دارد که از طرف جهان اسلام و تمدن اسلامی به چالش کشیده شود.
وی در ادامه تأکید کرد: پژوهش اکنون ما باید خود را با گفتمان انقلاب اسلامی و تمدن اسلامی نسبتسنجی کند و مشخص کند چه نسبتی با تمدن غربی دارد؟ آیا در برابر آن باید منفعل باشد و دائما رشد و توسعه این گفتمان را رصد کند یا اینکه باید موضع تهاجمی و نقد داشته باشد.
واعظی اضافه کرد: ما باید آمادگی برای تغییر و بازنگری پیدا کنیم و البته ممکن است چند رویه را برگزینیم؛ اول آمادگی برای تغییر و تحول و دیگری رضایت به وضع موجود و خرسند بودن به آن که روش نخست پسندیده است؛ اینکه رهبر انقلاب از سالیان قبل به حوزه نهیب زدند که اگر فعال نشوید منزوی خواهید شد به این دلیل است.
وی در پایان گفت: ما به جای توجیهگری معرفتی شرایط موجود، باید فعالانه عمل کنیم؛ ما به عنوان دفتر تبلیغات اسلامی باید ببینیم چقدر در تغییر جهتگیری علمی پژوهشی آمادگی داریم.
انتهای پیام
