از دلیل اصلی وقوع فاجعه کربلا تا رستگاری بشر با بعثت پیامبر(ص)
«عامل اصلی وقوع فاجعه کربلا «جهل مرکب» بود» و «رستگاری بشر دلیل بعثت پیامبر(ص) بود» از جمله عناوین مهم صفحه معارف در هفته‌ای است که گذشت.
سرویس معارف خبرگزاری ایکنا، در هفته‌ای که گذشت مطالب متعددی را منتشر کرده است که در ادامه مهمترین آنها را مرور می‌کنیم.
آیا لعن پایانی زیارت عاشورا در زمان صفویه اضافه شده است
حجت‌الاسلام سیدمهدی محمودی؛ نویسنده و پژوهشگر حوزه قرآن و حدیث
فقره پایانی زیارت عاشورا مشتمل بر نفرین نسبت به دشمنان اهل بیت(ع) است؛ البته بحث برائت شیعی منحصر در این عبارت نیست. ما در خود زیارت عاشورا از ابتدا شاهد هستیم ظالمان و دشمنان اهل بیت(ع) مورد نفرین قرار گرفته‌اند و اصلاً بیرون از زیارت عاشورا هم روایات فراوانی داریم که اصل تبری شیعی را به وضوح برای ما بیان می‌کند. اهمیت اثبات اصالت این فقره از این جهت است که زیارت عاشورا بر اساس شواهد، زیارتی بوده که همواره میان شیعیان معروف بوده است و در واقع «شعار شیعه» به شمار می‌آمده و هویت تشیع با زیارت عاشورا پیوند خورده است. حالا اشکال به فقره پایانی و اینکه این عبارت در زمان صفویه افزوده شده و زیارت عاشورا تحریف شده است طبعاً باعث می‌شود عموم شیعیان نسبت به اصل تبری دچار تردید شوند؛ وگرنه برائت شیعی منحصر در این فقره از زیارت عاشورا نیست. دو رکن مهم اعتقادی شیعه، ولایت و برائت است؛ اگر رکن برائت خدشه‌دار شود، هویت شیعه زیر سوال رفته است.
مجالس عزاداری حسینی محفل تبیین حقایق دین در کنار شور باشد
آیت‌الله مهدی هادوی تهرانی؛ استاد درس خارج حوزه علمیه قم
اگر این جلسات عزا با توسعه خرافه‌ها و مطالب باطل، ایمان مردم را متزلزل کند و نسل متفکر و خردمند ما را نسبت به این گونه مجالس کم اعتنا کند، این با آرمان امام حسین(ع) و با ارزش‌های اسلامی ناسازگار است. مجالس امام حسین(ع) باید مجلس تبیین حقایق دین و مجلس معارف دین در کنار شور و عشق به امام حسین(ع) باشد. اگر ذاکری آنجا ذکر مصیبت می‌کند باید آنچه را که مستند به مستندات تاریخی و متناسب با شان امام حسین(ع) است برای مردم بیان کند، باید حقایق تاریخی و آن مصیبت‌هایی را که امام حسین(ع) و خاندان بزرگوار، فرزندان و یاران باوفای ایشان تحمل کردند به زبان مناسب، که زیباترین زبان برای بیان این احساسات زبان شعر است برای مردم بیان کنند.
اما نباید مطالب نادرست تاریخی که سند درستی ندارند و یا حتی مطالبی که احیانا با مفاهیم اسلامی ناسازگاری دارد به اسم معارف امام حسین(ع) یا به اسم عشق به امام حسین(ع) عرضه شود. عشقی که در اسلام ارزشمند است، عشق مبتنی بر عقل و خرد است آن عشق سرخی که عقل سرخ را در واقع نورانی می‌کند معرفت و حقیقت دین را باید تجلی‌بخش باشد و آن را در قالب ایمان و باور برای مردم متجلی کند. نه اینکه ما مطالب خلاف دین، خلاف تاریخ، خلاف عقل را به مردم عرضه بکنیم، به اسم اینکه عشق به امام حسین(ع) را می‌خواهیم در جامعه توسعه بدهیم.
عامل اصلی وقوع فاجعه کربلا «جهل مرکب» بود
رسول رسولی‌پور؛ استاد دانشگاه خوارزمی
بحث من در مورد مهمترین عامل وقوع حادثه کربلا یا یکی از مهمترین عوامل بروز این فاجعه است و آن «جهل مقدس» است. دو کتاب در زبان فارسی در این زمینه در دسترس داریم یکی کتاب آقای سیدمصطفی محقق‌داماد به نام «فاجعه جهل مقدس» که برگرفته از سخنرانی‌های ایشان است، کتاب دیگری نیز با این عنوان ترجمه شده است: «جهل مقدس؛ زمان دین بدون فرهنگ». این کتاب نشان می‌دهد باید به درهم‌تنیدگی دین به عنوان یکی از مولفه‌های اجتماع نگاه کرد. یک دیدگاه این است دین مادر همه مولفه‌های دیگر از جمله فرهنگ است. یک دیدگاه هم این است که دین مولفه‌ای است در مجموعه فرهنگ بشری یعنی دین زبان نیست، دین جغرافیا نیست بلکه دین مولفه‌ای است در کنار اینها که در مجموع، فرهنگ جامعه بشری را تشکیل می‌دهد.
دین یکی از مقولات فرهنگی بشری است و کل فرهنگ نیست و کل فرهنگ نباید به دین فروکاسته شود. البته دین یک مولفه مهم و سرنوشت‌ساز است ولی فرهنگ مساوی با دین یا دین مساوی با فرهنگ نیست. ما می‌توانیم تلاش کنیم آثار دین را در زبان، در سینما، در هنر، در جغرافیا بیاوریم ولی اینها به معنای حذف عناصر غیر دینی نیست. پاسداشت عناصر غیر دینی به معنای پاسداشت سکولاریسم نیست. پس این کتاب هشداری است که برخی تلاش می‌کنند دین را از فرهنگ جدا کنند. در کتاب جهل مقدس آقای محقق‌داماد هم مستقیما اشاره به فاجعه کربلا شده و بیان شده که این حادثه در آن بستر رخ داده است.
رستگاری بشر دلیل بعثت پیامبر(ص) بود
مقصود فراستخواه؛ پژوهشگر فلسفه دین
محمد آرکون از متفکران بزرگ مسلمان در سطح جهانی که از دنیا رفته است، بر روی تاریخ اسلام به صورت تحلیلی کار کرده است. او می‌گوید در تاریخ اسلام بعد از بعثت و به ویژه بعد از هجرت یک اتفاق مهم افتاد و آن هم اینکه تاریخ رستگاری به تاریخ پیروزی تبدیل شد یعنی پیامبر(ص) نیامده بود که پیروز شود و قدرت و حکومت برپا کند و بجنگد بلکه آمده بود تا انسان را به رستگاری و معناجویی و کسب فضایل اخلاقی، عدالت‌خواهی و فضیلت‌جویی و معرفت‌خواهی برساند. هُوَ الَّذِي بَعَثَ فِي الْأُمِّيِّينَ رَسُولًا مِنْهُمْ يَتْلُو عَلَيْهِمْ آيَاتِهِ وَيُزَكِّيهِمْ وَيُعَلِّمُهُمُ الْكِتَابَ وَالْحِكْمَةَ وَإِنْ كَانُوا مِنْ قَبْلُ لَفِي ضَلَالٍ مُبِينٍ؛ ایشان تحلیل کرده که چگونه این تاریخ در دوره خود پیامبر(ص) به تاریخ پیروزی بدل شد.
تفاوت نظر شیعه و سنی در جواز قیام امام حسین(ع) علیه حاکم جائر
حجت‌الاسلام ذبیح‌الله نعیمیان؛ استاد مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا(ع)
در کشورهای اهل سنت نظریه غالب این است که قیام علیه حاکم جایز نیست ولو اینکه حاکم فاسق و جائر و نامشروع باشد و چون قیام مسلحانه می‌تواند منجر به هرج و مرج شود و حاکمان، مردم را بکشند. همواره از قرون میانی این فتوا وجود داشته است که قیام علیه حاکم جائر حرام و نامشروع است ولی اگر قیام آنان موفق بود و به حکومت رسیدند باید از آنان تبعیت شود. بدون تردید چنین تفکری ریشه در تفکرات معاویه و بنی‌امیه و بنی‌عباس دارد. البته یک استثنا در اهل سنت وجود دارد و آن این که اگر خلیفه و حاکم کافر باشد او مشروع نیست و قیام علیه او واجب و جایز است لذا در برخی تظاهرات کشورهای اسلامی مانند مصر به بهانه اینکه فلان حاکم، کافر است آن را تجویز می‌کردند. سیدقطب با مسئله جاهلیت جدید و کفر جدید این نوع قیام‌ها را جایز دانستند.
نسبت انسانِ سوگوارِ امام حسین(ع) با دنیای جدید را تبیین کنیم
علی‌اشرف فتحی؛ استاد حوزه و پژوهشگر تاریخ اجتماعی تشیع
تاثیر عزاداری بر جامعه ایران ابعاد مختلف دارد. عزاداری خاطره مشترک جمعی خیلی از ایرانیان است یعنی گذشته خیلی از ما ایرانی‌ها با عزاداری گره می‌خورد و یک خاطره جمعی مشترک تولید می‌کند. طبیعتا در عزاداری کار جمعی هست، معنویت هست و همه اینها کمک می‌کند یک خاطره جمعی مشترک توأم با معنویت و عاطفه و حس مسئولیت شکل بگیرد. این یک بُعد است. بُعد دیگر بحث جایگاه ایران در جهان است. ما از این منظر جای کار داریم و باید بتوانیم نسبت میان عزاداری و انسان سوگوار حسین بن علی(ع) با دنیای امروز را تبیین کنیم و نشان دهیم انسان سوگوار حسینی در جهان امروز چه حرفی برای گفتن دارد؛ یعنی با توجه به ارزش‌های مورد قبول جوامع بشری در دنیای امروز آیا انسان سوگوار حسینی می‌تواند با جوامع دیگر ارتباط بگیرد یا حالت فرقه‌ای پیدا می‌کند و به افراد دیگر راه نمی‌دهد.
امام حسین(ع)؛ سرمایه الهی مشترک برای پیوند دین‌باوران
حجت‌الاسلام محسن الویری، مدیرگروه تاریخ دانشگاه باقر العلوم(ع)
در مناطقی که پیروان دیگر ادیان، همزیستی مسالمت‌آمیزی با شیعیان دارند، تقریبا بدون استثنا علاقه‌مندی و بلکه شیفتگی بسیار زیادی به حضور در مراسم عزاداری امام حسین(ع) و کمک به برگزاری آن (مانند پذیرایی از عزاداران و مشارکت در هزینه‌ها) و یا اجرای مراسمی مشابه مراسم شیعیان (مانند راه‌اندازی دسته سینه‌زنی و یا زیارت مضجع مطهر سیدالشهدا) دارند. این موضوع حتی نزد پیروان ادیان غیرآسمانی مانند هندوها در شهرهای شیعه‌نشین هند (مانند لکهنو) به چشم می‌خورد. این موضوع نیز کارکردی بین‌الادیانی دارد و به خوبی نشان می‌دهد که چگونه امام حسین(ع) سرمایه الهی مشترکی برای گرد هم آمدن همه دین‌باوران است و ثبت خاطرات و تجربه‌های فراوان مربوط به این موضوع می‌تواند به همدلی پیروان ادیان آسمانی با محوریت امام حسین(ع) مدد برساند.
انتهای پیام
