ضرورت تبیین ابعاد مختلف واقعه غدیر در مراکز آکادمیک جهانی

حجت‌الاسلام والمسلمین محمدحسین مختاری، سفیر جمهوری اسلامی ایران در واتیکان در گفت‌وگو با ایکنا در خصوص واقعه غدیر خم اظهار کرد: این واقعه در آخرین سال زندگی رسول گرامی اسلام رخ داد و در آن علی(ع) به جانشینی آن حضرت برگزیده شد، پیغمبر اسلام(ص) در غدیر برای همه مسلمانان پیغام امامت، ولایت و وحدت اسلامی را به ارمغان آورد. 

وی افزود: غدیر عصاره و نتیجه خلقت و چکیده تمام ادیان الهی و خلاصه مکتب وحی است و صرفاً واقعه‏‌ای تاریخی نیست. خداوند متعال در آیه ۶۷ سوره مائده می‌‏فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ؛ اى پیامبر آن‌چه از جانب پروردگارت به‌سوى تو نازل شده ابلاغ کن و اگر نکنى پیامش را نرسانده‌‏‌اى و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می‌‏دارد آرى خدا گروه کافران را هدایت نمی‌‏کند».

مختاری درباره تعیین وصی در ادیان مختلف بیان کرد: آیین تعیین وصی در یهودیت و مسیحیت نیز مشابه اسلام است و نشان از این دارد که این سنتی الهی است. در مورد حضرت موسی(ع) در کتاب مقدس آمده است که آن حضرت از خداوند خواست تا جانشینی بعد از او معین کند تا مردم را هدایت کند. خداوند نیز «يُوشَعُ بْنُ نُون» را انتخاب کرد و تمام اختیارات موسی را به او واگذار کرد. موسی نیز دست یوشع را گرفته او را به بنی‌اسرائیل معرفی کرد. موسی‌ به‌ خداوند عرض‌ کرد: ای‌ خداوند، خدای‌ روح‌های‌ تمامی‌ افراد بشر، پیش‌ از آنکه‌ بمیرم‌ التماس‌ می‌کنم‌ برای‌ قوم‌ اسرائیل‌ رهبر جدیدی‌ تعیین‌ فرمایی‌، مردی‌ که‌ ایشان‌ را هدایت‌ و از آنان‌ مراقبت‌ کند تا قوم‌ خداوند مثل‌ گوسفندان‌ بی‌شبان‌ نباشند. خداوند پاسخ‌ داد: برو و دست‌ خود را بر یوشع‌ پسر نون‌ که‌ روح‌ من‌ در اوست‌، بگذار. سپس‌ او را نزد العازار کاهن‌ ببر و پیش‌ چشم‌ تمامی‌ قوم‌ اسرائیل‌ او را به‌ رهبری‌ قوم‌ تعیین‌ نما. اختیارات‌ خود را به‌ او بده‌ تا تمام‌ قوم‌ اسرائیل‌ او را اطاعت‌ کنند. او برای‌ دستور گرفتن‌ از من‌ باید پیش‌ العازار کاهن‌ برود. من‌ بوسیله‌ اوریم‌ با العازار سخن‌ خواهم‌ گفت‌ و العازار دستورات‌ مرا به‌ یوشع‌ و قوم‌ اسرائیل‌ ابلاغ‌ خواهد کرد. به‌ این‌ طریق‌ من‌ آنان‌ را هدایت‌ خواهم‌ کرد. پس‌ موسی‌، همانطور که‌ خداوند امر کرده‌ بود عمل‌ نمود و یوشع‌ را پیش‌ العازار کاهن‌ برد. سپس‌ در حضور همه‌ قوم‌ اسرائیل‌، دست‌هایش‌ را بر سر او گذاشت‌ و طبق‌ فرمان‌ خداوند وی‌ را به عنوان‌ رهبر قوم‌ تعیین‌ کرد.

سفیر ایران  در واتیکان در ادامه به تعیین جانشین برای حضرت عیسی(ع) اشاره کرد و گفت: حضرت عیسی(ع) نیز شمعون را جانشین خود معرفی می‌کند و او را واسطه فیض الهی قرار می‌دهد؛ کسی که ملکوت خدا در اختیار اوست و هر آنچه حکم کند، پذیرفته می‌شود. عیسی فرمود: ای شمعون، تو پطرس، یعنی «سنگ» هستی، و من بر روی این صخره، کلیسای خود را بنا می‌کنم، و قدرت‌های جهنم هرگز قادر به نابودی آن نخواهند بود. من کلیدهای ملکوت خدا را در اختیار تو می‌گذارم تا هر دری را بر روی زمین ببندی، در آسمان بسته شود، و هر دری را بگشایی در آسمان نیز گشوده شود.
وی به روایات اسلامی در خصوص روز 18 ذیحجه پرداخت و تصریح کرد: در برخی روایات اسلامی هم آمده است که:
- هجدهم ذی‌الحجه (مصادف با عید غدیر) روزی است که حضرت موسی(ع) یوشع بن نون را به عنوان وصی و جانشین در میان قوم بنی اسرائیل پس از ‏خود برگزید و یهودیان مؤمن واقعی را کسانی دانست که طریق یوشع را پیموده و رهبری و زعامت وی را پذیرا گشتند‎.
- همچنین روزی است که حضرت عیسی(ع) در این روز شمعون الصفا را به عنوان جانشین خویش قرار داده و از چشم ‏حواریون و یارانش غائب شد.
- و در این روز حضرت سلیمان(ع) کلید پادشاهی و وصایت امپراطوری خویش را به آصف بن ‏برخیا سپرده و رعیت خود را بر استخلاف او اشهاد نموده است‎.
پس رسالت و مأموریتی در روز هجدهم ذی‌الحجه انجام پذیرفته است که به گفته مورخان در همان روز چنین مأموریتی از طرف پیامبران ‏بزرگی همچون موسی، عیسی مسیح و سلیمان (علیهم السلام) نیز تجربه شده بود‎.

حجت‌الاسلام والمسلمین مختاری در ادامه این گفت‎‌وگو به رویداد غدیر اشاره و اظهار کرد: از جمله رویدادها و اتفاقات مهم تاریخ اسلام، واقعه غدیر است. این رویداد که در اواخر عمر با برکت پیامبر بزرگ اسلام(ص) رخ داد، مبدأ بسیاری از تحولات، حوادث، گرایش‌ها، فرهنگ‌ها، اندیشه‌ها و ایده‌ها شد. طی هزار و چهارصد سال گذشته، محققان و متفکران بیشماری به بحث، تحقیق و بررسی این حادثه مهم پرداخته‌اند. آنها عمدتاً از جنبه‌های مختلف حدیثی، فقهی، تاریخی، ادبی، دیدگاه خاورشناسی و اهل سنت به بحث و کنکاش پرداخته‌اند.

وی افزود: طبیعی است واقعه غدیر، افق جدیدی در برابر دین اسلام پدید آورد. اگر این حادثه نبود، دین اسلام نیز مانند ادیان گذشته، به کمال نمی‌رسید و نمی‌توانست به عنوان یک دین پایدار و ابدی تعریف شود.

مختاری تأکید کرد: غدیر سند هویت شیعه و نماد تفکر اصیل شیعه است.  یکی از وظایف عمده شیعیان تأمّل و فهم دقیق از مفاهیم بلند خطبه غدیر است. البته بنا به نقل علّامه آغا بزرگ تهرانی، نخستین کسی که متن سخنرانی آن حضرت را گزارش کرده است، شیخ خلیل بن احمد فراهیدی متوفای 175 هجری قمری است که در کتابی به نام «جزءٌ فیه خطبة النبیّ(ص) یوم الغدیر»(بخشی از خطبه پیامبر(ص) در روز غدیر) آن را آورده است.

سفیر ایران در واتیکان با اشاره به جانشینی حضرت علی(ع) افزود: انتصاب امام علی(ع) به عنوان جانشین و وصی و پیشوای جامعه اسلامی توسط پیامبر اکرم(ص)، تداوم، تکمیل و اتمام برنامه‌های نبوّت در مدیریت جامعه بود. این اقدام، ضرورت اجتماعی اجتناب‌ناپذیر بود و از انتظارات عقلای عالم به شمار می‌آمد و آن حضرت حتی در زمان حیات خود از آن غفلت نمی‌ورزید. او می‌دانست که جامعه بی‌سرپرست مانند رمه بی چوپان هر لحظه در معرض اختلاف، از هم گسیختگی و هجمه فرصت‌طلبان و چه بسا سلطه زیاده‌خواهان باشد. مسئله رهبری و حکومت از مسائل بدیهی و غیرقابل گریز جامعه اسلامی است و این واقعیتی است که هیچ یک از صحابه نسبت به آن تردید نداشتند و تنها در مصداق آن با یکدیگر اختلاف کردند.

حجت‌الاسلام مختاری در پایان اظهار کرد: باید کارشناسان عرصه بین‌الملل در معرّفی غدیر و فلسفه تعیین جانشینی حضرت علی(ع) توسط پیامبر اسلام(ص) و تبیین ابعاد گوناگون این واقعه مهم، اقدامات قابل توجهی انجام دهند و با برگزاری نشست‌های علمی در مراکز آکادمیک و پژوهشی در سراسر جهان به عنوان یک پدیده تاریخی، علمی و فلسفی به زوایای این رویداد بپردازند. به نظر بنده حوزه‌های علمیه باید از همه امکانات خود در تحقق این امر مهّم بهره ببرند و طلاب و فضلای زباندان حوزه و نیز دانشگاهیان در شناساندن این میراث گرانقدر اهتمام ورزند و یا با تدوین و انتشار مجلات علمی به زبان‌های زنده دنیا واقعه غدیر را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند و به گونه‌ای به برخی شبهات که خصوصاً از سوی مستشرقان آن سوی مرزهای ایران، پدید آمده است، پاسخی مناسب و منطقی ارائه دهند.

گفت و گو : مریم رجبی